Novogodišnje drvo

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Drvo ukrašeno povodom proslave Božića i Nove godine.
Porodica okupljena oko božićnog drveta. Ilustracija nepoznatog autora u knjizi objavljenoj 1867. godine.
Jedna plantaža u Sjedinjenim Američkim Državama.
Jelka napravljena od vinskih boca ispred Kongresne palate u Pamploni, autonomna pokrajina Navara, Španija.

Novogodišnje drvo (Božićno drvo, Božićno drvce, Novogodišnje drvce, Novogodišnja jelka, Božićna jelka), jedna je od najpoznatijih i najpopularnijih tradicija koje se povezuju s proslavom Božića i Nove godine. To je obično zimzeleno stablo koje se unosi u dom ili se postavlja na otvorenom, nekoliko dana pred početak nove kalendarske godine.

Gregorijanski hrišćani božićno drvo ukrašavaju badnjeg dana, dok anglikanski vernici jelku kite najčešće u decembru. Drvo se ukrašava raznobojnim kuglicama, ukrasnim trakama i svetlećim lampicama. Na vrh drveta često se postavljaju anđeo ili zvezda repatica koja predstavlja Vitlejemsku zvezdu iz priče o rođenju Isusa Hrista.

Istorija božićnog (novogodišnjeg) drveta[uredi | uredi izvor]

Upotreba četinara za ukrašavanje domova tokom zimskih proslava datira iz biblijskih vremena. Do 7. veka n.e. paganski običaj upotrebe zelenila tokom proslave zimskog solsticija je postao deo verskih običaja tokom božićnih praznika.[1] Iako je kićenje drveća upražnjavano tokom zimskih festivala davno pre pojave hrišćanstva božićno ili novogodišnje drvo je relativno nova pojava.[2]

Poreklo običaja[uredi | uredi izvor]

Tačno poreklo ove tradicije nije poznato. Verovatno potiče od običaja kićenja jelki jabukama, što bi trebalo da simboliše Drvo poznanja dobra i zla u Rajskom vrtu. Običaj se pojavljuje u Nemačkoj u 16. veku. Drveće okićeno jabukama koristi se u moralno-poučnim igrokazima da pokaže sukob dobra i zla. Popularnost koju danas ima božićno drvo je zadobilo za vreme Martina Lutera, protestantskog reformatora, koji uvodi i običaj kićenja jelki svećicama.[2] Danas su jabuke zamenjene kuglama, a svećice različitim svetlećim lampionima.

U Britaniju je ovaj običaj uveo princ Albert, suprug kraljice Viktorije, polovinom 19. veka. Nakon toga božićno drvo brzo je osvojilo Evropu i ceo svet.[2]

U Srbiji se takođe ovaj običaj pojavio krajem 19. veka, najpre kod katolika a nešto kasnije i kod pravoslavnog stanovništva. Do početka 20. veka proširio se po većim mestima, dok se po selima javlja nešto kasnije.[3] Danas se u Srbiji jelka ukrašava najčešće za Novu godinu (novogodišnje drvo), dok joj se pred Julijanski Božić pridružuje tradicionalni Badnjak.

Božićno drvo u Sjedinjenim Američkim Državama[uredi | uredi izvor]

Običaj kićenja božićnog drveta u Sjedinjene Američke Države doneli su Heseni (nemačke pomoćne trupe koje je za vojnu službu angažovala britanska vlada) tokom Američkog rata za nezavisnost. Bio je to rezultat nostalgije i želje da se na daleki kontinent prenese deo domovine.

Aprila 1926. godine gigantska sekvoja (Sequoiadendron giganteum) „General Grant“ u Kraljevskom nacionalnom parku u Kaligorniji, druga najveća sekvoja na svetu, stara oko 3000 godina, proglašena je za zvanično nacionalno božićno drvo.[4][2]

Proizvodnja novogodišnjih jelki[uredi | uredi izvor]

Do skoro su se tokom prednovogodišnje euforije u prodaji najčešće mogle naći jelke posečene u prirodi. Već sredinom 20. veka ove seče su zapretile da desetkuju šumski fond, pa je širom sveta pokrenuta inicijativa za sprečavanje ove prakse.[5]

Danas je proizvodnja novogodišnjih jelki, sečenih ili sa busenom postala unosna poljoprivredna delatnost. Svake godine samo u Severnoj Americi proizvede se oko 35 miliona miliona jelki sa busenom, dok se u Evropi proizvede i do 60 miliona stabala. U Sjedinjenim Američkim Državama postoji oko 15.000 uzgajivača među kojima oko 5.000 rasadnika „biraj i seci“.[1]

Rasadničarska proizvodnja novogodišnjih jelki i kod nas se razvila početkom 21. veka, što je rezultiralo drastičnim smanjenjem seče. Zakonom o šumama u Srbiji je zabranjena seča četinarskih stabala tokom novogodišnjih i drugih praznika.[6]

  • Sečene jelke i jelke u busenu

Osim jelki u busenu poslednjih decenija popularne su i jelke napravljene od različitih recikliranih materijala.[5]

Najčešće vrste koje se uzgajaju kao božićno (novogodišnje) drveće su vrste iz porodice jela i smrča.[1]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Gary A. Chastagner: "The Christmas Tree:Traditions, Production, and Diseases" web.archive.org (Pristupljeno 16. 12. 2015.)
  2. ^ a b v g Vebster, Ričard (2009). Enciklopedija praznoverja. 297. Beograd: Leo commerce. str. 39. ISBN 978-86-7950-046-5. 
  3. ^ Čajkanović, Veselin (1994). Rečnik srpskih narodnih verovanja o biljkama. 299. Beograd: SKZ, BIGZ, Prosveta, Partenon. str. 106. ISBN 978-86-379-0283-6. 
  4. ^ General Grant - Sequoia Giant Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. decembar 2015) Sequoia & Kings Canyon - visitsequoia.com (Pristupljeno 16. 12. 2015.)
  5. ^ a b Jela (lat.Abies) - Najlepše “Reciklirane” novogodišnje jelke EkoSpark.com (Pristupljeno 16. 12. 2015.)
  6. ^ ZAKON O ŠUMAMA ("Sl. glasnik RS", br. 30/2010, 93/2012 i 89/2015)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Vebster, Ričard (2009). Enciklopedija praznoverja. 297. Beograd: Leo commerce. str. 39. ISBN 978-86-7950-046-5. 
  • Čajkanović, Veselin (1994). Rečnik srpskih narodnih verovanja o biljkama. 299. Beograd: SKZ, BIGZ, Prosveta, Partenon. str. 106. ISBN 978-86-379-0283-6. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Novogodišnje drvo na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Новогодишње_дрво&oldid=26953341”