Naselje

Naselje je termin koji se koristi u mnogim oblastima: geografiji, ekonomiji, prostornom planiranju, arhitekturi..., ovaj termin se može primeniti za svaki kompaktni skup stambenih zgrada, bez obzira na veličinu. U Srbiji se u statistici naselje zvanično definiše kao posebna antropogeografska jedinica posebnog imena bez obzira na broj kuća. Tri osnovna elementa definicije naselja su: stanovništvo, teritorija i naziv naselja. Teritorija kao element naselje definiše površinu naselja, i njena granica je definisana u Registru prostornih jedinica Republike Srbije, najčešće se teritorija naselja poklapa sa teritorijom katastarske opštine na čijoj se teritoriji nalazi naselje, ali postoji dosta izuzetaka. Važan je podatak da teritorija naselja nije po pravilu kompaktna, već može obuhvatati dve ili više teritorijalno odvojenih celina (naselje Čačak je teritorijom naselja Beljina podeljeno na dva dela, dok je teritorija naselja Novi Zavoj podeljena takođe na dva dela, ali koja se nalaze na 20 km udaljenosti). Zbog nepostojanja ograničenja u broju kuća u naselja spadaju različiti oblici antropogeografskih celina od zaseoka, majura, salaša, sela, varošica, varoši, gradova i megalopolisa. Da bi se izbegli nesporazumi često izrađuje hijerarhija naselja, koja nema univerzalni značaj (u Indiji postoje sela sa preko 30.000 stanovnika). U Srbiji ne postoji zvanična podela naselja po hijerarhiji. Postoji podela na gradska i ostala naselja. U grupu ostalih naselja ne spadaju samo sela kako se to često pogrešno smatra, već i mnoga naselja naselja gradskog tipa koja nemaju status gradskog naselja (Nova Pazova, Veternik, Sivac, Barajevo). Delovi naselja se mogu razvojem osamostaliti i postati samostalna naselja (naselje Zlatibor je do 1979. godine bilo deo Čajetine, naselje Nikola Tesla do 1979. godine bilo deo Niške Banje), a opet ekonomski i socijalni razvoj mogu dovesti do spajanja više naselja u jedno (nekadašnja prigradska naselja Beograda, Kragujevca, Čačka, Kraljeva su ušla u sastav grada). U Srbiji postoji veći broj lažnih naselja koja nemaju status naselja, ali opet postoje pod određenim imenima i obuhvataju određene prostorne celine sa nekim uslugama: Ravni Gaj deo naselja Vučkovica i Ljubić, Velika Župa deo Kovačevca i Miljevića, Bela Zemlja deo Mačkata, Kačera i Drijetnja, Lunovo Selo kod Užica, Sveti Ilija kod Vranja, Stave kod Valjeva...)

Naselje i naseljeno mesto[uredi | uredi izvor]

U publikacijama RZS Srbije termini naselje i naseljeno mesto se često poistovećuju. Zakon o bezbednosti saobraćaja na putevima je definisao naselje kao izgrađen, funkcionalno objedinjen prostor, koji je namenjen za život i rad stanovnika i čije su granice obeležene odgovarajućim saobraćajnim znakom. Prema ovoj definiciji naselje je za razliku od naseljenog mesta izgrađen prostor (eng. built-up area), što znači da jedno naseljeno mesto može obuhvatati više naselja.^[1] U skladu sa tim naseljeno mesto se često i definiše kao teritorijalna jedinica koja obuhvata jedno ili više naselja sa područjem koje pripada tom naseljenom mestu.