Murat III

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Murat III
Murat III
Lični podaci
Puno imeMurat od Selima
Datum rođenja(1546-07-04)4. jul 1546.
Mesto rođenjaPalata Topkapi, Osmansko carstvo
Datum smrti15. januar 1595.(1595-01-15) (48 god.)
Mesto smrtiIstanbul, Osmansko carstvo
Porodica
SupružnikSultanija Safija
PotomstvoMehmed III
sultanija Humašah
sultanija Ajše
sultanija Fatma
sultanija Mihrimah
sultanija Hatidže
sultanija Fahrije
sultanija Rukije
sultanija Fethije
sultanija Esmahan
sultanija Bejhan
sultanija Safije
sultanija Mihriban
RoditeljiSelim II
Sultanija Nurbanu
DinastijaOsmanska dinastija
12. Sultan Osmanskog carstva
Period1574 — 1595.
PrethodnikSelim II
NaslednikMehmed III

Murat III (tur. III. Murad; 4. jul 1546 — 15. januar 1595), bio je turski sultan od 1574. do 1595. Bio je omiljeni unuk sultana Sulejmana Veličanstvenog. Za sultana je proglašen 1574. nakon smrti svog oca Selima II. Živeo je sarajskim životom isto kao i njegov otac. Bio je oženjen sultanijom Safije i sa njom je imao troje dece, dve ćerke i jednog sina. Bio je proslavljeni pesnik i dobar političar. Njegovo vreme jeste nastavak napretka i prosperiteta unutar osmanske imperije. Tada je Osmansko carstvo dostiglo svoj vrhunac.

Bitka kod Konje i prinčevsko doba[uredi | uredi izvor]

Murat je rođen 4. jula 1546. godine kao najstariji sin sultana Selima II i sultanije Nurbanu. Murat je dobio svu očevu pažnju zato što je odigrao ključnu ulogu i bici kod Konje, koju je njegov otac Selim vodio protiv svog brata, princa Bajazita. Bitka je išla Bajazitu na ruku, njegova vojska je prodrla u Selimov tabor. Sam Bajazit je učestvovao u bici i borio se protiv Selimovih vojnika. Prelomni momenat bitke bio je kada je Murat, shvativši ozbiljnost situacije, strelom pogodio svog strica Bajazita u grudi i time stavio tačku na bitku kod Konje.

Bio je namesnik u Saruhanu (Manisi) za vreme vladavine sultana Sulejmana, kao i za vreme vladavine svoga oca Selima II. Selim je veći deo državne uprave prepustio vezirima. I Murat je živeo sarajski, ali je bio aktivan u spoljnoj i unutrašnjoj politici. On je nastavio politiku sultana Sulejmana i reformisao zakone, uređivao administraciju. Presto je nasledio sa svojih 28 godina. Bio je već iskusan princ, imao je političkog i vojnog iskustva.[traži se izvor]

Vladavina[uredi | uredi izvor]

Sultan Murat III (1574-1595)

Murat je stupio na presto 15. decembra 1574. godine, odmah potom je naredio da se zadave petorica njegove braće, kako bi se osigurao mir unutar carstva. Sarađivao je sa engleskim dvorom. Bio je to strateški potez kako bi se sklopilo savezništvo protiv katoličkih zemalja i njihovih vladara. Kraj sebe je imao genijalnog velikog vezira, Mehmed-pašu Sokolovića, koji je držao red u carstvu za vreme vladavine Selima II, pa sve do njegovog ubistva 1579. godine.

Nakon smrti Mehmed Sokolović- paše nastupa krizni period u osmanskom carstvu. Došlo je do drastičnog širenja korupcije koja je stigla čak do vojske, koja je bila pokretačka sila i kamen temeljac osmanske imperije. Državni vrh koji je primao mito, kao i vojska u kojoj je počela da vlada samovolja, bile su prepreka daljem razvoju i osvajanjima osmanske imperije. Međutim, Murat III je svojom politikom uspeo da se izbori sa tim i stvori još moćniju državu. Uređivao je administraciju, reorganizovao je vojsku i državne institucije, kao i školstvo.

Godine 1578. Ramadan-paša je zauzeo Maroko. Time je u potpunosti slomljen uticaj Portugalaca u severnoj Africi, a prevlast Osmanskog carstva osigurana.

Osmanlije su bile u ratu sa Safavidima. Rat je pokrenuo šah Ismail II, sin šaha Tahmaspa. Persijski šah nije doživeo kraj rata s obzirom da je preminuo 1589. godine. Rat je trajao 12 godina, a završen je sporazumom u Istanbulu 1590. godine. Osmansko carstvo je tada ostvarilo svoje najveće proširenje ka istoku Teritoriji carstva pridodati su: Kars, Tbilisi, Ganja, Šehrizor i Tabriz.

Sultan je obnovio mir sa Austrijom na 8 godina. Mir je prekinut 1593. godine zato što je austrijski car Rudolf II prestao da plaća danak osmanskom sultanu, što je dogovreno još u vreme Muratovog dede, sultana Sulejmana I Veličanstvenog. Pored toga, car Rudolf izazvao je pobune u Vlaškoj, Moldaviji i Transilvaniji. Pod tim uslovima, sultan je, na insistiranje Sinan-paše, objavio rat Austriji. Teli Hasan-paša je sa vojskom krenuo u opsadu Siska. Branioci (pravoslavni i rimo-katolici) su pružili izuzetno žestok otpor pri odbrani Siska. Sultan Murat nije doživeo kraj rata. Preminuo je 15. januara 1595. godine u Topkapi palati, u Istanbulu.

Da ne bi zaostali za Evropom, Murat je direktno iz državne blagajne finansirao pešadiju i razvoj vatrenog oružja. Njegovu vladavinu pratila je finansijska kriza izazvana inflacijom zbog velike količine srebra, dopremljenog iz Novog sveta. Inflacija je bila visoka što je izazvalo nezadovoljstvo kod janičara i drugih ljudi. Prevelika populacija, finansijska kriza, brojni revolti koji su najviše štete ostavili u Anadoliji nastali nakon njegove smrti ostavili su njegovim naslednicima pune ruke posla i kočile dalju ekspanziju Osmanske imperije.

Murat III je kao pesnik napisao jednu od najlepših pesama iz Osmanskog doba, koja je i dan danas popularna, a zove se Uyan ey gözlerim (Probudite se oči moje). Njegova pesma se često može naći na turskim festivalima.

Život sultana Murata III[uredi | uredi izvor]

Sultan Murat III kod zidina Istanbula.

Murat III nije bio toliko politički aktivan, koliko je bio posvećen religiji i umetnosti. Bio je genijalan pisac, čije pesme predstavljaju važan kulturni izvor iz perioda osmanskog carstva. Provodio je vreme sa filozofima, piscima, umetnicima, crkvenim učenjacima. Tečno je govorio arapski i persijski jezik. Poznato je da je bio veoma religiozan, te je vladao po šerijatu i kanonama.

Njegova miljenica bila je sultanija Safije. Ona je bila Venecijanka iz plemenite porodice Bafo. Njeno pravo ime bilo je Sofija Bafo. Bila je kidnapovana od strane turskih gusara, koji su je prodali i dali u harem Topkapi palate. Safije nije bila u dobrim odnosima sa sultanijom Nurbanu, ženom sultana Selima II i majkom sultana Murata III. Njen negativan stav prema Safije vuče korene još iz vremena vladavine sultana Sulejmana Veličanstvenog. Poznato je da je sultanija Safije bila robinja u službi sultanije Mihrimah sa kojom Nurbanu nije bila u dobrim odnosima. Nurbanu je činila sve napore kako bi odvojila Safije od svog sina. U tome je i delimično uspela, ali je to bilo samo privremeno. Nakon njene smrti, sultanija Safije ponovo postaje sultanova glavna konkubina. Ona je vrtoglavom brzinom došla do ogromnog bogatstva i isto tako ostvarila snažan politički uticaj, koji je svoj vrhunac dostigao za vreme vladavine njenog sina, sultana Mehmeda III. Njena moć bila je toliko velika da je igrala ključnu ulogu u atentatu na velikog vezira Mehmed-pašu Sokolovića 1579. godine.

Sultan Murat je veliki deo svoga vremena posvećivao boravku u haremu. Od drugih aktivnosti voleo je lov. Bio je sjajan strelac, ali nije bio vojno aktivan. On je bio veliki pokrovitelj izgradnji džamija širom Osmanskog carstva. Jedan od poznatijih džamija čiji je ktitor bio jeste Valide džamija, izgrađena u čast njegove majke.[traži se izvor]


Spoljna politika[uredi | uredi izvor]

Teritorija Osmanskog carstva 1592. godine

Murat je imao nekoliko trgovinskih sporazuma zaključenih sa Engleskom, Venecijom, Đenovom i Francuskom. U vreme Bartolomejske noći 1572, katolička crkva počela je da vrši embargo na englesku trgovinu. Tada je Murat izašao u susret kraljici Elizabeti i omogućio engleskim brodovima da koriste osmanske luke kako bi trgovali sa ostatkom Evrope. Imao je nekoliko prepisaka sa kraljicom Elizabetom I. Govorio je kako su islam i protestantizam veoma slični jer nemaju idole kao katolici i da oni treba zajedno da se bore protiv nevernika. Elizabeta je tražila intervenciju Turaka 1585. za vreme rata sa Španijom. Dobri odnosi sa Engleskom nastavili su se i nakon Muratove smrti, a održavali su ih sultanija Safije i njegov sin Mehmed III.

On je odlično iskoristio rivalitet Francuske i Engleske te je Osmansko carstvo profitiralo od novca koje su dve zemlje davale zarad trgovačkih povlastica na Sredozemlju.

U poznim godinama njegove vladavine počinje Dugi rat (1593-1606). Jedna od značajnijih bitaka koje su se desile u njegovo vreme jeste bitka kod Siska 1594. koju su Osmanlije izgubile. To je bio prvi kopneni poraz Osmanlija. Godine 1594, kao akt osvete pobunjenim Srbima, spaljene su mošti Svetog Save na Vračaru.[traži se izvor]

Pozne godine i smrt[uredi | uredi izvor]

Turbe Murata III

Živeo je sarajskim životom, a poslednjih godina nije uopšte izlazio iz Topkapi palate, u strahu da ga janičari ne sklone sa prestola. Išao je samo na molitve petkom. U poslednjim godinama života društvo mu je stalno pravila sultanija Safije, sa kojom je imao sina Mehmeda. Naredio je da se njegova majka sahrani u turbetu svoga oca. To je bio prvi put da se jedna konkubina sahrani u sultanovom turbetu. Murat je preminuo 1595. godine u Topkapi palati.

Porodica[uredi | uredi izvor]

Murat III je imao 25[1] sinova i 29[2] kćerki; 17-oro kćerki je umrlo tokom izbijanja kuge 1598. godine [3][4], dok je njegovih 19-oro sinova pogubljeno 1595. godine (dve nedelje nakon smrti Murata III)[5][6]. Takođe, kružile su glasine da je kada je stupio na presto, sultan Mehmed III naredio da se petnaest trudnih naložnica svog oca stave u vreću i bace u Bosfor[7].

Sinovi
  1. Mehmed III (26 maj 1566 — 21 decembar 1603; majka — Safije [8][6])
  2. šehzade Sulejman (1567[9] —1577[5]/pogubljen 28 januara 1595[9]; majka — Safije [8])
  3. šehzade Selim (1579[5] — 1580[9]; majka — Safije)
  4. šehzade Osman[10] (1572 — 1573[5]; majka — Safije)
  5. šehzade Bajazit[11] (1586 — pogubljen 28 januara 1595[9])
  6. šehzade Abdulah[11] (1583 — pogubljen 28 januara 1595[9][5])
  7. šehzade Mahmud (1570[12] — 1581[9]; majka — Safije[8])
  8. sin (rođen i umro u junu 1582[9]; majka — Safije)
  9. šehzade Džihangir[11] (februar — avgust 1585[9])
  10. šehzade Sulejman[13] (februar — oktobar 1585[9])
  11. šehzade Mustafa[11] (1585 — pogubljen 28 januara 1595[9])
  12. šehzade Džihangir (1587 — pogubljen 28 januara 1595[9])
  13. šehzade Abdurahman[10] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  14. šehzade Ahmed[9] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  15. šehzade Aladin[10] Davud[9] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  16. šehzade Alemšah[10] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  17. šehzade Ali[10] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  18. šehzade Hasan[11] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  19. šehzade Husejin[11] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  20. šehzade Ishak[11] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  21. šehzade Korkut[10] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  22. šehzade Murad[11] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  23. šehzade Omer[10] (pogubljen 28 яnvarя 1595[9])
  24. šehzade Jakup[10] (pogubljen 28 januara 1595[9])
  25. šehzade Jusuf[10] (pogubljen 28 januara 1595[9])
Kćeri
  • Humašah-sultanija[14] (1565[15] — nakon 1648[16]; majka — Safije[9]) — najstarije dete Murata III. Udavana pet puta.
  • Ajše-sultanija[13] (1568[15] — 15 maj 1605[9]; majka — Safije[9][8][17]) — udavana tri puta[9]. Imala je sina i kćerku iz prvog braka koji su umrli kao deca.
  • Fatma-sultanija[13] (1574 — nakon 1620; majka — Safije[8][18]) — udavana pet puta[9]. Iz prvog braka je imala dva sina.
  • Mihrimah-sultanija[19] (1576 — nakon 1625[5]; majka — Safije[20]) — udavana tri puta[2].
  • Hatidže-sultanija[19][9] (1583[4] — nakon 1639) — udavana dva puta. Imala dva sina i ćerku koji su umrli kao deca.
  • Fahrije-sultanija[13] (1594[18] — posle 1641[21]/1656[19]) — udata 1615 za namesnika Mosula Čukadar Ahmed-pašu[21].
  • Fethije-sultanija[18] (um. 1614) — udata 1613 za namesnika Mosula Čukadar Ahmed-pašu[4]. Nakon njene smrti, Ahmed-paša se sledeće godine oženio njenom sestrom Fahrije.
  • Rukije-sultanija[19] (majka — Šemsiruhsar-hatun[22]) — jedino dete njene majke, koju je princ Mehmed poklonio svom ocu-sultanu dok je bio živ, pa je Mehmed dozvolio jedino Rukije i njenoj majci Šemsiruhsar da ostanu u Topkapi palati. Udata je 1613. godine za jednog od zvaničnika palate.
  • Mihriban-sultanija[19] (1595 — pre 1617) — udata 1613. godine za Kapičibaši Topal Mehmed-agu.
  • kći [4] — udata 1613 za nekog Davut-pašu.
  • kći — udata 1613 za vođu janjičara Mustafa-agu.
  • kći — udata 1613 za namesnika Kaira Sofi Mehmed-pašu (umro 1626).
  • kći — udata 1613 za Turnačibaši Mehmet-bega, sina Safije-sultanije (kćeri Ajše Humašah)

Porodično stablo[uredi | uredi izvor]

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8. Selim I
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4. Sulejman I
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. Sultanija Ajše Hafsa
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Selim II
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Sultanija Hurem
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Murat III
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Sultanija Nurbanu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Murat III na Vikimedijinoj ostavi.


turski sultan
1574 — 1595
  1. ^ Peirce 1993, str. 94.
  2. ^ a b Alderson 1956, table XXXII.
  3. ^ Alderson 1956, table XXXII (prim. 10).
  4. ^ a b v g Öztuna 1965, str. 51.
  5. ^ a b v g d đ Mandel 1992, str. 214.
  6. ^ a b Alderson 1956, XXXIII.
  7. ^ Alderson 1956, str. 31.
  8. ^ a b v g d Peirce 1993, str. 288.
  9. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n nj o p r s t ć u f h c č dž š aa ab Alderson 1956, XXXII.
  10. ^ a b v g d đ e ž z Şapolyo 1961, str. 198, 211.
  11. ^ a b v g d đ e ž Şapolyo 1961, str. 211.
  12. ^ Peirce 1993, str. 95.
  13. ^ a b v g Şapolyo 1961, str. 198.
  14. ^ Sakaoğlu 2015, str. 697.
  15. ^ a b Sakaoğlu 2008, str. 214.
  16. ^ Miović 2018, str. 168.
  17. ^ Sakaoğlu 2008, str. 204, 214.
  18. ^ a b v Sakaoğlu 2008, str. 218.
  19. ^ a b v g d Öztuna 1986, str. 306.
  20. ^ Sakaoğlu 2015, str. 289.
  21. ^ a b Sakaoğlu 2008, str. 217.
  22. ^ Sakaoğlu 2008, str. 213.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Мурат_III&oldid=27507181”