Marko Vitruvije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Vitruvije predstavlja „Deset knjiga o arhitekturi“, grafika iz 1658. godine
Izdanje na italijanskom iz 1521. godine koje je ilustrovao i preveo s latinskog italijanski arhitekta Cezare Cezarijano

Marko Vitruvije Polio (lat. Marcus Vitruvius Pollio, živio i radio u prvom vijeku p. n. e.), bio je rimski pisac, arhitekta i inženjer i autor slavnog rimskog arhitektonskog traktata „De architectura, libri decem“ (Deset knjiga o arhitekturi).[1] On je pokrenuo ideju da sve zgrade treba da imaju tri atributa: firmitas, utilitas, i venustas („snaga“, „korisnost“ i „lepota“).[2] Ovi principi su kasnije široko prihvaćeni u rimskoj arhitekturi. Njegova rasprava o savršenoj proporciji u arhitekturi i ljudskom telu dovela je do čuvenog renesansnog crteža Vitruvijanskog čoveka Leonarda da Vinčija.

Vrlo malo je poznato iz njegovog života, osim onoga što se može zaključiti iz njegovog pisanja u traktatu.[3][4] Iako Vitruvije nigdje ne identifikuje imperatora za kojeg je radio, mnogi smatraju da je riječ o Avgustu i da je traktat pisan oko 27. godine. Pošto Vitruvije u traktatu sebe opisuje kao starog čovjeka, neki autori su zaključili da je vrlo vjerovatno da je bio aktivan u vrijeme Julija Cezara. Vitruvije takođe kaže da je radio na gradnji bazilike u Fanomu (današnji Fano).

Traktat „O arhitekturi“, bazira se na njegovom ličnom iskustvu, ali i teoriji poznatih grčkih arhitekata, npr. na Hermogenu. Raspravlja o skoro svakom aspektu arhitekture, a podijeljen je u deset poglavlja: planiranje grada, građevinski materijali, izgradnja hramova i upotreba grčkih redova, civilno građevinarstvo (pozorišta, banje), privatne građevine, dekoracija poda i zidova, hidraulika i civilne i vojne mašine. Traktat O arhitekturi je naširoko kopiran i opstao je u mnogim desetinama rukopisa tokom srednjeg veka,[5] iako ga je 1414. godine „ponovo otkrio“ firentinski humanista Pođo Bračolini u biblioteci opatije Sen Gal. Leon Batista Alberti objavio ga je u svojoj temeljnoj raspravi o arhitekturi,De re aedificatoria (oko 1450). Prvo poznato štampano izdanje na latinskom jeziku dao je fra Đovani Sulpicije u Rimu 1486. Usledili su prevodi na italijanski, francuski, engleski, nemački, španski i nekoliko drugih jezika. Iako su originalne ilustracije izgubljene, prvo ilustrovano izdanje objavio je u Veneciji 1511. godine fra Đovani Đokondo, sa ilustracijama u drvorezu zasnovanim na opisima u tekstu.

Život i karijera[uredi | uredi izvor]

Malo se zna o Vitruvijevom životu. Većina zaključaka o njemu izvučena je iz njegovog jedinog preživelog dela Deset knjiga arhitekture. Njegovo puno ime se ponekad navodi kao „Marko Vitruvije Polio“, ali i ime i prezime su nesigurni.[6] Marko Sesije Faventin piše o „Vitruvius Polio aliique auctores“; ovo se može čitati kao "Vitruvije Polio, i drugi" ili, što je manje verovatno, kao "Vitruvije, Polio, i drugi". Natpis u Veroni, koji imenuje Lucija Vitruvija Korda, i natpis iz Tilbilisa u Severnoj Africi, koji imenuje Marka Vitruvija Mamura, su predloženi kao dokaz da su Vitruvije i Mamur (koji je bio vojni praefectus fabrum pod Julijem Cezarom) iz iste porodice;[7] ili da su čak bili ista osoba. Ni jedna od tih asocijacija, međutim, ne proističe iz De Architectura (koju je Vitruvije posvetio Avgustu), niti ono malo što se zna o Mamuri.

Vitruvije je bio vojni inženjer (praefectus fabrum), ili praefect architectus armamentarius iz statusne grupe aparitor (ogranak rimske državne službe). Pominje se u sadržaju Plinija Starijeg za Naturalis Historia (Prirodna istorija), u naslovu za tehnike mozaika.[8] Frontin se poziva na „Vitruvija arhitektu“ u svom delu De aquaeductu iz kasnog 1. veka.

Verovatno rođen kao slobodan rimski građanin, prema sopstvenom nahođenju. Vitruvije je služio u Rimskoj armiji pod Cezarom sa inače slabo identifikovanim Markom Aurelijem, Publijem Minidijem i Gnejem Kornelijem. Ovi nazivi variraju u zavisnosti od izdanja dela De architectura. Publije Minidius je takođe napisan kao Publius Numidicus i Publius Numidius, spekulisani kao isti Publius Numisius upisan na Rimskom pozorištu u Herakleji.[9]

Kao vojni inženjer specijalizovao se za izradu artiljerijskih ratnih mašina balista i škorpiona za opsade. Nagađa se da je Vitruvije služio sa Cezarovim glavnim inženjerom Lucijem Kornelijem Balbom.[10]

Lokacije na kojima je on služio mogu se rekonstruisati iz, na primer, opisa načina gradnje raznih „tuđih plemena”. Iako opisuje mesta širom De Architectura, on ne kaže da je bio prisutan. Njegova služba je verovatno uključivala severnu Afriku, Hispaniju, Galiju (uključujući Akvitaniju) i Pont.

Da bi se uloga Vitruvija, vojnog inženjera stavila u kontekst, ovde se citira opis „prefekta logora“ ili vojnog inženjera koji je dao Flavije Vegecije Renatus u Vojnim institucijama Rimljana:

Prefekt logora, iako je bio inferiorniji u odnosu na [prefekta], imao je položaj od ne male važnosti. Položaj logora, pravac kopanja, pregled šatora ili koliba vojnika i prtljaga podrazumevali su se njegovom nadležnošću. Njegova nadležnost je obuhvatala i bolesnike i lekare koji su se brinuli o njima; i on je regulisao troškove u vezi s tim. Bio je zadužen da obezbedi kočije, kupatila i odgovarajući alat za testerisanje i sečenje drva, kopanje rovova, podizanje parapeta, potapanje bunara i dovođenje vode u logor. Takođe je vodio brigu o opremanju trupa drvetom i slamom, kao i ovnovima, onagrima, balistima i svim drugim ratnim mašinama pod njegovom upravom. Ovo mesto je uvek dodeljivano oficiru velike veštine, iskustva i dugog staža, koji je samim tim bio sposoban da podučava druge u onim granama profesije u kojima se istakao.[11]

Na različitim lokacijama koje je opisao Vitruvije,[12] dešavale su se bitke i opsade. On je jedini izvor za opsadu Larignuma 56. p. n. e.[13] O ratištima Galskog rata spominju se:

  • Opsada i masakr 40.000 stanovnika u Avarikumu 52. p. n. e. Vercingetoriks je prokomentarisao da „Rimljani nisu pobeđivali hrabrošću ni na terenu, već nekom vrstom umetnosti i veštinom napada, sa kojima ni oni [Gali] nisu bili upoznati.“[14]
  • Prekinuta opsada Gergovije 52. p. n. e.
  • Obilazak i bitka kod Alezije 52. p. n. e. Žene i deca iz opkoljenog grada su iseljeni da bi sačuvali hranu, a zatim su umirali od gladi između suprotstavljenih zidina branilaca i opsadnika.
  • Opsada Ukselodunuma 51. p. n. e.

Sve su to sedišta velikih galskih opida. Od mesta uključenih u Cezarov građanski rat, nalazi se opsada Masilije 49. p. n. e,[15] bitka kod Dirahijuma 48. p. n. e. (današnja Albanija), bitka kod Farsala 48. p. n. e. (Helada – Grčka), bitka kod Zela iz 47. p. n. e. (današnja Turska), i bitka kod Tapsa 46. p. n. e. u Cezarovom afričkom pohodu.[16] Legija koja odgovara istom redosledu lokacija je Legio VI Ferata, čija bi balista bila pomoćna jedinica.

Prevodi Vitruvijevog dela na srpski jezik[uredi | uredi izvor]

Vitruvijevo delo Deset knjiga o arhitekturi prvi put je prevedeno na srpski 1951. Prevodilac je bio Matija Lopac, a izdavač „Svjetlost“ iz Sarajeva. Isti izdavač je objavio delo i 1990. godine. Beogradski izdavač „Građevinska knjiga“ objavio je, u prevodu Renate Jadrešin-Milić, tri izdanja: 2000, 2003, i 2006, a beogradski Zavod za izdavanje udžbenika, u prevodu Zoje Bojić, svoje izdanje 2009. godine.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Vitruvius”. Encyclopædia Britannica (на језику: енглески) (11 изд.). Cambridge University Press. 
  2. ^ The Oxford handbook of Greek and Roman art and architecture. Marconi, Clemente, 1966-. New York. 2015. ISBN 978-0-19-978330-4. OCLC 881386276. 
  3. ^ De Arch. Book 1, preface. section 2.
  4. ^ Yann Le Bohec, "The Imperial Roman Army", Routledge, ISBN 0-415-22295-8. p. 49, 2000.
  5. ^ Krinsky, Carol Herselle (1967). „Seventy-Eight Vitruvius Manuscripts”. Journal of the Warburg and Courtauld Institutes. 30: 36—70. JSTOR 750736. doi:10.2307/750736. 
  6. ^ John Oksanish, Vitruvian Man: Rome under Construction, Oxford UP (2019), p. 33
  7. ^ Pais, E. Ricerche sulla storia e sul diritto publico di Roma (Rome, 1916).
  8. ^ Moore, Richard E. M. (januar 1968). „A Newly Observed Stratum in Roman Floor Mosaics”. American Journal of Archaeology. Archaeological Institute of America. 72 (1): 57—68. JSTOR 501823. doi:10.2307/501823. 
  9. ^ Niccolò Marcello Venuti Description of the First Discoveries of the Ancient City of Heraclea, Found Near Portici A Country Palace Belonging to the King of the Two Sicilies published by R. Baldwin, translated by Wickes Skurray, 1750. p62 [1]
  10. ^ Trumbull, David (2007). Classical Sources, Greek and Roman Esthetics Reading: The Grand Tour Reader; Vitruvius Background: Life of Marcus Vitruvius Pollio (c. 90–20 BC) (PDF). An Epitome of Book III of Vitruvius. Pristupljeno 2022-08-06. 
  11. ^ Flavius Vegetius Renatus (390 BC). John Clarke (tr. 1767). The Military Institutions of the Romans Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. april 2020).
  12. ^ „Works that pre-date 1900 - Firmness, Commodity, and Delight - The University of Chicago Library”. www.lib.uchicago.edu. Pristupljeno 2022-04-06. 
  13. ^ Mary Corbin Sies and Christopher Silver (1996). Planning the twentieth-century American city. JHU Press, 1996, p. 42.
  14. ^ Julius Caesar, De bello Gallico 7.29 Arhivirano 8 jul 2012 na sajtu Archive.today
  15. ^ Vitruvius mentions Massilia several times, and the siege itself in Book X.
  16. ^ Liukkonen, Petri. „Vitruvius”. Books and Writers (kirjasto.sci.fi). Finland: Kuusankoski Public Library. Arhivirano iz originala 13. 1. 2015. g. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Bibliotečki resursi o
Vitruvius
Autor Vitruvius
  • Indra Kagis McEwen, Vitruvius: Writing the Body of Architecture. Cambridge, MA: MIT Press, 2004. ISBN 0-262-63306-X
  • B. Baldwin, "The Date, Identity, and Career of Vitruvius". In Latomus 49 (1990), 425–34.
  • Kai Brodersen & Christiane Brodersen: Cetius Faventinus. Das römische Eigenheim / De architectura privata, Latin and German. Wiesbaden: Marix 2015, ISBN 978-3-7374-0998-8
  • Clarke, Georgia. 2002. "Vitruvian Paradigms". Papers of the British School at Rome 70:319–346.
  • De Angelis, Francesco. 2015. "Greek and Roman Specialized Writing on Art and Architecture". In The Oxford Handbook of Greek and Roman Art and Architecture. Edited by Clemente Marconi, 41–69. Oxford: Oxford Univ. Press.
  • König, Alice. 2009. "From Architect to Imperator: Vitruvius and his Addressee in the De Architectura". In Authorial Voices in Greco-Roman Technical Writing. Edited by Liba Chaia Taub and Aude Doody, 31–52. Trier, Germany: WVT Wissenschaftlicher Verlag Trier.
  • Milnor, Kristina L. 2005. "Other Men's Wives". In Gender, Domesticity and the Age of Augustus: Inventing Private Life. By Kristina Milnor, 94–139. Oxford: Oxford Univ. Press.
  • Nichols, Marden Fitzpatrick. 2017".Author and Audience in Vitruvius’ De Architectura". Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press.
  • Rowland, Ingrid D. 2014. "Vitruvius and His Influence". In A Companion to Roman Architecture. Edited by Roger B. Ulrich and Caroline K. Quenemoen, 412–425. Malden, MA, and Oxford: Blackwell.
  • Sear, Frank B. 1990. "Vitruvius and Roman Theater Design". American Journal of Archaeology 94.2: 249–258.
  • Smith, Thomas Gordon. 2004. Vitruvius on Architecture. New York: Monacelli Press.
  • Wallace-Hadrill, Andrew. 1994. "The Articulation of the House". In Houses and Society in Pompeii and Herculaneum. By Andrew Wallace-Hadrill, 38–61. Princeton, NJ: Princeton Univ. Press.
  • Wallace-Hadrill, Andrew. 2008. "Vitruvius: Building Roman Identity". In Rome's Cultural Revolution. By Andrew Wallace-Hadrill, 144–210. Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Marko Vitruvije na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Марко_Витрувије&oldid=27555888”