Manastir Suvodol
| Manastir Suvodol | |
|---|---|
_1000.jpg) Manastirska crkva | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Selačka |
| Opština | Zaječar |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 11. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Vlasnik | Grad Niš |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
Manastir Suvodol se nalazi u ataru sela Selačke, 26 km od Zaječara. Smešten je u dolini Selačke reke na jednoj zaravni usečenoj u severnoj strani planine Manastirska Glava ispod visova Janošica (992m), Vetren (500m) i Treska (1025m). Posvećen je Rođenju Presvete Bogorodice (21. septembar), kao nepokretno kulturno dobro ima status spomenika kulture. U blizini manastira se nalaze tri pećine. Mesto zovu Sveta Bogorodica ili samo Bogorodica.[1]
Ktitor[uredi | uredi izvor]
O vremenu nastanka i njenom ktitoru postoji više svedočanstava. Sopiens don Šop navodi da je manastirska crkva građena u vreme osvajanja Vizantije, grada Vidina i cele vidinske oblasti između 1004. i 1008. godine. Jedini ostatak iz tog perioda je nadgrobni spomenik iz 1255. godine.
Postanak manastira se po tradiciji vezuje i za kneza Lazara Hrebeljanovića (14. vek). Narod iz tog kraja govori da je to Nemanjićka zadužbina.[2] Pisanih ostataka o izgradnji crkve nema, jer je stara manastirska arhiva spaljena za vreme srpsko-turskog rata 1876 — 1878. godine, a novija je uništena za vreme srpsko-bugarskog rata.
Stara crkva manastira je porušena 1865. godine, a na mestu stare podinuta je i osvećena nova crkva. Gradnja nove crkve počela je u avgustu 1866. godine, za vreme vlade Mihaila Obrenovića i Vladike Gerasima Stojkovića, a osvećena je i antiminsom tronosana od strane Episkopa Evgenija Simonovića 25. oktobra 1869. godine. Tom prilikom Episkop Evgenije je rekao: „Upamtite, ovo su Svete mošti Pantelejmona, što se danas na ovaj Sveti presto zapečaćuju!“
U okviru manastirskog kompleksa nalaze se i konaci podignuti u raznim vremenskim periodima. Prvi i najstariji konak je podignut 1880. godine od ostatka cigala pri izgradnji crkve. Na njegovom mestu je zidan novi veći manastirski konak u periodu 1986. — 1999. godine zalaganjem starešine manastira igumana Justina i mati Anastasije. Drugi konak je sazidan 1920. u vreme igumana Nikanora Pujića rodom iz Malog Izvora i služi za prijem naroda prilikom veće posete manastiru u vreme velikih praznika. Treći konak je takođe zidan za vreme igumana Nikanra Pujića u periodu između 1926. i 1930. godine. Na istom mestu sazidan je novi konak u periodu 1978. — 1979. godine zalaganjem igumana Justina i sestrinstva manastira. Po želji tadašnjeg Episkopa timočkog gospodina Milutina u konaku se zida kapela posvećena svetom kralju Milutinu koja bi trrebala da posluži sestrinstvu u toku zimskih perioda. Konak i kapelu je osveštao 29. jula 1979. godine patrijarh srpski German.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Prema oskudnim podacima znamo da je stara crkva bila građena u vizantijskom stilu u obliku krsta i sa strane imala po jednu malu crkvicu — papertu. Današnja crkva je pravougaone osnove.
U sklopu manastirske porte nalaze se i tri konaka koji su izgrađeni u različitim vremenskim periodima i obnavljani. U dvorištu manastira nalazi se jako vrelo koje je obzidano česmom sa pet lula 1866. godine. Voda je hladna i prijatnog ukusa u svako doba godine. U sredini kompleksa nalazi se i bazen-ribnjak koji koristi hladnu vodu pomenutog izvora.[3]
Živopis[uredi | uredi izvor]
Iz 17. veka postoje skromni podaci o obnavljanju i živopisu manastira 1645. godine trudom jeromonaha Pimena. Ovaj živopis je opisao prirodnjak Josif Pančić koji je sa licejima Jestastveničkog odeljenja visoke škole posetio manatir 1863. godine.
Ikone i freske su jako stradale u tursko-srpskom ratu 1876. godine kada su Turci u hram uneli slamu, polili je gasom i zapaili. Crkva je izgorela tako, da su samo zidovi ostali.
Milosav Marković iz Knjaževca, rodom iz Malog Izvora u toku 1892. godine obnavlja ikonostas i živopis manastira. O tome svedoči zapis u jednom od Mineja Manastira Suvodol.
Riznica[uredi | uredi izvor]
S kraja 14. veka potiče „Marinkov Evanđelistar“, na pergamentu, i „Oktoih“ iz 1692. godine. Oba pisana dokumenta je Marinko Stanojević uzeo iz manastira Suvodola i poklonio ih Srpskoj Kraljevskoj Akademiji. Znamo to na osnovu pisama koja se u dokumentima Aleksandra Belića čuvaju u Arhivi SANU.
Sredinom 19. veka u vreme Igumana Kirila manastir je imao 34 bogoslužbene knjige i 10 velikih ikona.
Istorija[uredi | uredi izvor]
_1007.jpg)
U svom dugom postojanju, manastir je doživeo mnoga stradanja i rušenja. Prva stradanja došla su sa navalom Uza, Pečenjega, Kumana i drugih krajem 11. veka.
Pre rušenja stare crkve, manastir Suvodol je posetio Feliks Kanic, koji kaže: „Retko sam video živopisniju klisuru. Krečne stene koje se na obema obalama selačke reke sve voše približavaju, reflektovale su svoje svetlo stanje sa sočnom vegetacijom u krisatlno bistrom potoku. Sve jače i jače tajanstveno hujanje jednog, preko 20 metara visikog vodopada, koji pada više kaskada pratilo nas je sve do manastira Suvodol koji se vidi sa njegova platoa“.
„Ovaj se manastir svrstava u stare zadužbine u Srbiji, ipak nema starih zapisa i povelja koji bi dali pouzdana obaveštenja“.
„Godine 1810. beše tu poprište jedne bitke između Srba, predvođenih vojvodom Ninom Vasiljevićem (Bocićem), i Turaka.[4] Posle pljačkanja manastira Turci raskališe svoju hrabrost na freskama crkve, noktima iskopavši oči svecima. Plan, nanovo osvećene crkve posle toga, podseća na Žiču, jer se i ovde na uski narteks naslanjaju dve kapele, a glavni prostor bez kupola završava se sa svoje tri apside u formi detelinog lista i oskudno je osvetljen kroz mali broj prozora. Vredno je napomenuti da sam ovde našao, kod starih crkava, retki nameštaj od peristila pročelnoj fasadi. Tri od dva isturena zida i dva luka na slobodnim stubovima, skrivaju harmonična zvona učvršćena na svodu. Prema natpisima, jedno je zvono liveno u Pešti, drugo 1858. godine u Vršcu“.
Pored pisanog dokumenta, Feliks Kanic je ostavio i crtež iz 1860. godine na kome se nalazi manastir sa vodopadom.
Svedočanstvo brojnih borbi sa Turcima predstavlja i veliki broj kostiju koje su pronađene svuda po manastirskoj porti i dvorištu pri izgradnji nove crkve. Ljudske kosti bivaju izbačene na površinu zemlje čak i iz pešteri koja se nalazi iznad manastira za vreme velikih vodostaja. Pretpostavlja se da su to kosti koje svedoče o stradanjima tokom 11. i 12. veka, i velikom pokolju u 17. i 18. veku.
Manastirsko bratstvo činili su 1845. godine: nastojatelj Vasilije Konstantinović, jeromonah Kiril H. Stojanović i monah Konstantin H. Avramović.[5]
Godine 1870. manastir se nalazio u okrugu Knjaževačkom, srezu Timočko zaglavskom i eparhiji Negotinskoj. U njemu boravi tada četiri monaha.[6]
Krajem 19. veka selo Selačka je u crkvenom pogledu pripadalo manastirskoj parohiji. Manastirsko imanje su 1895. godine činili: 1072 hektara zemlje, od kojih čak 1014 hektara pod šumom. Ostalo su bili 43 hektara oranice i mnogo manje livade, vinogradi i voćnjaci. Vrednost svih nepokretnosti je prelazio 72.000 dinara.[7] Manastir je 1898. godine imao status "drugog reda". Manastirsko bratstvo činili su tada, njegov nastojatelj, arhimandrit Josif, a jeromonah Vasilijan.[8]
U periodu od 1915. do 1918. godine Bugari su držali Timočku Krajinu pod okupacijom. U Manastir Suvodol su postavili svog sveštenika. Bugari su tokom 1917. godine ubili 82 sveštenika i monaha, od kojih su dvojica bila iz Manastira Suvodol. Jedan se zvao Đorđe, od naroda nazvan Đorđica, rodom iz Kumanova, a drugom ime nije poznato.
Godine 1928. manastirski starešina bio je sinđel Nikanor.[9] To je jedan od najnaprednijih manastira u Srbiji, veoma je bogat šumom, vodi uzorno domaćinstvo.
Obnove[uredi | uredi izvor]
Narodno predanje kaže da je manastir obnovljen u potpunosti za vreme Svetog kralja Milutina i kasnije za vreme kneza Lazara Hrebeljanovića u 14. veku. O tome nema ili nije sačuvan nijedan pisani dokument. Po podacima iz 17. veka manastir je obnavljen i živopisan 1645. godine.[10]
Poslednji put manastir je obnovljen 1990. godine pod starešinstvom igumanije majke Anastasije Golić, i jeromonaha Justina.
Opštežiće[uredi | uredi izvor]
Manastir je sve do 1946. godine bio muški manastir. Strada za vreme Drugog svetskog rata, a i nakon njega dolaskom nove vlasti. Agrarnom reformom manastiru se oduzima zemlja, ostaje bez muškog monaštva i 1946. godine se pretvara u ženski manastir. Dolazi sestrinstvo iz sremskih manastira i tadašnje Bosne, a među prvima rođene sestre Devora i Anastasija Golić.
Devora Golić ubrzo postaje Igumanija sve do njene smrti 1975. godine. Starešinstvo preuzima njena sestra Anastasija koja zbog starosti predaje starešinstvo tadašnjem jeromonahu, danas igumanu Justinu, 1990. godine. U manastiru živele su monahinje Melanija Vidović i Evdokija Plavšić.
Manastir se izdržava od poljoprivrede i stočarstva sa svog imanja koje sami obrađuju, i od prilog vernika.
Galerija[uredi | uredi izvor]
_1003.jpg)
_1006.jpg)
_1009.jpg)
_1010.jpg)
_1012.jpg)
_1013.jpg)
_1014.jpg)
_1016.jpg)
_1018.jpg)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Zaječar/Manastir Suvodol
- ^ "Pravda", Beograd 1937. godine
- ^ b92/Manastir Suvodol, bogat vodom
- ^ "Pravda", Beograd 1933. godine
- ^ Timotej Ilić: "Prijatelj serbske mladeži", Segedin 1845.
- ^ "Geografijsko-statistični rečnik Kneževine Srbije", Beograd 1870. godine
- ^ "Delo", Beograd 1895. godine
- ^ "Državni kalendar Kraljevine Srbije", Beograd 1898. godine
- ^ "Vreme", Beograd 1928. godine
- ^ „Moja avantura/Manastir Suvodol”. Arhivirano iz originala 06. 10. 2014. g. Pristupljeno 04. 10. 2014.
