Nada Milošević Đorđević

Nada Milošević Đorđević
Akademink Nada Milošević-Đorđević
Lični podaci
Datum rođenja	(1934-12-02)2. decembar 1934.
Mesto rođenja	Beograd, Kraljevina Jugoslavija
Datum smrti	27. jul 2021.(2021-07-27) (86 god.)
Mesto smrti	Beograd, Srbija
Naučni rad
Institucija	Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu Slavističko društvo Srbije
Poznat po	izučavanje narodne književnosti
Nagrade	Nagrada „Mladen Leskovac” Nagrada „Zlatna srpska književnost” Nagrada „Dejan Medaković”

Nada Milošević-Đorđević (Beograd, 2. decembar 1934 — Beograd, 27. jul 2021) bila je srpski istoričar književnosti i redovni član SANU na Odeljenju jezika i književnosti. Bila je jedan od najuglednijih savremenih srpskih folklorista u svetu i istaknuti proučavalac srpske narodne književnosti.

Biografija

Nada Milošević-Đorđević rođena je u Beogradu 2. decembra 1934. godine, od oca Mihaila i majke Milice, rođ. Pavlović; udata Đorđević, majka sina Mihaila. U Beogradu je zavšrila i osnovnu školu i gimnaziju. Dimplomirala je 1959. godine na Katedri za jugoslovenske književnosti i srpskohrvatski jezik na Filozofskom/Filološkom fakultetu Beogradskog univerziteta, gde je završila i postdiplomske studije iz Narodne književnosti. Mentor joj je bio prof. dr Vido Latković. Posle prve godine (1961), odbranila je rad O evoluciji klasifikacije srpskohrvatskih narodnih pripovedaka od Vuka do danas, a posle druge (1962) rad O strukturi srpskohrvatskih narodnih pripovedaka. Doktorsku disertaciju pod naslovom Zajednička tematsko-sižejna osnova srpskohrvatskih neistorijskih epskih pesama i prozne tradicije odbranila je 1970. godine na istom fakultetu, pred komisijom koju su sačinjavali dr Miroslav Pantić, redovni profesor, dr Vladan Nedić, vanredni profesor i dr Radmila Pešić, docent. Prošla je sva zvanja od asistenta (1963) do redovnog profesora (1985) za predmet Narodna književnost na Katedri za jugoslovensku (sada srpsku) književnost. Predavala je isti predmet studentima etnomuzikologije na Fakultetu muzičke umetnosti, a zatim studentima etnologije na Filozofskom fakultetu Beogradskog univerziteta, prilagođavajući ga njihovim potrebama. U toku osnivanja i razvoja Filološko-umetničkog fakulteta, držala je nastavu iz Narodne književnosti u Kragujevcu.

Radila je kao sekretar (1963. i 1964) u Odboru za pripremanje Međunarodnog simpozijuma o stogodišnjici smrti Vuka Karadžića, a 1965. i 1966. u Odboru za pripremanje V Kongresa Međunarodnog udruženja za uporednu književnost (ICLA). Bila je sekretar (1971—1975), zamenik direktora (do 1983), direktor (1984—1985) i predsednik (1986. i 1987) Saveta Međunarodnog slavističkog centra Srbije pri Filološkom fakultetu u Beogradu. Predsednik Saveta Filološkog fakulteta bila je od 1989. do 1991, a u tri mandata, do 2002. godine birana je za upravnika Katedre. Govorila je francuski, engleski i ruski jezik, a služila se i nemačkim.

Rukovodila je projektima na Filološkom fakultetu koje je finansiralo Ministarstvo za nauku, tehnologije i razvoj („Istorija istraživanja srpske narodne književnosti” /1996—2000/, „Srpsko usmeno stvaralaštvo: proučavanje nasleđene građe do kraja 19. veka”, /2002—2003/), iz kojih je proizišlo nekoliko monografija. Bila je mentor u izradi deset doktorskih disertacija; konsultant i član komisija za odbranu na Filološkom, ali i na Filozofskom fakultetu u Beogradu i Novom Sadu. Pod njenim mentorstvom odbranjeno je dvadesetak magistarskih i specijalističkih teza.

Za dopisnog člana SANU izabrana je 30. oktobra 2003, a za redovnog 1. novembra 2012. godine.

Kao profesor po pozivu i kao Fulbrajtov stipendista za narodnu književnost predavala je, u toku 1988, u Sjedninjenim Američkim Državama (UCLA, Los Angeles, UTAH, Salt Lake City). Održala je niz predavanja u Americi (Harvard, Berkli, Bernardini), Evropi (Beč, Inksbruk, Klagenfurt) i Južnoj Koreji. Učestvovala je na nacionalnim i međunarodnim kongresima u zemlji i inostranstvu (Mađarska, Ruminija, Poljska, Čehoslovačka, Velika Britanija, SAD, Rusija, Izrael). Radila je na pripremi rukopisa srpskih hrišćanskih pevača u Peri-Lordovoj zbirci Harvardskog univerziteta.

Vila je jedan od urednika biblioteke Vukov Sabor (Rad-KP3 Srbije), član uredništva Anala Filološkog fakulteta Beogradskog univerziteta, član Evropskog društva kulture (SEC), predsednik Društva za srpski jezik i književnost Srbije.

Od prvog broja, 1994. godine, bila je urednik Danice, srpskog narodnog ilustrovanog kalendara koji izdaje Vukova zadužbina. Bila je član uredništva Priloga za književnost, jezik, istoriju i folklor, Saveta međunarodnog časopisa Oral Tradition (Slavica Publishers, Inc., Columbus, Ohio, USA) od njegovog osnivanja 1986. (časopis pokriva preko sto jezičkih područja usmene tradicije, a zaštitni znak mu je Filip Višnjić). Bila je član međunardone folklorne asocijacije Folklore Fellows pri Finskoj Akademiji nauka i Međunarodnog društva za proučavanje narodne proze (International Society for Folk Narrative Research), Upravnog odbora Vukove zadužbine i član (prethodno predsednik) Odbora za dodeljivanje nagrada za nauku; Odbora Odeljenja za književnost i jezik Matice srpske i član Žirija Nagrade „Mladen Leskovac”; član Uređivačkog odbora edicije Studije o Srbima (izd. Zavod za udžbenike, Matica srpska, Vukova zadužbina).

Nada Milošević-Đorđević bila je predsednik Odbora za Narodnu književnost SANU i rukovodila je projektima iz ove oblasti (radilo se na digitalizaciji tekstova narodnih umotvorina iz Etnografske zbirke Arhiva SANU, na njihovom iščitavanju i ubacivanju u bazu podataka, kao i na katalogiziranju prozne građe prema međunarodnim indeksima motiva i tipova. Izrađeno je elektronsko kritičko izdanje Erlagenskog rukopisa narodnih pesama sakupljenih u 18. veku). Bila je urednik publikacije SANU „Žene članovi SANU”; član Uređivačkog odbora Srpske enciklopedije za struku Narodna književnost (izd. Matica srpska, SANU, Zavod za udžbenike); Upravnog odbora Zadužbine Branka Ćopića i žirija za nagrade iz književnosti koje nose njegovo ime; Naučnog saveta Zadužbine Andrejević; bila je predsednik organizacionog odbora naučnog skupa za obeležavanje 150 godina od smrti Vuka Stefanovića Karadžića (2014).

Do 2003. napisala je preko trideset recenzija rukopisa zbornika, knjiga, studija, projekata, većinom za potrebe SANU, za Odeljenje jezika i književnosti i njemu srodnih odeljenja, za publikacije Balkanološkog i Etnografskog instituta, za Zbornik o Srbima u Hrvatskoj, itd.

Osnovna oblast njenog interesovanja je istorija i teorija srpske narodne (usmene) književnosti u južnoslovenskom i evropskom kontekstu.

Izučavala je narodne pripovetke, kojima je u našoj sredini bilo posvećeno manje pažnje nego poeziji (posebno epskoj). Osnove strukturalnog metoda ruskog naučnika Vladimira Propa, uspostavljenog na ruskoj bajci, prva je prilagodila drugim pripovednim žanrovima (noveli, legendarnoj priči i predanjima) u srpskoj građi, iznašavši njihove narativno sintagmatske strukture. Koristeći „logiku narativnih mogućnosti” francuske semiotičke škole (Bremon, Todorov, Grejmas), analizovala je sam proces pripovedanja na regionalnim, dijalekatskim zapisima iz polovine 20. veka. Poređenjem sa starijim varijantama iz drugih krajeva, ukazala je na načine uspostavljanja ravnoteže između kontinuiteta vrste, dinamike usmene improvizacije i uloge međužanrovskih prožimanja. U žanrovima gde estetska funkcija nije noseća uočila je važnost antropoloških aspekata u izgradnji usmenog narativa. Razvrstavajući srpske narodne pripovetke prema savremenoj internacionalnoj klasifikaciji, omogućila je ulazak srpskih varijanata iz novijih zbirki u prošireni katalog tipova narativa (Hans-Jörg Uther, The Types of International Folktales, F.F. Communications, vol. CXXXV, Helsinki 2004).

Istraživala je afinitete i netrpeljivosti između usmene prozne građe i poetskih vrsta prateći formiranje „neistorijske epike” (još u doktorskoj disertaciji). U svoju knjigu Radost prepoznavanja, koja obuhvata doba Nemanjića, Kosovsku bitku i pokosovski period uključila je istoriografiju, ukazala na uzroke i vidove korelacija epsko-usmenih i crkveno-hrišćanskih slojeva i njihovu koegzistenciju u tradiciji, da bi se koncentrisala na sam mehanizam prenosa usmeno ←→ pisano, koji do tada nije razmatran. Držeći se Lotmanove „estetike istovetnosti” u postavljanju književno-teorijske platforme, pronažla je u formilativnosti kao književnom postupku (karakterističnom za obe vrste književnosti) ključno sredstvo za ostvarivanje uzajamnih uticaja.

Proučavajući Kosovsku epiku, istoriografiju i srednjovekovne spise, sagledavala je kako se sirova građa stvarnih događaja oblikuje zahvaljujući postojanju razvijene usmeno-poetske gramatike, kroz niz umetničko-funkcionalnih modela koji omogućuju „spevavanje”, te insistirala na starosti srpske narodne epike uopšte.

Bavila se osobenostima predanja i njihovim vrstama, kao specifičnoj i još uvek živoj kategoriji usmene tradicije na samoj ivici usmene umetnosti reči, tragajući za „unutranjim” uzrocima njihove vitalnosti, ali ukazala i na važnost poznavanja socio-kulturnog konteksta u tumačenju usmenih narativa fundiranih u etnološku, društvenu i istorijsku stvarnost neke zajednice. Posebno se zadržala na ulozi kulturno-istorijskih predanja u formiranju, održavanju i prenošenju tradicijskog „znanja” i „verovanja”, na društveno-etičkom normiranju i održavanju kolektivnog sećanja i „istorijske svesti”.

U Vukovoj poetici srpske usmene građe (u knjizi Kazivati redom) sagledala je Vukovu anticipaciju pojedinih, znatno kasnijih evropskih i američkih prilaza folkloru uopšte.

Sažetom definisanju folklornih pojmova, rodova i vrsta, pravaca istraživanja u srpskoj folkloristici, kao i u kratkom uvidu u biografije proučavalaca narodne književnosti posvetila je niz odrednica u različitim rečnicima i enciklopedijama.

Objavila je više školskih antologija iz narodne poezije i proze, uz potrebne stručne i naučne komentare.

Bila je počasni član Komisije za folklor pri Međunarodnom slvističkom komitetu, nosilac Povelje počasnog člana Slavističkog društva Srbije, Vukove povelje za istraživanje nacionalne kulture i pedagoške baštine, Povelje za životno delo Mile Nedeljković. Bila je počasni predsednik tada novoosnovanog Udruženja folklorista Srbije. Bila je član Udruženja književnika Srbije. Dobila je Nagradu „Mladen Leskovac” Matice srpske i nagradu „Zlatna srpska književnost” Fonda Aleksandra Arnautovića „za izuzetan doprinos izučavanju književe srpske nauke”. Pod naslovom Živa reč, u izdanju Balkanološkog instituta i Filološkog fakulteta (ur. M. Detelić i S. Samardžija) 2011. godine, posvećen joj je Zbornik u kome su uzeli učešća naši i strani naučnici.

Nagrade i priznanja

Biografija i bibliografija srpskog akademika Nade Milošević-Đorđević, preuzeta iz knjige „Bibliografija radova akademika Nade Milošević-Đorđević” od autora Gordane Radojčić-Kostić, u izdanju Srpske akademije nauka i umetnosti, 2015. godine

Dobitnica je više nagrada, među kojima su:

1. Nagrada „Mladen Leskovac”, za 2000, 2001. i 2002.
2. Vukova Povelja za istraživanje nacionalne kulture i pedagoške baštine
3. Povelja počasnog člana Slavističkog društva Srbije
4. Povelja za životno delo „Mile Nedeljković”
5. Nagrada „Zlatna srpska književnost”, za izuzetan doprinos izučavanju književne srpske nauke – Fonda Aleksandra Arnautovića.
6. Nagrada „Dejan Medaković”, za studiju Kovčežić Vuka Karadžića, 2015.

Spoljašnje veze

• The oral tradition Nade Milošević-Đorđević na Rastku.
• Veći broj radova u okviru Zbornika Matice srpske za slavistiku na Rastku.
• Nada Milošević Đorđević: Lirske narodne pesme na Antologiji srpske književnosti (.docx format)
• Akademik prof. dr Nada Milošević-Đorđević (02. 12. 1934 – 27. 07. 2021) (Vukova zadužbina, 28. jul 2021) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. jul 2021)
• Preminula akademik Nada Milošević Đorđević („Politika”, 28. jul 2021)
• Odlazak Nade Milošević Đorđević („Večernje novosti”, 2. avgust 2021)
• Komemorativni skup u SANU posvećen Nadi Milošević Đorđević („Večernje novosti”, 13. oktobar 2021)