Marionetska država

Marionetska država je nominalno suverena država koju defakto kontroliše neka strana sila.^[1] Izraz se odnosi na vladu koju kontroliše vlada druge države kao što lutkar kontroliše marionetu.^[2] Marionetska država se opisuje i kao entitet koji spolja gledano poseduje sve činioce nezavisnosti ali je u stvari samo organ druge države koja ga je uspostavila i o čijem satelitu je reč.^[3]

Karakteristike[uredi | uredi izvor]

Mapa Finske Demokratske Republike (1939–40), kratkotrajne marionetske države Sovjetskog Saveza. Zeleno označava područje koje je Sovjetski Savez planirao da ustupi Finskoj Demokratskoj Republici, a crvenom je područja koje je Demokratska Finska ustupila Sovjetskom Savezu.

Marionetska država čuva spoljašnje atribute nezavisnosti (kao što su ime, zastava, himna, ustav, zakoni, moto i vlada), ali je u stvarnosti organ druge države koja stvara,^[4] sponzoriše ili na drugi način kontroliše vladu marionetske države („marionetska vlada“). Međunarodno pravo ne priznaje okupirane marionetske države kao legitimne.^[5]

Marionetske države marionete mogu prestati da budu marionete kroz:

vojni poraz „gospodarske” države (kao u Evropi i Aziji 1945. godine),
apsorpcija u glavnu državu (kao u ranom Sovjetskom Savezu),
revolucija, koja se primetno dogodila nakon povlačenja stranih okupacionih snaga (poput Avganistana 1992), ili
postizanje nezavisnosti putem državotvornih metoda (naročito kroz dekolonizaciju).

Terminologija[uredi | uredi izvor]

Ovaj termin je metafora koja poredi državu ili vladu sa marionetom koju kontroliše lutkar pomoću konce.^[6] Prva zabeležena upotreba termina „marionetska vlada“ je iz 1884. godine, u kontekstu Egipatskog kedivata.^[7]

U srednjem veku postojale su vazalne države koje su se zasnivale na delegiranju upravljanja državom sa kralja na plemićke ljude nižeg ranga. Od Vestfalskog mira iz 1648. nastao je koncept nacije gde je suverenitet više bio vezan za ljude koji su naseljavali zemlju nego za plemstvo koje je posedovalo zemlju.

Sličan koncept koji se uglavnom povezuje sa političkom istorijom pre 19. veka je sizerenstvo, kontrola spoljnih poslova jedne države od strane druge.

Primeri[uredi | uredi izvor]

Prvi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Kraljevina Poljska (1916–1918) – Snage Centralnih sila okupirale su rusku Kongresnu Poljsku 1915, a 1916. Nemačko carstvo i Austrougarska su stvorile Poljsku monarhiju kako bi na lakši način eksploatisale okupirane teritorije i mobilisale Poljake protiv Rusa (vidi Poljske legije). Godine 1918. država je postala nezavisna i činila je okosnicu nove međunarodno priznate Druge Poljske Republike.
Kraljevina Litvanija (1918) – nakon poraza Rusije i teritorijalnih ustupaka Brest-Litovskog ugovora, Nemci su osnovali Litvansko kraljevstvo. Međutim, porazom Nemačke ono je postalo nezavisna republika.
Vojvodstvo Kurlandije i Semigalije (1918) – 1915. godine carske nemačke snage su okupirale rusko Kurlandsko gubernatorstvo i Brest-Litovskim ugovorom je okončan rat na istoku, te su lokalni baltički Nemci iz tog dela osnovali Vojvodstvo pod nemačkom krunom od tog dela Ober Osta, sa zajedničkim vraćanjem civilne uprave u korist vojne. Ova država je vrlo brzo spojena sa Baltičkim državnim vojvodstvom i nemačkim okupiranim teritorijama Ruskog carstva u Livoniji i Estoniji, u multietničko Ujedinjeno Baltičko vojvodstvo.
Privremena nacionalna vlada Jugozapadnog Kavkaza i Privremena vlada Zapadne Trakije bile su privremene republike koje su uspostavile turske manjine u Trakiji i Kavkazu, nakon što je Osmansko carstvo izgubilo svoje zemlje u ovim krajevima. Oba su bili proizvodi Osmanske obaveštajne agencije Teškilat-i mahsusa, u smislu organizacione strukture i organizatora, i imali su upadljivo zajedničke karakteristike.^[8]

Sile Osovine iz Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Imperijalni Japan[uredi | uredi izvor]

Tokom Japanskog carskog perioda, a posebno tokom Rata na Pacifiku (čiji se delovi smatraju pacifičkim teatrom Drugog svetskog rata), imperijalni japanski režim je uspostavio niz zavisnih država.

Nominalno suverene države

Mandžukuo (1932–1945), osnovan u Mandžuriji pod vođstvom poslednjeg kineskog cara Pu Ji.^[9]
Autonomna vlada Severnog Šansija (1937-1939), formirana je u severnom Šansiju sa glavnim gradom u Datongu 15. oktobra 1937. Država je zatim spojena sa Autonomnom vladom Južnog Čahara, kao i Ujedinjenom mongolskom autonomnom vladom u Menđang.
Autonomna vlada Južnog Čahara (1937-1939), formirana je u Južnom Čaharu sa glavnim gradom u Kalganu (današnji Džangđakou) 4. septembra 1937. Država je spojena sa Autonomnom vladom Severnog Šansija, kao i Ujedinjenom mongolskom autonomnom vladom da bi stvoriti Menđang.
Mongolska vojna vlada (1936-1937) kao i Mongolska ujedinjena autonomna vlada (1937-1939) osnovane su u Unutrašnjoj Mongoliji kao marionetske države sa lokalnim saradnicima. Ova država je činila veliku osnovu onoga što je trebalo da postane Mengđang.
Mengđang, osnovan u Unutrašnjoj Mongoliji 12. maja 1936. godine, kao Mongolska vojna vlada (蒙古軍政府) preimenovana je u oktobru 1937. u Ujedinjena mongolska autonomna vlada (蒙古庪偯盟蔭). Dana 1. septembra 1939. godine, pretežno Han kineske vlade autonomne vlade Južnog Čahara i autonomne vlade Severnog Šansija spojene su sa mongolskom autonomnom vladom, stvarajući novu Ujedinjenu autonomnu vladu Mengđang (蒙疆聯合自治政府). Na čelu svih njih bio je De Vang.^[10]
Autonomni savet Istočnog Hebeja – država na severoistoku Kine između 1935. i 1938. godine.
Vlada Velikog puta (Dadao) (Šangaj 1937–1940) – kratkotrajni režim sa sedištem u Šangaju. Ova pokrajinska vlada je uspostavljena kao preliminarna kolaboraciona država pošto su Japanci preuzeli kontrolu nad celim Šangajem i napredovali prema Nankingu. Ovo je zatim spojeno sa reformisanom vladom Kine kao i Privremenom vladom Kine u reorganizovanu nacionalističku vladu Republike Kine pod vođstvom predsedavajućeg Vang Đinveja.
Reformisana vlada Republike Kine – Prvi režim uspostavljen u Nankingu nakon Bitke kod Nankinga. Kasnije je spojena u Privremenu vladu Kine.
Privremena vlada Kine (14. decembar 1937 – 30. mart 1940) – Inkorporirana u Nankinšku nacionalističku vladu 30. marta 1940.^[11]
Reorganizovana nacionalistička vlada Republike Kine (30. mart 1940 – 1945) – Osnovana u Nankingu pod vođstvom Vang Đinveja.^[12]
Država Burma (Burma, 1942–1945) – Šef države: Ba Mav.
Druga Filipinska Republika (1943–1945) – vlada na čelu sa Hozeom P. Lorelom kao predsednikom.
Privremena vlada Slobodne Indije (1943–1945) - koju je u Singapuru u oktobru 1943. osnovao Subas Čandra Bose i bio je zadužen za indijske iseljenike i vojno osoblje u japanskoj jugoistočnoj Aziji. Vlada je uspostavljena sa potencijalnom kontrolom indijske teritorije ako bi pala u ofanzivi na Indiju. Od teritorije Indije nakon sticanja nezavisnosti, vlada je preuzela kontrolu nad Kohimom (nakon što je pala u ofanzivi Japana, delovima Manipura koji su pali i u ruke Japanske 15. armije kao i za INA, i Andamanska i Nikobarska ostrva.
Vijetnamsko carstvo (vijetnamski: Đế quốc Việt Nam, Hán tự: 帝國越南) (mart–avgust 1945) – režim cara Bao Daja sa Tran Trong Kimom ministrom nakon proglašenja nezavisnosti od Francuske.
Kraljevina Kambodža (Kambodža, mart–avgust 1945) – Režim kralja Norodoma Sihanuka sa Son Ngokom Tanom kao premijerom nakon proglašenja nezavisnosti od Francuske.
Kraljevina Laos – režim kralja Sisavang Vonga nakon proglašenja nezavisnosti od Francuske.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Constructing the Nation-state. Greenwood Publishing Group. 1995. str. 161. ISBN 978-0313293986. „Izraz marionetska država se odnosi na nominalno suverene države koje su efektivno pod stranom kontrolom”
^ Shapiro, Stephen (2003). Ultra Hush-hush. Annick Press. str. 38. ISBN 978-1550377781. „Marionetska država: država čiju vladu kontroliše vlada druge države kao što lutkar povlači konce marionete”
^ Raič, D (2002). Statehood and the Law of Self-determination. Martinus Nijhoff Publishers. str. 81.
^ Raič, David (2002). Statehood and the Law of Self-Determination. Kluwer Law International. str. 81. ISBN 90-411-1890-X. Pristupljeno 13. 9. 2017. „In most cases, puppet States are created by the occupant during occupation of a State, for the purpose of circumventing the former's international responsibility regarding the violation of the rights of the occupied State.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Lemkin, Raphaël (2008) [1944]. Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress. The Lawbook Exchange, Ltd. str. 11. ISBN 978-1-58477-901-8. Pristupljeno 30. 6. 2019. „The creation of puppet states or of puppet governments does not give them any special status under international law in the occupied territory. Therefore the puppet governments and puppet states have no greater rights in the occupied territory than the occupant himself. Their actions should be considered as actions of the occupant and hence subject to the limitations of the Hague Regulations.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Shapiro, Stephen (2003). Ultra Hush-hush. Annick Press. str. 38. ISBN 1-55037-778-7. „Puppet state: a country whose government is being controlled by the government of another country, much as a puppeteer controls the strings on a marionette”
^ Harper, Douglas. „puppet (n.)”. Online Etymology Dictionary. Pristupljeno 1. 6. 2014. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Şirin, İbrahim (februar 2014). „İki Hükümet Bir Teşkilat: Garbî Trakya Hükümet-i Muvakkatesi'nden Cenub-î Garbî Kafkas Hükümeti Muvakkate- î Milliyesi'ne” [Two Governments One Organisation: From the Provisional Government of Western Thrace to the Provisional Government of South-Western Caucasia] (PDF). History Studies (na jeziku: turski). historystudies.net. 6 (2): 125—142. ISSN 1309-4688. doi:10.9737/historys1130: See translated abstract on page 125 CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Jowett, Phillip S., Rays of The Rising Sun, Armed Forces of Japan’s Asian Allies 1931–45, Volume I: China & Manchuria, 2004. Helion & Co. Ltd., 26 Willow Rd., Solihull, West Midlands, England, pg.7–36.
^ Jowett, Phillip S., Rays of The Rising Sun, Armed Forces of Japan’s Asian Allies 1931–45, Volume I: China & Manchuria, 2004. Helion & Co. Ltd., 26 Willow Rd., Solihull, West Midlands, England, pg.49–57,88–89.
^ Jowett, Phillip S., Rays of The Rising Sun, Armed Forces of Japan’s Asian Allies 1931–45, Volume I: China & Manchuria, 2004. Helion & Co. Ltd., 26 Willow Rd., Solihull, West Midlands, England, pg.44–47,85–87.
^ Jowett, Phillip S., Rays of The Rising Sun, Armed Forces of Japan’s Asian Allies 1931–45, Volume I: China & Manchuria, 2004. Helion & Co. Ltd., 26 Willow Rd., Solihull, West Midlands, England, pg.63–89.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Raič, D (2002). Statehood and the Law of Self-determination. Martinus Nijhoff Publishers. str. 81.
Shapiro, Stephen (2003). Ultra Hush-hush. Annick Press. str. 38. ISBN 978-1550377781. „Marionetska država: država čiju vladu kontroliše vlada druge države kao što lutkar povlači konce marionete”
Constructing the Nation-state. Greenwood Publishing Group. 1995. str. 161. ISBN 978-0313293986. „Izraz marionetska država se odnosi na nominalno suverene države koje su efektivno pod stranom kontrolom”
Fazal, Tanisha M. (2004-04-01). „State Death in the International System”. International Organization. 58 (2): 311—344. ISSN 1531-5088. S2CID 154693906. doi:10.1017/S0020818304582048.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

James Crawford. The creation of states in international law (1979)

[1] Constructing the Nation-state. Greenwood Publishing Group. 1995. str. 161. ISBN 978-0313293986. „Izraz marionetska država se odnosi na nominalno suverene države koje su efektivno pod stranom kontrolom”

[2] Shapiro, Stephen (2003). Ultra Hush-hush. Annick Press. str. 38. ISBN 978-1550377781. „Marionetska država: država čiju vladu kontroliše vlada druge države kao što lutkar povlači konce marionete”

[3] Raič, D (2002). Statehood and the Law of Self-determination. Martinus Nijhoff Publishers. str. 81.

[Raic2002-4] Raič, David (2002). Statehood and the Law of Self-Determination. Kluwer Law International. str. 81. ISBN 90-411-1890-X. Pristupljeno 13. 9. 2017. „In most cases, puppet States are created by the occupant during occupation of a State, for the purpose of circumventing the former's international responsibility regarding the violation of the rights of the occupied State.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[Lemkin2008-5] Lemkin, Raphaël (2008) [1944]. Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress. The Lawbook Exchange, Ltd. str. 11. ISBN 978-1-58477-901-8. Pristupljeno 30. 6. 2019. „The creation of puppet states or of puppet governments does not give them any special status under international law in the occupied territory. Therefore the puppet governments and puppet states have no greater rights in the occupied territory than the occupant himself. Their actions should be considered as actions of the occupant and hence subject to the limitations of the Hague Regulations.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[6] Shapiro, Stephen (2003). Ultra Hush-hush. Annick Press. str. 38. ISBN 1-55037-778-7. „Puppet state: a country whose government is being controlled by the government of another country, much as a puppeteer controls the strings on a marionette”

[etymoline-7] Harper, Douglas. „puppet (n.)”. Online Etymology Dictionary. Pristupljeno 1. 6. 2014. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[Sirin-8] Şirin, İbrahim (februar 2014). „İki Hükümet Bir Teşkilat: Garbî Trakya Hükümet-i Muvakkatesi'nden Cenub-î Garbî Kafkas Hükümeti Muvakkate- î Milliyesi'ne” [Two Governments One Organisation: From the Provisional Government of Western Thrace to the Provisional Government of South-Western Caucasia] (PDF). History Studies (na jeziku: turski). historystudies.net. 6 (2): 125—142. ISSN 1309-4688. doi:10.9737/historys1130: See translated abstract on page 125 CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[9] Jowett, Phillip S., Rays of The Rising Sun, Armed Forces of Japan’s Asian Allies 1931–45, Volume I: China & Manchuria, 2004. Helion & Co. Ltd., 26 Willow Rd., Solihull, West Midlands, England, pg.7–36.

[10] Jowett, Phillip S., Rays of The Rising Sun, Armed Forces of Japan’s Asian Allies 1931–45, Volume I: China & Manchuria, 2004. Helion & Co. Ltd., 26 Willow Rd., Solihull, West Midlands, England, pg.49–57,88–89.

[11] Jowett, Phillip S., Rays of The Rising Sun, Armed Forces of Japan’s Asian Allies 1931–45, Volume I: China & Manchuria, 2004. Helion & Co. Ltd., 26 Willow Rd., Solihull, West Midlands, England, pg.44–47,85–87.

[12] Jowett, Phillip S., Rays of The Rising Sun, Armed Forces of Japan’s Asian Allies 1931–45, Volume I: China & Manchuria, 2004. Helion & Co. Ltd., 26 Willow Rd., Solihull, West Midlands, England, pg.63–89.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]