Lipovani (narod)
Lipovani, ređe i Lipovanci (rus. Липовáне, rum. Lipoveni, ukr. Липовани, bug. липованци) su etnička podgrupa ruskog naroda, uglavnom staroverci, nastanjena u Rumuniji (uglavnom Dobrudža), Moldaviji i Ukrajini. Prema popisu iz 2002. godine u Rumuniji ih ima 35,791, od čega njih 21,623 živi u Dobrudži. Prema procenama, ukupan broj Lipovana ne prelazi više od 100.000 pripadnika.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Lipovani su potomci ruskih staroveraca ili staroobrednika koji su pre dva veka napustili Rusiju bojeći se progona. To su bili protivnici reformi patrijarha Nikona, koji je 1652. godine doneo odluku o ispravljanju crkvenih knjiga i unošenju nekih izmena u obrede prema grčkom kanonu. Od 1667. u čitavoj Rusiji su počeli progoni staroveraca, koji su se krstili sa dva umesto sa tri prsta. Ovakav način osenjivanja krsnim znakom postao je njihov simbol. Zvanično su proglašeni jereticima i anatemisani. Najpoznatiji borci protiv reformi bili su protopop Avakum, autor znamenitih žitija, i boljarka Teodosija Morozova, koja je spaljena na lomači.
Od surovih progona staroobrednici su se spasavali bekstvom. Najčešće su bežali na Don, u Kubanj, Sibir i na ruski Daleki istok. U slabo naseljenu deltu Dunava prve grupe staroveraca su pristigle oko 1720. Nešto kasnije su se iz Donske oblasti preselili i kozaci-staroverci iz vojnih jedinica Ignata Nekrasova, i tu su ostali. Kasnije su se i oni asimilovavši sa Lipovanima.
Daleko od carske vlasti i turske administracije tadašnje osmanske provincije Dobrudže, Lipovani su relativno mirno mogli da čuvaju svoja verska ubeđenja i tradiciju. Smatra se da ovaj etnonim potiče od reči „lipa“, od toponima Lipovci (mesta gde su nekada živeli preci doseljenika), ili od nepravilno izgovorene reči „filipovci“[1] (kako se zvao jedan od staroobredničkih pokreta).
Prvi Lipovani koji su se doselili na Dunav živeli su u kolibama od trske. Tek u 19. veku pojavljuju se prve kuće, drvene konstrukcije sa obloženom trskom i premazanim blatom.[2][3] Trska je još korištena za pokrivanje kuća i za loženje peći. U godinama kada su najezde skakavaca pustošile polja oko delte, lokalno stanovništvo nije imalo ni brašna pa je rendalo sušene štuke[traži se izvor] koje su se zatim mešale sa isitnjenom biljkom vragolić. Od te smese su pekli lepinje.
Jezik i običaji[uredi | uredi izvor]
Lipovani do danas govore na specifičnom ruskom jeziku iz 17. i 18. veka. Kao i ostali ruski staroverci, Lipovani su vredni, uredni i čestiti ljudi. Ne vole alkohol i duvan. Kod Lipovana muškarci ne briju bradu, košulju nose preko pantalona i uvek su potpasani. Žene na Uskrs obavezno oblače sarafan. Samo staroobrednici pri molitvi još uvek koriste posebnu vrstu kožnih brojanica (rus. „ljestovka“).
Lipovani čuvaju stare običaje karakteristične za rusku svadbu, Poklade (rus. maslennica) i neke crkvene praznike. Glavni čuvar te tradicije je crkva u kojoj se služba vrši na arhaičnom ruskom jeziku. Pri crkvi rade letnje škole gde deca Lipovana dopunjavaju obrazovanje koje tokom školske godine stiču u rumunskim školama.
U Rumuniji živi ukupno oko 30 hiljada Lipovana, uglavnom u oblasti Tulča. Jedan od najpoznatijih Lipovana iz ove oblasti je Ivan Pacajkin, četvorostruki olimpijski šampion u veslanju u kanuu i devetostruki svetski šampion (sedamdesetih i osamdesetih godina 20. veka), koji sada radi kao glavni trener rumunske reprezentacije u ovoj disciplini.
Osim u Rumuniji, Lipovani žive i u susednim oblastima koje pripadaju Moldaviji, Ukrajini i Bugarskoj, tako da prema nezvaničnim procenama u delti Dunava ima oko 100 hiljada Lipovana. Zajednica Rusa Lipovana u Rumuniji je zvaničan naziv ruske dijaspore koji je osnovan 1990, nakon čega su uspostavljeni odnosi sa Ruskom Federacijom. Zajednica izdaje novine „Zore“ i časopis „Kitež-grad“.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Victor Vascenco, "Melchisedec şi lipovenii" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. avgust 2009), Romanoslavica (University of Bucharest), XLII, pp. 133
- ^ „Water world”. The Independent. London. 18. 6. 2005. Arhivirano iz originala 27. 9. 2007. g. Pristupljeno 7. 5. 2010.
- ^ „The Danube”. Arhivirano iz originala 4. 5. 2006. g.
| Priznate manjine |  | |
|---|---|---|
| Ostali | ||
