Mihailo I Vojislavljević

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mihailo I Vojislavljević
Ktitorski portret kralja Mihaila iz crkve Svetog Mihaila u Stonu, nastao oko 1080. godine
Lični podaci
Datum rođenja11. vek
Mesto rođenjaDuklja
Datum smrti1081.
Mesto smrtiDuklja
Porodica
SupružnikMonomahina
PotomstvoKonstantin Bodin, Vladimir, Prijaslav, Sergije, Derija, Gavril, Miroslav, Dobroslav, Petrislav, Nićifor, Teodor
RoditeljiStefan Vojislav
Neda
DinastijaVojislavljevići
knez, kralj, protospatar
Periodoko 1050 — 1081.
PrethodnikStefan Vojislav
NaslednikKonstantin Bodin
Kopija portreta iz crkve u Stonu.

Mihailo I Vojislavljević je bio prvi srpski kralj, koji je vladao Dukljom, Travunijom, Zahumljem i Raškom, od oko 1050. do 1081. godine. U početku je vladao kao knez, a svoju državu je oko 1077. godine uzdigao na rang kraljevine, za šta je dobio potvrdu i od pape Grgura VII (1073—1085). Očuvao je i učvrstio tekovine svoga oca, kneza Stefana Vojislava. Dodatno je proširio državu Vojislavljevića, objedinivši pod svojom vlašću gotovo sve srpske zemlje. Aktivno je učestvovao u međunarodnoj politici, održavajući veze sa Vizantijom, od koje je dobio i dostojanstvo protospatra. Takođe je održavao veze sa južnoitalijanskim Normanima i papstvom.[1][2]

Biografija

Mihailo je bio sin Stefana Vojislava, koji je prema navodima „Letopisa Popa Dukljanina“, poput Jovana Vladimira, bio oženjen princezom iz Samuilove (976—1014) porodice sa kojom je imao petoricu sinova (Gojislav, Predimir, Mihailo, Saganek i Radoslav). Izvesna potvrda ovoga se može naći i u činjenici da su Slovenski ustanici, koji su se 1072. godine pobunili protiv Vizantije, tražili od Mihaila da im pošalje jednog od svojih sinova da ga proglase za cara i Samuilovog naslednika.[3] Ne zna se kada je tačno rođen, ali se na osnovu navoda Popa Dukljanina da je sa svojom braćom učestvovao u bici kod Bara 1042. godine, može zaključiti da je rođen krajem druga ili početkom treće decenije 11. veka.

Strani izvori ne govore ništa o njegovom bračnom stanju, dok se kod Popa Dukljanina može naći podatak da se ženio dva puta i da je imao sedam sinova iz prvog (Vladimir, Prijaslav, Sergije, Derija, Gavril, Miroslav i Bodin) i četvoricu iz drugog braka (Dobroslav, Petrislav, Nićifor i Teodor), koji je sklopio sa rođakom vizantijskog cara. U prilog braka sa vizantijskom plemkinjom, svakako da idu grčka imena dece iz drugog braka, kao i podatak da je on na početku svoje vladavine dobio vizantijsku titulu protospatra, koji je u saglasju sa Popom Dukljaninom, koji navodi da mu je nakon preuzimanja vlasti umrla prva supruga, nakon čega se on oženio Vizantinkom. Pretpostavlja se da je, ukoliko je do braka uopšte i došlo, bio oženjen ćerkom jedne od sestara Konstantina IX Monomaha (1042—1055), za koje Psel navodi da ih car uopšte nije voleo, najverovatnije starije Jelene.[3]

Posle Vojislavove smrti njegovi sinovi su nasledili teritoriju, Gojislav i Predimir dobiše Travuniju sa Grbljem, Mihalo je dobio Oblik, Prapratnu i Crmicu, Saganek Gorsku županiju, Kupelnik i Balec, Radoslav župu Luku, Podlužije i Kučevo u Budvi sa župom.[4]

Posle ovoga Mihailova majka Neda vlada zajedno sa Gojislavom, dok su svi ostali sinovi imali titulu kneza. Dok je Gojislav spavao u krevetu od njegovog brata Predimira, ubiše ga neki koji se zvaše Skrobimezi. Zatim postaviše za vladara Travunije nekog koji se zvao Domanek. Kad su za to saznali njegova braća, odmah dođoše u Travuniji i oteraše ih. Malo posle toga Domanek se opet vrati u Travuniji i poče da vlada. Mihailo je dao zakletvu svom bratu Radoslavu da ako ode i zbaci Domaneka, da će njegovi naslednici naslediti oblast Zetu. Radoslav je ubio Domaneka i osvojio oblast Zahumlje.[4]

Sa prvom ženom je imao sinove Bodina, Vladimira, Prijaslava, Sergija, Derija, Gavrila i Miroslava, a sa drugom Grkinjom Dobroslava, Petrislava, Nićifora i Teodora. U vojne pohode je vodio samo svoga sina Bodina.[4]

Nakon očeve smrti, Mihailo postaje vladar Tribala i Srba.

"Τριβαλλών καί Σέρβων... αρχηγός"'[5]

Sklopio je ugovor sa vizantijskim carem i upisan je među saveznike i prijatelje vizantijskog carstva.

"τοις συµµάχους καί φίλοις των 'Ρωµαίων έγγράφται"[5]

Vladavina

Područje stare župe Oblik
Područje stare župe Crmnice

Mihailo nije ispunio zakletvu datu svom bratu Radoslavu, pa je Zetu podario svom sinu Vladimiru. Vladimir i njegova braća su osvojili Rašku i dali je Petrislavu (oko 1060-1083). Petrislav i Bodin su od 1072. godine predvodili vodili Srbe u borbi protiv Vizantije u istočnim oblastima, što je Slovenima u Makedoniji i Bugarskoj dalo hrabrost za ustanak.[4]

Nakon smrti Stefana Vojislava sredinom 11. veka, Mihailo je na upravu, prema Popu Dukljaninu, dobio Oblik, Crmnicu i Prapratnu. Međutim, ubrzo je došlo do sukoba među Vojislavljevim sinovima iz kojih je kao pobednik izašao Mihailo. Nije isključeno da je prevagu na Mihailovu stranu donela vizantijska pomoć, ali je izvesno da je najkasnije 1051. ili 1052. godine on priznao vrhovnu vlast Vizantije, dobivši titulu protospatra,[5][6] a možda i neku carevu srodnicu za suprugu. Izvesno je takođe, na osnovu vizantijskih izvora, da se pod njegovom vlašću pre 1072. godine našao i Kotor, što neki autori takođe povezuju sa priznavanjem vizantijske vlasti odnosno mirazom vizantijske plemkinje.[3]

Naredne dve decenije, istorijski izvori ne znaju ništa o Mihailu i njegovoj vladavini, tako da se on u tom periodu najverovatnije bavio sređivanjem unutrašnjih prilika u zemlji, jer Pop Dukljanin navodi da je Travunija na početku njegove vladavine pokušala da se otcepi.

Granica između katolika i pravoslavaca 1054. godine je išla zamišljenom crtom posred Duklje. Nakon velikog raskola, u vreme Mihailove vladavine, Rim i Carigrad će se konfrontirati oko crkvene supremacije.

Ustanak u Pomoravlju i rat sa Vizantijom (1072—1075)

Srpske zemlje u drugoj polovini 11. veka
Slovenski ustanak (1072) u istočnim srpskim i susednim oblastima, na čelu sa Đorđem Vojtehom i Mihailovim sinom Bodinom
Glavni članak: Slovenski ustanak protiv Vizantije (1072)

Tokom 1071. godine, Vizantijsko carstvo doživljava slom i na istoku (26. avgust Bitka kod Mancikerta) i na zapadu (u aprilu Normani osvajaju Bari), a građanski rat koji traje već pola veka ponovo izbija na površinu i zahvata Carstvo. Već naredne godine, Sloveni u Pomoravlju podižu novu pobunu predvođeni Đorđem Vojtehom. Oni su od Mihaila zatražili da im pošalje jednog od svojih sinova, da im bude vođa i da ga proglase za cara. Tako su se početkom jeseni 1072. godine, ustanicima priključili Mihailov sin Bodin i vojvoda Petrilo sa odredom od 300 ljudi. Oni su zajedničkim snagama zauzeli Prizren i razbili vizantijsku vojsku, zarobivši tom prilikom duku Skoplja Mihaila Dalasina i vojskovođu Longivardopula, koji je poslan Mihailu, dok su ustanici Bodina proglasili za cara Bugarske, pod imenom Petar III. Nakon toga je zauzeto Skoplje, posle čega se Bodin upućuje na sever ka Nišu, dok Petrilo sa delom snaga kreće na Kostur, zauzimajući usput Ohrid i Devol.[5]

Paralelno sa nastupima ustanika, Mihailo je krenuo u ofanzivu ka Dračkoj temi. Međutim, već krajem godine Petrilova vojska je potučena kod Kostura, njegov zamenik je zarobljen, a on sam je uspeo da pobegne preko današnje Albanije ka Mihailu. Poraz južne ustaničke armije, primorao je Bodina da sa od Niša uputi nazad ka Kosovu, u pokušaju da spreči Vizantince da mu odseku odstupnicu ka Zeti. Mihailo mu je u pomoć poslao svog nekadašnjeg zarobljenika i vizantijskog vojskovođu Longivardopula (koga je oženio svojom ćerkom) sa domaćim trupama ojačanim Normanima. Vojske su se spojile i kod Pauna na Kosovu je došlo do borbe u kojoj su ustanici potučeni, sam Bodin, koji se odlikovao snagom i hrabrošću,[5] je zarobljen, a Longivardopul je tokom borbe prešao na stranu Vizantinaca. Bodin je poslan u Carigrad, gde je bio zatvoren u crkvi svetog Srđa i Vaha, nakon čega je poslan u Antiohiju, odakle ga je spasao Mihailo, potplativši mletačke trgovce da ga oslobode tokom uličnih nereda između Grka i Jermena,[5] dok je Vojteh umro od posledica ranjavanja. U „Letopisu Popa Dukljanina“ se navodi da ga je spasao stric Radoslav, ali se ovaj podatak odbacuje kao netačan, pošto vizantijski izvori ne znaju ništa o Radoslavu i navode samo Mihaila, kao organizatora Bodinovog oslobađanja.[5] Vojne operacije u dračkoj temi su nastavljene do 1075. godine,[3] kada Nićifor Vrijenije suzbio Mihailove snage i povratio granične utvrde prema Zeti, ali nije ulazio u nju, plašeći se da mu se ne ponovi vizantijski poraz kod Bara iz 1042. godine.[5]

Nakon povratka iz zarobljeništva, Bodin je postao savladar svom ocu, kome su izgleda, tokom borbi sa Vizantincima poginuli svi drugi sinovi.[4]

Kraljevsko dostojanstvo

Pismo pape Mihailu

Početkom 1077. godine, Mihailo je iskoristio unutrašnje sukobe u Vizantiji kako bi zauzeo Dubrovnik,[7] a najkasnije tokom iste godine proglasio se i za kralja. Potvrdu tog visokog dostojanstva dobio je i od pape Grgura VII, koji je u pismu iz 1078. godine oslovio Mihaila kao kralja Slovena (lat. Michaeli Sclavorum regi). U istoriografiji postoje različite pretpostavke o tačnom vremenu i načinu na koji je Maihailo postao kralj.[8]

Poslednje godine

Pored povezivanje sa Papstvom, Mihailo je uspostavio veze i sa Normanima sa juga Apeninskog poluostrva, koji su se spremali da se iskrcaju na Balkansko poluostrvo predvođeni Robertom Gviskarom. On je u aprilu 1081. godine oženio svog sina Bodina Jakvintom, ćerkom Arhirica Normanina iz Barija.

Smatra se da je umro neposredno nakon toga, pošto se tokom normanske opsade Drača 18. oktobra iste godine, pominje samo njegov sin Konstantin Bodin. Prema pisanju Popa Dukljanina, vladao je 35 godina, sahranjen je u crkvi svetog Srđa i Vaha na Bojani i nasledio ga je brat Radoslav, koji je vladao 16 godina, nakon čega ga je Bodin zbacio sa vlasti.

Crkvena politika

Mihailova država je obuhvatala prostore na kojima su se ukrštali uticaji istočnog i zapadnog hrišćanstva, što je predstavljalo veliki izazov u oblasti vođenja verske politike, pogotovo nakon izbijanja Velikog raskola (1054) između Rima i Carigrada. Taj raskol, koji se dogodio na samom početku Mihailove vladavine, neposredno se odrazio i na verske prilike u srpskom primorju, čije su južne oblasti još od ranije bile u delokrugu pravoslavne Dračke mitropolije, kojoj je u vreme najšireg opsega pripadalo nekoliko episkopija u arbanaškim i srpskim oblastima (Krojanska, Lješka, Pilotska, Drivastanska, Skadarska, Barska, Dukljanska).[9][10][11]

Mihailov savremenik, tadašnji drački mitropolit Lavrentije (grč. Λαυρέντιος) lično je učestvovao u radu pravoslavnog crkvenog sabora u Carigradu, na kome je 20. jula 1054. godine izrečena jednoglasna osuda filiokvističkog učenja o dvostrukom ishođenju Svetog Duha.[12]

U primorskim oblastima Mihailove države, preplitali su se uticaji pravoslavne Dračke mitropolije i rimokatoličke Dubrovačke nadbiskupije, koja je takođe pretendovala i na unutrašnjost (Bosna i Raška), sučeljavajući se na tm prostorima sa nadležnošću pravoslavne Ohridske arhiepiskopije, pod čijom su jurisdikcijom bile episkopije u Rasu, Lipljanu i Prizrenu. Uporedo sa postepenim suzbijanjem vizantijske vlasti u srpskim zemljama za vreme Mihailove vladavine, u pitanje je dovedena i dotadašnja nadležnost vizantijskih crkvenih centara u Ohridu i Draču.[13][14]

Sve rimokatoličke biskupije u Mihilovoj državi bile su pod jurisdikcijom Dubrovačke nadbiskupije, a jedna od najznačajnijih bila je Barska biskupija. Tadašnji barski biskup Petar bio je jedna od najistaknutijih ličnosti u Mihailovoj državi, a kasnije i u državi njegovog sina Bodina. U istorijografiji je povodom tadašnjeg statusa Barske biskupije pokrenuto nekoliko složenih pitanja, koja se odnose na navodno osnivanje Barske nadbiskupije upravo za vreme Mihailove ili Bodinove vladavine. Ta pitanja proističu iz spornih papskih povelja iz navodne 1067. i navodne 1089. godine. Iako su pojedini stariji istraživači smatrali da je reč o autentičnim dokumentima, naknadne analize su pokazale da se ipak radi o falsifikatima, koji su nastali tokom 13. veka, a sačuvani su samo u veoma poznim prepisima, koji potiču tek iz 16. veka.[15][16]

Prvi izričiti i nesporni podaci o zvaničnom priznanju Barske nadbiskupije od strane Rima potiču tek sa kraja 12. veka, odnosno iz vremena vladavine Vukana Nemanjića, kada je uz učešće papskih legata održan crkveni sabor u Baru (1199), na kome je dovršen proces ozvaničenja Barske nadbiskupije.[17]

Iako je Barska nadbiskupija ozvaničena tek tada, izvesna sporna pitanja oko crkvene jurisdikcije postojala su već za vreme Mihailove vladavine. Tako se na primer u pouzdanim izvorima iz 1078. godine pominje da je tadašnji rimski papa Grgur VII predlagao da barski biskup Petar dođe u Rim radi rešavanja spornih pitanja oko nadbiskupske jurisdikcije između Splita i Dubrovnika, a tim povodom je bilo razmatrano i pitanje o dodeljivanju palijuma.[18]

Ktitorski portret kralja Mihaila u Stonu

Ktitorski natpis Mihaila u Stonu

Ktitorski portret kralja Mihaila nalazi se u crkvi svetog Mihaila u starom Stonu, nedaleko od današnjeg grada i predstavlja jedini sačuvani portret srpskih vladara iz prednemanjićke epohe. Smatra se da je nastao oko 1080. godine.[19]

Prema svom stilu, ona, prema Ljudevitu Karmanu, predstavlja našu, dalmatinsku, rustičnu interpretaciju ranoromanske italske umetnosti.[19]

Ktitorski portret kralja Mihaila (detalj)

Smešten je u maloj niši, koja se nalazi levo od ranijeg ulaza u crkvu, a iznad nje se nalazila još jedna freska, koja je danas samo delimično sačuvana. Na njoj je bio prikazan neko od Apostola ili možda čak sam Hrist, pred kime se nalazi klečeća figura, sa rukama koje su prekrštene preko grudi. Na osnovu sličnih kompozicija iz jermenske umetnosti, pretpostavlja se da je i na ovoj fresci bio prikazan ktitor crkve.[19]

Mihailova figura je okrenuta nalevo i sa obe ruke drži, dosta visoko, model crkve koji pruža ka svetom Mihailu, čija se freska zasigurno nalazila nasuprot kralja, na severnom delu zapadnog zida crkve, pored nekadašnjeg ulaza. Sam model crkve se nalazi gotovo u visini kraljevog lica, kome je okrenuta oltarska apsida modela crkve, dok je njena fasada sa portalom usmerena ka svecu zaštitniku. Kraljev, jasno naglašen, kukasti nos je naslikan iz profila, za razliku od glave, čije su ¾ okrenute ka posmatraču.[19]

Pozadina freske je podeljena u tri zone nejednakih širina, pri čemu je srednja, plave, a spoljne, zelene boje. Kao osnovna nijansa ljudskog tela, upotrebljena je otvoreno smeđa tj. oker boja, dok su konture izvučene crnosmeđom bojom, a na pojedinim mestima su i ojačane potezima rađenim zelenom i belom. Zelena boja je korišćena i na drugim mestima i to u velikoj meri, tako da su jagodice i senke ispod očiju kraljevog lica prikazane njom. Ova povećana upotreba zelene boje tumači se kao naivno podražavanje vizantijskog impresionizma.[19]

Mihailovo lice na fresci je izduženo, sa velikim očima, iznad kojih su naglašene obrve, dok je na čelu naslikana duboko urezana horizontalna bora. Njegov nos je dug, kukastog oblika, a ispod njega se nalaze mala usta. Kosa mu je duža i dopire do potiljka, a proseda je, poput njegove brade. Na glavi nosi kraljevski venac zapadnog tipa,[7] koji se sreće širom srednjovekovne Evrope. Sam venac je cilindričnog oblika, tamnocrvene boje. Gornja strana je ravna i na njoj se, kao ukrasi, nalaze tri mala krsta, dok se na njenoj donjoj strani nalaze dva mala štita, po jedan iza svakog uveta. Kralj je obučen u dosta kratku tuniku, plavičaste boje. Preko nje ima tamnocrveni plašt koji je kariran kosim smeđim linijama, između kojih se nalaze krstići plave boje. Na nogama ima crno karirane čarape crvene boje i cipele, koje su takođe crvene.[19]

Iako je pretpostavka o kralju Mihailu kao oslikanom ktitoru šire prihvaćena, pojedini istraživači su ukazali i na neke drugačije mogućnosti za datovanje stonskog hrama. Tim povodom je ukazivano na 10. vek, odnosno na vreme istoimenog humskog kneza Mihaila Viševića, koji je stolovao upravo u Stonu. Na takvo datovanje stonskog hrama ukazivao je srski arheolog Đorđe Janković,[20] a slične zaključke je kasnije formulisala i hrvatska istoričarka umetnosti Ivana Tomas, koja je povodom čuvene ktitorske freske iz Stona iznela i pretpostavku po kojoj na toj fresci nije prikazan kralj Mihailo, već njegov otac Stefan Vojislav.[21]

Drugi o kralju Mihailu

Andrija Kačić Miošić u svom najpoznatijem delu Razgovori ugodni naroda slovinskoga o Mihailu i Bodinu piše: Na 1077. Kraljevaše u srbskoj zemlji kralj Mihajlo. Na 1100. Kraljeva je u srbskoj zemlji i u Dalmaciji kralj Bodin. [22]

Vidi još

Reference

  1. ^ Ćirković 1981, str. 180-196.
  2. ^ Blagojević & Medaković 2000.
  3. ^ a b v g Živković 2006.
  4. ^ a b v g d Mijušković 1988.
  5. ^ a b v g d đ e ž Ostrogorski & Barišić 1966.
  6. ^ Ćirković 1981, str. 186-187.
  7. ^ a b Veselinović & Ljušić 2008.
  8. ^ Ćirković 1981, str. 190.
  9. ^ Kalić 1979, str. 30-32.
  10. ^ Dragojlović 1990, str. 201-209.
  11. ^ Komatina 2016, str. 68-73.
  12. ^ Puzović 2008, str. 147-163.
  13. ^ Kalić 1979, str. 27-53.
  14. ^ Ćirković 1981, str. 195.
  15. ^ Komatina 2016, str. 132-149, 221-226.
  16. ^ Mitrović 2017, str. 52, 65-73.
  17. ^ Komatina 2016, str. 221-226.
  18. ^ Mitrović 2017, str. 52-54, 62-65.
  19. ^ a b v g d đ Radojčić 1934.
  20. ^ Janković 2007, str. 122.
  21. ^ Tomas 2016, str. 41-60.
  22. ^ Kačić Miošić, Andrija. Razgovor ugodni naroda slovinskoga. 

Izvori i literatura

Izvori
Literatura

Spoljašnje veze

Mihailo I Vojislavljević na Vikimedijinoj ostavi.


Knez Duklje
(oko 1050 — 1077)
(Duklja postaje kraljevina)
(Duklja je bila kneževina)
 Kralj Duklje
(1077 — 1081)
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Михаило_I_Војислављевић&oldid=27550468”