Mitropolit

Mitropolit (grč. μητροπολίτης — „stanovnik metropole“, a metropola je od majka-grad, μητρόπολιν ) je nosilac arhijerejskog čina u srednjem stepenu, ispod najvišeg patrijaršijskog, a iznad osnovnog episkopskog (u užem smislu). U zavisnosti od lokalnih tradicija u pomesnim crkvama, mitropoliti mogu imati viši ili niži rang u odnosu na arhiepiskope. Mitropoliti mogu biti: punopravni (poglavari autokefalnih, autonomnih ili okružnih mitropolija) ili počasni (eparhijski arhijereji kojima je mitropolitski naslov dodeljen kao znak počasti). Mitropoliti postoje u Pravoslavnoj crkvi, a takođe i u svim Orijentalno-pravoslavnim crkvama, kao i u crkvama koje su nastale iz drevne Crkve Istoka.

U zapadnim crkvama kao što su Rimokatolička, Anglikanska i Starokatolička postoji stepen metropolita.

Drevna crkva

Prvo spominjanje čina mitropolita je bilo u kanonima Prvog vaseljenskog sabora (325), koji je utvrdio njegovo mjesto u crkvenoj organizaciji.

Pod predsjedništvom mitropolita sazivali su se sabori episkopa u provincijama (ἤ ἐπαρχία). Na mitropolite se odnosilo 34. apostolsko pravilo: „Episkopi svakoga naroda treba da znaju o tome ko je prvi među njima i da ga smatraju za glavu; ništa važno neka ne preuzimaju bez njegovog znanja, i neka svaki (od episkopa) preduzima samo ono što se tiče njegove eparhije i područnih mesta. Ali ni ovaj episkop neka ne čini ništa bez znanja svih ostalih episkopa jer će samo tako biti jednodušnost i proslaviće se Bog kroz Gospoda u Svetome Duhu - Otac i Sin i Duh Sveti.“

Srpska pravoslavna crkva

Glavni članak: Srpska pravoslavna crkva

U Pravoslavnoj srpskoj crkvi, čin mitropolita se nalazi neposredno ispod čina arhiepiskopa. Postoji još i titula mitropolita skopskog koju nosi arhiepiskop ohridski Jovan VI, poglavar Ohridske arhiepiskopije.

Poglavar Srpske pravoslavne crkve nosi počasnu titulu: arhiepiskop pećki, mitropolit beogradsko-karlovački i patrijarh srpski.

Ruska pravoslavna crkva

Glavni članak: Ruska pravoslavna crkva

U Pravoslavnoj ruskoj crkvi, ovaj se čin, u periodu zavisnosti od Carigradske patrijaršije, davao samo njenom predstojatelju — mitropolitu kijevskom i sve Rusije.

Kijevski mitropolit se jedini postavljao u Carigradu na osnovu zajedničkog ukaza imperatora i carigradskog patrijarha. Episkopi u udeonim kneževinama su imali znatnu autonomiju od kijevskog mitropolita.

Nakon uspostave Moskovske patrijaršije (1589) došlo je do uzdizanja četiri episkopije (Novgorodske, Rostovske, Kazanske i Kruticke) na stepen mitropolije; ali obrazovanje mitropolitskih okruga (mitropolija — po primjeru drugih istočnih crkava) nije izvršeno. Svi ruski jerarsi — eparhijski arhijereji — po svojim administrativnim i sudskim pravima su ostali jednaki; mitropoliti su se razlikovali od episkopa i arhiepiskopa samo po počasnom prvenstvu.

Od kraja 18. vijeka pa do uspostave patrijaršije krajem 1917, u Ruskoj Imperiji je bilo samo 3 episkopske katedre, čiji su poglavari nosili čin mitropolita: Sanktpeterburška, Kijevska i Moskovska (od 1818).

Danas, u Pravoslavnoj ruskoj crkvi, čin mitropolita se nalazi neposredno ispod čina patrijarha, a iznad čina arhiepiskopa.

Literatura

• Kalezić, Dimitrije M., ur. (2002). Enciklopedija pravoslavlja. 1. Beograd: Savremena administracija. 
• Kalezić, Dimitrije M., ur. (2002). Enciklopedija pravoslavlja. 2. Beograd: Savremena administracija. 
• Kalezić, Dimitrije M., ur. (2002). Enciklopedija pravoslavlja. 3. Beograd: Savremena administracija. 
• Linč, Džozef H. (1999). Istorija srednjovekovne crkve. Beograd: Clio. 
• Meyendorff, John (1989). Imperial unity and Christian divisions: The Church 450-680 A.D. Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press. 
• Majendorf, Džon (1997). Imperijalno jedinstvo i hrišćanske deobe: Crkva od 450. do 680. godine. Kragujevac: Kalenić.