Mikloš Horti

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mikloš Horti
Mikloš Horti Vitez od Nađbanje
Lični podaci
Datum rođenja(1868-06-18)18. jun 1868.
Mesto rođenjaKendereš, Austrougarska
Datum smrti9. februar 1957.(1957-02-09) (88 god.)
Mesto smrtiEstoril, Portugalija
Vojna karijera
Služba1896—1918
VojskaKraljevine Ugarske
Vojska Kraljevine Mađarske
Činviceadmiral
Učešće u ratovimaPrvi svetski rat,
Drugi svetski rat
Politička karijera
Religijakalvinizam
ObrazovanjeMornarička akademija u Rijeci (1886)
Profesijaoficir
SupružnikMagdolna Purgli
(1881—1959)
DecaMagdolna Horti, Paula Horti, Ištvan Horti i Mikloš Horti ml.
1. marta 1920 — 15. oktobra 1944.
PrethodnikKarolj Husar kao premijer i v.d. šef države
NaslednikFerenc Salaši kao šef Vlade nacionalnog jedinstva

Mikloš Horti od Nađbanje (mađ. Vitéz Nagybányai Horthy Miklós; Kendereš, 18. jun 1868 — Estoril, 9. februar 1957) bio je austrougarski admiral i regent Mađarske.[1] U vreme Austrougarske bio je pomorski oficir, te zapovednik krstarice „Navara“ i ratne flote.

Horti je započeo svoju vojničku karijeru kao poručnik fregate u Austrougarskoj mornarici 1896. i uzdigao se do čina admirala 1918. Učestvovao je u bici u Otrantskim vratima i postao je vrhovni zapovednik Austrougarske mornarice poslednje godine Prvog svetskog rata. Nakon niza revolucija i stranih intervencija u Mađarskoj koje su sprovele Rumunija, Čehoslovačka i Kraljevina SHS, Horti se vratio u Budimpeštu sa Nacionalnom vojskom i uspostavio regenstvo. Bio je na čelu nacionalno-konzervativnog režima u Mađarskoj u međuratnom periodu, zabranivši Mađarsku komunističku partiju i Partiju strelastog krsta i vodeći iredentističku politiku uprkos Trijanonskom sporazumu. Kralj Karl je dva puta neuspešno pokušao da se vrati Mađarsku i mađarska vlada je popustila pod savezničkim pretnjama o obnovi neprijateljstva. Kralj Karl je britanskim ratnim brodom ispraćen iz Mađarske u izgnanstvo.

Učestvovao je u gušenju pobune mornara u Boki kotorskoj 1918. godine.[1]

Od 1. marta 1920. do 15. oktobra 1944. služio je kao regent Mađarske.

Uveo je Mađarsku u rat na strani Hitlera i učestvovao u agresiji na Jugoslaviju i Sovjetski Savez[1].

Odgovoran je za istrebljenje Jevreja i zločine nad civilima. U avgustu 1941. godina Hortijeva vlada je naredila deportaciju Jevreja iz zemlje, a oko 20 hiljada njih kasnije je ubijeno od strane nemačkih trupa[2].

U Jugoslaviji je proglašen za ratnog zločinca[1] zbog masovnih likvidacija srpskih civila u Vojvodini[2]. Mađarski vojnici su odgovorni za smrt ili deportaciju skoro 20 hiljada građana Vojvodine[2]. Jedan od najpoznatijih zločina ove vojske je masovno ubistvo Srba i Jevreja u januaru 1942. godine poznato kao Racija u južnoj Bačkoj kada je ubijeno preko tri i po hiljade ljudi[2].

Nemci su ga uklonili sa vlasti i internirali u oktobru 1944. godine, kada je izrazio spremnost za potpisivanje primirja na početku bitke za Budimpeštu.[1] Tada su ga odveli u Bavarsku gde je bio u zatvoru do kraja rata[2].

Posle rata je učestvovao na Nirnberškom procesu, a potom je otišao u Portugal gde je živeo do kraja života - 1957. godine[2].

Tokom 2000-ih godina u Mađarskoj je otpočeo proces njegove rehabilitacije, a posebno tokom vladavine desničarske vlade na čelu sa Viktorom Orbanom[2]. Tako je 6. juna 2012. godine na Bogoslovskom fakultetu Reformatske crkve u Debrecinu otkrivena spomen-ploča Miklošu Hortiju koju je osvetio glavni biskup Mađarske[2]. U naselju Đomro glavni trg je dobio ime po njemu[2]. Mnogi današnji mađarski nacionalisti i neofašisti nazivaju ga tzv. kraljem Mađarske i iskazuju pretenzije za uspostavljanje vladavine tzv. dinastije Horti.

Mladost i mornarička karijera[uredi | uredi izvor]

Mikloš Horti je rođen u Kenderešu u staroj kalvinističkoj plemićkoj porodici koja je poticala od Ištvana Hortija, koga je za plemića uzdigao kralj Ferdinand II 1635.[3] Njegov otac Ištvan Horti je bio zemljoposednik i član Doma magnata, gornjeg doma Sabora Ugarske.[4] Oženio se Paulom Halaš 1857.[5] Miloš je bio njihovo četvrto od osmoro dece.[6]

Horti je primljen u austrougarsku Carsku i kraljevsku pomorsku akademiju u Rijeci sa 14 godina[7] Pošto je zvanični jezik pomorske akademije bio nemački, Horti je pričao mađarski sa manjim, ali primetnim austro-nemačkim akcentom do kraja svog života. Takođe je pričao italijanski, hrvatski, engleski i francuski jezik.[5]

Kao mladić, Horti je putovao po svetu i služio je kao diplomata Austrougarske u Osmanskom carstvu i drugim državama. Horti se oženio Magdolnom Purgli u Aradu 1901. Imali su četvoro dece: Magdolnu (1902), Paulu (1903), Ištvana (1904) i Mikloša (1907). Od 1911. do 1914. bio je ađutant cara Franca Jozefa.[8]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d Vojna enciklopedija. Beograd: Redakcija Vojne enciklopedije. 1972. str. tom 3. pp. 496. 
  2. ^ a b v g d đ e ž z RTS: „Rehabilitacija Hortija“ (06.06.2012), Pristupljeno 9. 4. 2013.
  3. ^ Bencsik 2004, str. 9.
  4. ^ Vesei 1994, str. 2.
  5. ^ a b Bencsik, Gábor. Homo Monarchicus – Az első 25 év. Budapest: Rubicon Történelmi Magazin, 2007/10. szám. str. 54—56. 
  6. ^ Horthy, Nicholas (2000). Memoirs (Annotated by Andrew L. Simon) (PDF). Simon Publications. str. 11 (3. jegyzet). ISBN 978-0-9665734-3-5. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 03. 2006. g. 
  7. ^ Halpern, Paul G. C. (16. 12. 2013). Tucker, Spencer, ur. The European Powers in the First World War: An Encyclopedia. Routledge. str. 348. ISBN 978-1-135-50694-0. 
  8. ^ Halpern 2013, str. 348. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFHalpern2013 (help)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Mikloš Horti na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Миклош_Хорти&oldid=27548777”