Noć vještica

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
(preusmereno sa Ноћ вештица)

Noć vještica
Rezbarenje Džek-o-’Lanterna je najčešća tradicija za Noć vještica
TipHrišćanski, kulturni
TakođeVeče svih svetih
ZnačenjePrvi dan obilježavanja pomena na svete
ObilježavaHrišćani i mnogi nehrišćani širom svijeta
Datum31. oktobar
Praznovanje„smicalica ili poslastica”, kostimirane zabave, rezbarenje Džek-o-’Lanterna, paljenje lomača, proricanje, hvatanje jabuka ustima, posjećivanje ukletih atrakcija
Tradicijacrkvene službe, molitva, post i bdenje
Povezan saPlavi Božić, Dan mrtvih, Svi sveti

Noć vještica (engl. Halloween)[n. 1] proslava je koja se u mnogim zemljama obilježava 31. oktobra, uoči hrišćanskog praznika Svi sveti, čime započinje period posvećen sjećanju na mrtve, kao što su sveci, mučenici i drugi preminuli. U popularnoj kulturi, ovaj dan je postao proslava užasa, povezujući se sa jezivim i natprirodnim.

Prema jednoj od teorija smatra se da su mnoge tradicije za Noć vještica pod velikim uticajem keltskih festivala žetve, posebno gelskog festivala Saunj ili Samain, za koji se smatra da ima paganske korijene, a ujedno je i irski naziv za mjesec novembar. Drugi smatraju da je Samain hristijanizovan kao Dan svih svetih od strane crkve. Pojedini akademici vjeruju da je Noć vještica nastala isključivo kao hrišćanski praznik, odnosno kao bdenje pred Dan svih svetih. Nakon što su ga slavili vjekovima u domovini, irski i škotski migranti donijeli su mnoge običaje praznika Noći vještica tokom 19. vijeka u Sjevernu Ameriku, a zatim se zahvaljujući američkom uticaju proširio na druge zemlje krajem 20. i početkom 21. vijeka.

Aktivnosti za Noć vještica čine sakupljanje slatkiša poznato kao „smicalica ili poslastica”, posjećivanje kostimiranih zabava, rezbarenje bundeva u Džek-o-’Lanterne, paljenje lomača, hvatanje jabuka ustima, igre proricanja, šale, posjete ukletim atrakcijama, pričanje strašnih priča, kao i gledanje horor filmova. Pojedini hrišćani ovaj praznik slave posjećivanjem crkvene službe i paljenjem svijeća na grobovima preminulih, dok ga drugi smatraju sekularnom proslavom. Pojedini hrišćani se uzdržavaju od unosa mesa na Dan svih svetih, te pripremaju isključivo vegetarijansku hranu.

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Noć vještica je poznata i po drugim terminima,[1][2] od kojih je najpoznatiji Veče svih svetih.[3] Riječ Noć vještica („Veče svih svetih“[4]) je hrišćanskog porijekla.[5][6] Termin koji je ekvivalentan — „Veče svih svetih“, prisutan je u staroengleskom jeziku.[7] Riječ hallowe[']en u engleskom dolazi od škotskog oblika All Hallows' Eve, odnosno veče uoči Dana svih svetih;[8] riječ even je škotski izraz za „veče“,[9] od čega se koriste skraćeni oblici e'en i een, na osnovu čega Noć vještica na škotskom postaje Hallowe'en umjesto engleskog Halloween.[10]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Hrišćansko porijeklo i istorijski običaji[uredi | uredi izvor]

Smatra se da Noć vještica ima uticaja iz hrišćanskih vjerovanja i običaja.[11][12] Engleska riječ „Noć vještica“ potiče od riječi „Veče svih svetih“, što je veče uoči hrišćanskih svetih dana, Dana svih svetih 1. novembra i Zadušnog dana (ili Dana duša) 2. novembra.[13] Još od vremena rane Crkve,[14] veliki praznici u hrišćanstvu (kao što su Božić, Uskrs i Pedesetnica) imali su bdenije koje su počinjale prethodne noći, kao i praznik Svih svetih.[15][11] Ta tri dana se zajednički nazivaju Tridijum svih svetih i vrijeme su kada zapadni hrišćani poštuju sve mrtve, kao što su sveci mučenici i drugi preminuli,[16][17][18][19] i mole se za duše nedavno preminulih koje tek treba da stignu na nebo.[20] Pomen svih svetih i mučenika održavalo je više crkava na različite datume, uglavnom na proljeće.[21] U rimskoj Edesi iz 4. vijeka održan je pomen 13. maja, a 13. maja 609. Papa Bonifacije IV ponovo je posvetio Panteon u Rimu „Svetoj Mariji i svim mučenicima“.[22] To je bio datum Lemurije, drevnog rimskog praznika mrtvih.[23]

U 8. vijeku, Papa Grgur III (731–741) osnovao je u bazilici Svetog Petra oratorijum za mošti „svetih apostola i svih svetih, mučenika i ispovjednika“.[11][24] Neki izvori kažu da je posvećena 1. novembra,[25] dok drugi ističu da je to bilo na Cvijetnu nedelju u aprilu 732. godine.[26][27] Do 800. godine postoje dokazi da su crkve u Irskoj[28] i Nortambriji održavale praznik u čast svih svetih 1. novembra.[29] Smatra se da je Alkuin od Nortumbrije, član dvora Karla Velikog, tada uveo 1. novembar kao datum održavanja praznika u Franačkom carstvu,[30] a godine 835. to je postao i zvanični datum u Franačkoj.[29] Neki smatraju da je to bilo zbog keltskog uticaja, dok drugi smatraju da je riječ o germanskoj ideji,[29] iako se tvrdi da su i germanski i keltski narodi komemorirali mrtve početkom zime.[31] Vjeruje se da su oni taj period smatrali kao najprikladnije vrijeme za to, jer je to doba „umiranja“ u prirodi.[29][31] Takođe se smatra da je promjena napravljena na praktičnim osnovama jer Rim ljeti nije mogao da primi veliki broj hodočasnika koji su hrlili u njega, a možda i zbog zabrinutosti za javno zdravlje zbog rimske groznice, koja je odnijela brojne živote tokom sparnih ljeta u Rimu.[32][11]

Uoči noći Svetih hrišćani u nekim djelovima svijeta posmećuju groblja da bi se pomolili i položili cvijeće i svijeće na grobove svojih najmilijih.[33] Iznad: Hrišćani u Bangladešu pale svijeće na nadgrobnom spomeniku rođaka. Ispod: Luteranski hrišćani koji se mole i pale svijeće ispred centralnog raspeća na groblju..

Do kraja 12. vijeka, proslava je postala poznata kao sveti dani obaveze u zapadnom hrišćanstvu i uključivala je takve tradicije kao što je zvonjenje crkvenih zvona za duše u čistilištu. Takođe je bio običaj da plačući obučeni u crno paradiraju ulicama, zvoneći žalosnim zvonom i pozivajući sve dobre hrišćane da se sjete jadnih duša.[34] Običaj pečenja i dijeljenja kolača za sve krštene duše,[35] sugerisan je kao preteča običaja „smicalica ili poslastica”, koji je postao popularan u 20. i 21. vijeku.[36] Običaj datira najkasnije iz 15. vijeka,[37] a bio je zastupljen u djelovima Engleske, Velsa, Flandrije, Bavarske i Austrije.[38] Grupe siromašnih ljudi, često djece, išle su od vrata do vrata tokom praznika Svetih dana, sakupljajući kolače za duše, u zamjenu za molitvu za mrtve, posebno za duše prijatelja i rođaka darovalaca. To se zvalo „dušebrižništvo“.[37][39][40] Ti kolači su nuđeni i za jelo samih duša,[38] ili bi „dušebrižnici” bili njihovi predstavnici.[41] Kao i kod velikoposne tradicije toplih pogača, kolači za duše su često obilježavani krstom, što ukazuje da su pečeni kao milostinja.[42] Šekspir pominje taj običaj u svojoj komediji Dva gospodina iz Verone (1593).[43] Kada su išli da dijele kolače za duše, hrišćani su nosili „fenjere napravljene od izdubljene repe“, koje su prvobitno mogle da predstavljaju duše mrtvih;[44][45] Džek-o-’Lantern bundeve su korišćene da otjeraju zle duhove.[46][47] Na dan Svih Svetih i na Zadušni dan tokom 19. vijeka palile su se svijeće u domovima u Irskoj,[48] Flandriji, Bavarskoj i u Tirolu, gdje su ih zvali „svijetlo duše“,[49] a koje su služile „za usmjeravanje duša koje se vraćaju da posjete svoje zemaljske domove“.[50] U mnogim od tih mjesta palile su se i svijeće na grobovima na Zadušni dan.[49] U Bretanji su se libacije mlijekom izlivale na grobove rodbine,[38] ili bi se hrana ostavljala preko noći na stolu za duše koje se vraćaju;[49] običaj se takođe nalazi u Tirolu i djelovima Italije.[51][49]

Hrišćanski svještenik Princ Sori Konte povezao je nošenje kostima sa vjerom u osvetoljubive duhove, napisavši: „Tradicionalno se vjerovalo da duše preminulih lutaju zemljom do Dana svih svetih, a noć svih svetih predstavlja poslednju šansu za mrtve da se osvete svojim neprijateljima prije nego što pređu na sledeći svijet. Da ne bi bili prepoznati od bilo koje duše koja bi mogla da traži takvu osvetu, ljudi bi navlačili maske ili kostime".[52] U srednjem vijeku, crkve u Evropi koje su bile isuviše siromašne da bi izlagale mošti svetih mučenika na Zadušni dan, umjesto toga su dozvoljavale parohijanima da se oblače kao sveci.[53][54] Neki hrišćani u modernom dobu poštuju taj običaj na Noć vještica.[55] Lesli Benatajn smatra da je to moglo biti hristijanizacija ranijeg paganskog običaja.[56] Mnogi hrišćani u kontinentalnoj Evropi, posebno u Francuskoj, vjerovali su da jednom godišnje, na Noć vještica, mrtvi u crkvenim dvorištima ustanu za „jedan divlji, odvratni karneval“ poznat kao mrtvački ples, koji se često prikazivao u crkvenoj dekoraciji.[57] Kristofer Olmand i Rozamond Makiterik su napisali u knjizi Nova srednjovjekovna istorija Kembridža da je taj mrtvački ples podsticao hrišćane „da ne zaborave kraj svih zemaljskih stvari“.[58] Ples se ponekad izvodio i na evropskim seoskim takmičenjima i dvorskim maskembalima, sa ljudima koji su se „oblačili u leševe iz različitih slojeva društva“, a smatra se da to može da bude porijeklo kostimiranih zabava za Noć vještica.[44][59][60][61]

U poemi Noć vještica (1785) škotskog pjesnika Roberta Bernsa, prepričavaju se razne legende o prazniku.

U Britaniji su ti običaji bili na udaru tokom Reformacije, pošto su protestanti prozivali čistilište kao „popsku“ doktrinu koja nije u skladu sa kalvinističkom doktrinom predodređenja. Državno odobrene ceremonije povezane sa zastupništvom svetaca i molitvom za duše u čistilištu ukinute su tokom elizabetanske reforme, iako je Dan svih svetih ostao u engleskom liturgijskom kalendaru kako bi obilježili sjećanje na svece kao pobožna ljudska bića.[62] Za neke nekonformističke protestante, teologija večeri svih svetih je redefinisana; Džek Santino je u svojoj knjizi napisao: „duše ne mogu da putuju iz Čistilišta na svom putu ka nebu, kao što katolici često vjeruju i tvrde. Umjesto toga, smatra se da su takozvani duhovi u stvari zli duhovi“.[63] Drugi protestanti su vjerovali u srednje stanje poznato kao Had (Abrahamova krila).[64] U nekim mjestima, katolici i protestanti su nastavili sa dušebrižništvom, procesijama uz svijeće ili zvonjavom crkvenih zvona za mrtve;[13][65] Anglikanska crkva je na kraju potisnula tu zvonjavu.[66] Mark Doneli, profesor srednjovjekovne arheologije i istoričar Danijel Dil napisali su da su „štale i domovi bili blagosloveni da zaštite ljude i stoku od uticaja vještica, za koje se vjerovalo da prate zloćudne duhove dok su putovali zemljom“.[67] Posle 1605. godine, Noć vještica u Engleskoj je pomračila noć Gaja Foksa (5. novembra), koja je prisvojila neke od njenih običaja.[68] U Engleskoj je okončanje zvaničnih ceremonija vezanih za posredovanje svetaca dovelo do razvoja novih, nezvaničnih običaja Svetih praznika. U ruralnom Lankaširu iz 18. i 19. vijeka, katoličke porodice su se okupljale na brdima u noći Svih svetih. Jedan je držao gomilu zapaljene slame na vilama dok su ostali klečali oko njega, moleći se za duše rođaka i prijatelja dok se plamen ne ugasi. To je bilo poznato kao teen'lay.[69] Postojao je sličan običaj u Hartfordširu, kao i paljenje vatri u Darbiširu.[70] Neki su istakli da su ti plamenovi prvobitno bili zapaljeni da bi „vodili jadne duše nazad na zemlju“.[71] U Škotskoj i Irskoj, stari običaji za Zadušni dan koji su bili u suprotnosti sa reformatorskim učenjem nisu potisnuti jer su „bili važni za životni ciklus i obrede prolaska lokalnih zajednica“ i njihovo obuzdavanje bi bilo teško.[72]

U djelovima Italije sve do 15. vijeka porodice su ostavljale obrok za duhove rođaka, prije nego što su odlazile na crkvene službe.[51] U Italiji u 19. vijeku, crkve su postavljale „pozorišne rekonstrukcije scena iz života svetaca“ na Dan svih svetih, sa „učesnicima predstavljenim realističnim voštanim figurama“.[51] Godine 1823. groblje bolnice Svetog Duha u Rimu predstavilo je scenu u kojoj su tijela nedavno umrlih poređana oko voštane statue anđela koji je pokazivao naviše ka nebu.[51] Takođe, parohijski svještenici su išli od kuće do kuće, tražeći male darove u hrani koju su dijelili među sobom cijele te noći tokom praznika.[51] U Španiji i dalje peku posebna peciva koja se zovu „kosti svetih“ i postavljaju ih na grobove.[73] Na grobljima u Španiji i Francuskoj, kao i u Latinskoj Americi, svještenici predvode hrišćanske procesije i bogosluženja za vrijeme praznika Svetih, nakon čega ljudi vrše cjelonoćno bdenje.[74] U San Sebastijanu u 19. vijeku, održana je procesija do gradskog groblja tokom praznika, što je privuklo prosjake koji su se žalili i pozivali na nježna sjećanja nečijih pokojnih rođaka i prijatelja za saosjećanje.[75]

Gelski narodni uticaj[uredi | uredi izvor]

Irska maska za Noć vještica iz ranog 20. vijeka izložena u Muzeju seoskog života u okrugu Mejo.

Smatra se da su moderni običaji za Noć vještica bili pod uticajem narodnih običaja i vjerovanja iz zemalja keltskog govornog područja, a za neke se vjeruje da imaju paganske korijene.[76] Smatra se da porijeklo praznika datira još od antičkog keltskog ili gelskog festivala Samain,[77] koji je bio posvećen istoimenom paganskom božanstvu. Kelti, koji su živjeli na prostorima današnje Irske, slavili su svoju Novu godinu 1. novembra, a noć pred Novu godinu slavili su Samain,[78] što je ujedno bio i irski naziv za mjesec novembar.[79][80][81][82] Vjerovali su da se tada duhovi mrtvih vraćaju na zemlju uzrokujući probleme i uništavajući usjeve. Keltski paganski svještenici pravili su ogromne lomače gdje su se ljudi okupljali kako bi spalili usjeve i životinje kao žrtve keltskim božanstvima. U toku proslave nosili su kostime, uglavnom od životinjskih glava i kože, a na nogama su nosili papuče od majmunske kože. Folklorista Džek Santino, napisao je da je u cijeloj Irskoj postojalo nelagodno primirje između običaja i vjerovanja povezanih sa hrišćanstvom i onih povezanih sa religijama koje su bile irske prije dolaska hrišćanstva.[83]

Samain je jedan od kvartalnih dana u srednjovjekovnom gelskom kalendaru i slavi se od zalaska sunca 31. oktobra do zalaska sunca 1. novembra,[84] u Irskoj, Škotskoj i na Ostrvu Men.[85][86] Britonski Kelti su održali srodni festival, pod nazivom Calan Gaeaf u Velsu, Kalan Gwav u Kornvolu i Kalan Goañv u Bretanji; ime koje znači „prvi dan zime“. Za Kelte se dan završavao i počinjao zalaskom sunca; festival je počinjao veče prije 1. novembra po modernom računanju.[87] Samain se pominje u nekim od najranijih irskih književnosti. Imena su koristili istoričari za označavanje keltskih običaja za Noć vještica sve do 19. vijeka,[88] a to su ostali gelski i velški nazivi za Noć vještica.[89]

Samain je označavao kraj sezone žetve i početak zime ili „tamniju polovinu“ godine kako su je zvali.[90][91] Na njega se gledalo kao na krajnje vrijeme, kada se tanjila granica između svijeta živih i Onostranog svijeta, šo je značilo da su stvorenja Aos si, duhovi ili vile, mogli lakše da dođu u svijet živih i bili su posebno aktivni.[92][93] Većina naučnika smatra da su to bile degradirane verzije drevnih bogova, čija je moć ostala aktivna u glavama ljudi čak i nakon što su ih zvanično zamijenila kasnija vjerska uvjerenja.[94] Drugi smatraju da je Samain hristijanizovan kao Dan svih svetih od strane crkve.[95] Pojedini akademici vjeruju da je Noć vještica nastala isključivo kao hrišćanski praznik, odnosno kao bdenje pred Dan svih svetih.[96][97][98][99] Poštovali su i plašili se i bića iz narodnih običaja i drevne mitologije, kao i onih iz novoprihvaćene religije, a pojedinci su se često pozivali na Božiju zaštitu kada su se približavali njihovim domovima.[100][101] Na Samain, stvorenja Aos si su umirivali žrtvom kako bi osigurali da ljudi i stoka prežive zimu; ponude hrane i pića ili djelova usjeva, ostavljali su napolju za njih.[102][103][104] Za duše umrlih se takođe govorilo da ponovo posjećuju svoje domove tražeći gostoprimstvo,[105] a za trpezu i pored vatre postavljana su mjesta za doček.[106] Smatra se da vjerovanje da se duše mrtvih vraćaju kući jedne noći u godini i da se moraju umiriti ima drevno porijeklo i nalazi se u mnogim kulturama.[38] U Irskoj u 19. vijeku, paljene su svijeće i službeno se prinosile molitve za duše umrlih. Poslije toga su počinjale igre uz jelo i piće.[107]

Širom Irske i Britanije, posebno u regionima keltskog govornog područja, kućne svječanosti uključivale su rituale proricanja i igre namijenjene predviđanju nečije budućnosti, posebno u vezi sa smrću i brakom.[108] Često su se koristile jabuke i orašasti plodovi, a običaji su uključivali lupanje jabuke, pečenje orašastih plodova, kristalomantiju ili proricanje gledanjem u ogledalo, sipanje rastopljenog olova ili bjelanaca u vodu, tumačenje snova i drugo.[109] Paljene su posebne lomače i postojali su rituali koji su uključivali njih. Smatralo se da njihov plamen, dim i pepeo imaju moć zaštite i čišćenja.[90] Negdje su baklje zapaljene od lomače ljudi nosili oko kuća i polja u smjeru od istoka ka zapadu, u pravcu Sunca, da bi ih zaštitili.[88] Pretpostavlja se da su vatre bile neka vrsta imitativne ili simpatične magije, oponašale su Sunce i zadržavale propadanje i tamu zime.[106][110][111] Korišćeni su i za gatanje i za odgon zlih duhova.[46] U Škotskoj su crkvene starješine u nekim parohijama zabranile ove lomače i gatačke igre.[112] U Velsu su paljene i lomače da bi se „spriječilo da duše mrtvih padnu na zemlju“.[113] Kasnije su te lomače paljene kako bi „odvraćale đavola“.[114]

photograph
Gipsani odliv tradicionalnog irskog fenjera za Noć vještica (bijela repa, podzemna koraba) izložen u Muzeju seoskog života u Irskoj.[115]

Najmanje od 16. vijeka,[116] festival je uključivao predstave mumera i guisinga u Irskoj, Škotskoj, na Ostrvu Men i Velsu.[117] To je uključivalo ljude koji su išli od kuće do kuće u kostimima (ili prerušeni), obično recitujući stihove ili pjesme u zamjenu za hranu. Smatra se da je možda prvobitno bila tradicija po kojoj su ljudi imitirali Aos Si ili duše mrtvih i primali ponude u njihovo ime, slično „dušebrižništvu“. Vjerovalo se da lažno predstavljanje u ta bića i nošenje maske štiti od njih.[118] U djelovima južne Irske, prerušavanja poznata kao guising su uključivala „konjski hobi“, pri čemu bi čovjek obučen kao Láir Bhán (bijela kobila) vodio mlade od kuće do kuće recitujući stihove, od kojih su neki imali paganski prizvuk, u zamjenu za hranu. Ako bi domaćinstvo doniralo hranu, moglo bi očekivati sreću od Muck Olla, a ako to ne bi učinili, donijelo bi im nesreću.[119] U Škotskoj su mladi išli od kuće do kuće sa maskiranim, ofarbanim ili pocrnjelim licima, često prijeteći da će učiniti nestašluke ako im ne ukažu dobrodošlicu.[117] Marijan Meknil je istakla da je drevni festival uključivao ljude u kostimima koji su predstavljali duhove, a da su lica bila obilježena ili pocrnjena pepelom sa svete vatre.[116] U djelovima Velsa, muškarci su išli obučeni kao strašna bića zvana gwrachod.[117] Krajem 19. i početkom 20. vijeka mladi ljudi u Glamorganu i Orkniju su se ukršteno oblačili.[117]

Drugdje u Evropi, mumeri su bili dio drugih festivala, ali u regionima keltskog govornog područja bilo je „posebno prikladno za noć u kojoj se govorilo da su natprirodna bića u inostranstvu i da su ih ljudi lutalice mogli oponašati ili odbiti“.[117] Najmanje od 18. vijeka, „imitiranje zloćudnih duhova“ dovelo je do zbijanja šala u Irskoj i Škotskom visoravni. Nošenje kostima i šale na Noć vještica nisu se proširili na Englesku sve do 20. vijeka.[117] Šaljivdžije su kao fenjere koristile izdubljene repe ili stočne repe, često isklesane grotesknim licima.[117] Oni koji su ih pravili, za fenjere su na različite načine govorili da predstavljaju duhove[117] ili da se koriste da odagnaju zle duhove.[120][121] Bili su uobičajeni u djelovima Irske i Škotske visoravni u 19. vijeku,[117] kao i u Samersetu. U 20. vijeku proširili su se na druge djelove Britanije i postali opšte poznati kao Džek-o-’Lantern.[117]

Širenje u Sjevernu Ameriku[uredi | uredi izvor]

"Dani Noći vještica", članak iz američkih novina, The Sunday Oregonian, 1916.

Lesli Benatajn i Sindi Ot su napisali da su anglikanski kolonisti u južnim saveznim državama Sjedinjenih Američkih Država i katolički kolonisti u Merilendu usvojili i praznovali Dan svih svetih u svojim crkvenim kalendarima,[122][123] iako su se puritanci iz Nove Engleske oštro protivili prazniku, zajedno sa drugim tradicionalnim proslavama koje je ustanovila Crkva, uključujući Božić.[124] U almanasima iz kasnog 18. i početka 19. vijeka ne postoje nikakve naznake da se Noć vještica naširoko slavila u Sjevernoj Americi.[72]

Tek nakon masovne imigracije Iraca i Škota u 19. vijeku, Noć vještica je postao veliki praznik u Americi,[72][125] dok su ga drugi smatrali sekularnom proslavom. [126][127][128] Većina tradicija i običaja naslijeđena je od Iraca i Škota,[125][129] iako su se u oblastima Kadžuna služile noćne mise na grobljima uveče na Noć vještica. Svijeće koje su bile blagoslovljene stavljale su se na grobove, a porodice su ponekad provodile cijelu noć na grobu.[130] Prvobitno ograničen na ove imigrantske zajednice, postepeno je integrisan u cijelu zajednicu i slavljen od obale do obale od strane ljudi svih društvenih, rasnih i vjerskih pripadnosti početkom 20. vijeka.[131] Zatim su se, zahvaljujući američkom uticaju, te tradicije Noći vještica proširile na mnoge druge zemlje krajem 20. i početkom 21. vijeka, uključujući kontinentalnu Evropu i neke djelove Dalekog istoka.[132][133][134]

Simboli[uredi | uredi izvor]

Na Noć vještica, dvorišta, javni prostori i neke kuće mogu da budu ukrašene tradicionalno jezovitim simbolima uključujući skelete, duhove, paučinu, nadgrobne spomenike i vještice.

Razvoj artefakata i simbola povezanih sa Noći vještica formirao se tokom vremena. Bundeve Džek-o'-lantern tradicionalno nose guiseri na Dan svih svetih da bi uplašili zle duhove.[45][135] O njihovom nastanku i imenu postoji popularna irska hrišćanska narodna priča,[136] a u folkloru predstavlja „dušu kojoj je odbijen ulazak i u raj i u pakao“:[137]

Na putu kući nakon noćnog opijanja, Džek je naišao na đavola i prevario ga je da se popne na drvo. Džek koji je brzo razmišljao urezao je znak krsta u koru i tako je uhvatio Đavola u zamku. On zatim sklapa nagodbu da Satana nikada ne može da zatraži njegovu dušu. Nakon života u grehu, piću i laži, Džeku je odbijen ulazak u raj kada je umro. Održavajući obećanje, Đavo je odbio da ga pusti u pakao i bacio je na njega živi ugalj pravo iz paklene vatre. Bila je hladna noć, pa je Džek stavio ugalj u izdubljenu repu da spriječi da se ugasi i od tada su Džek i njegov fenjer tumarali tražeći mjesto za odmor.[138]

Prema drugoj verziji, kovač Džek je prevario Đavola tako što mu je ponudio dušu u zamjenu za piće i nakon što se Đavo pretvorio u novčić kako bi platio piće, Džek ga je brzo stavio u džep u kojem je bio krst, zbog kojeg se Đavo više nije mogao vratiti u svoj oblik. Tek nakon što mu je obećao da neće tražiti njegovu dušu još deset godina, Džek ga je izvadio iz džepa. Nakon deset godina opet je prevario Đavola tako što ga je zamolio da mu doda jabuku sa stabla, ali je na kori stabla brzo nacrtao krst, tako da ga Đavo ponovo nije mogao dohvatiti. Kada je Džek umro, nije bio primljen zbog svog grešnog života u Raj, a na vratima Pakla dočekao ga je Đavo i poslao nazad u mrak, a da ga se riješi dao mu je komad uglja. Džek je u džepu imao repu, koju je izdubio i stavio u nju ugalj i od tada je Džek, koji nikada nije pronašao put kući lutao mrakom noseći izdubljenu repu u ruci, a Džek O’Lantern (Džek Fenjer) postao je simbol duše koja je prokleta i koja luta između svjetova.[139]

U Irskoj i Škotskoj, tradicionalno se rezbarila repa tokom Noći vještica,[140][141] ali su imigranti u Sjevernoj Americi koristili autohtonu bundevu, koja je i mnogo mekša i mnogo veća, što je čini lakšom za rezanje od repe.[140] Američka tradicija rezbarenja bundeva zabilježena je 1837. godine[142] i prvobitno je bila povezana sa uopštenim vremenom žetve i nije se posebno povezivala sa Noći vještica sve do perioda od sredine do kraja 19. vijeka.[143][144]

Ukrašena kuća u Vederliju, Pensilvanija.

Moderne slike Noći vještica potiču iz mnogih izvora, uključujući hrišćansku eshatologiju, nacionalne običaje, gotičku i horor literaturu (kao što su romani Frankenštajn ili moderni Prometej i Drakula) i klasične horor filmove kao što su Frankenštajn (1931) i Mumija (1932).[145][146][147] Slike lobanje, referenca na Golgotu u hrišćanskoj tradiciji, služe kao „podsjetnik na smrt i prolazni kvalitet ljudskog života“ i stoga se nalaze u kompozicijama Memento mori i vanitas;[148] lobanje su zbog toga bile uobičajene u Noći vještica, koja se dotiče te teme.[149] Tradicionalno, zadnji zidovi crkava su „ukrašeni prikazom Strašnog suda, zajedno sa otvaranjem grobova i uskrsnućem mrtvih, sa nebom ispunjenim anđelima i paklom punim đavola“, motivom koji je prožimao poštovanje tog Tridijuma.[150] Jedno od najranijih djela na temu Noći vještica je od škotskog pjesnika Džona Mejna, koji je 1780. zabilježio šale na Noć vještica, napisavši „kakve strahotne šale nastaju!“, kao i natprirodne stvari povezane sa noći, uključujući duhove, koji su se nazivali bogles.[151] Svojim djelom je izvršio uticaj na poemu Noć vještica škotskog pjesnika Roberta Bernsa (1785).[152] Tokom praznika preovladavaju i elementi jesenje sezone, kao što su bundeve, kukuruzne ljuske i strašila; domovi su često ukrašeni tim vrstama simbola u tom periodu. Slike za Noć vještica uključuju teme smrti, zla i mitskih čudovišta,[153] dok su crne mačke, koje su dugo bile povezane sa vješticama, takođe uobičajeni simbol, a crna, narandžasta i ponekad i ljubičasta su tradicionalne boje za Noć vještica.[154]

Smicalica ili poslastica i prerušavanje[uredi | uredi izvor]

„Smicalica ili poslastica“ u Švedskoj.

Smicalica ili poslastica je uobičajena proslava za djecu na Noć vještica. Djeca idu u kostimima od kuće do kuće, tražeći poslastice kao što su slatkiši ili ponekad novac, sa pitanjem: “Smicalica ili poslastica?“ (Trick or treat) Riječ „smicalica“ podrazumijeva „prijetnju“ da će se nanijeti nestašluk vlasnicima kuće ili njihovoj imovini ako se ne daju poslastice.[36] Smatra se da ta praksa ima korijene u srednjovjekovnoj praksi mumiranja, koja je usko povezana sa dušebrižništvom.[155] Džon Pim je napisao da je mnoge praznike povezane sa izvođenjem mumiranja proslavljala hrišćanska crkva.[156] Ti praznični dani su uključivali Dan svih svetih, Božić, Dvanaestu noć i Pokladni utorak.[157][158] Mumiranje koje se praktikuje u Njemačkoj, Skandinaviji i drugim djelovima Evrope,[159] uključivalo je maskirane osobe u elegantnim haljinama koje su paradirale ulicama i ulazile u kuće da u tišini plešu ili igraju kockice.[160]

Djevojka u kostimu za Noć vještica 1928. godine u Ontariju, Kanada; ista provincija gdje je škotski običaj oblačenja za Noć vještica prvi put zabilježen u Sjevernoj Americi.

U Engleskoj, od srednjovjekovnog perioda,[161] pa sve do 1930-ih,[162] ljudi su praktikovali hrišćanski običaj dušebrižništva na Noć vještica, koji je uključivao grupe dušebrižnika, i protestanata i katolika,[65] koji su išli od parohije do župe, proseći od bogataša kolače za duše, u zamjenu za molitvu za duše darovatelja i njihovih prijatelja.[39] Na Filipinima, praksa dušebrižništva se zove Pangangaluluwa i praktikuje se na Dan svih svetih među djecom u ruralnim oblastima.[145] Ljudi se oblače u bijelo odijelo da predstavljaju duše, a zatim posjećuju kuće, gdje pjevaju u zamjenu za molitve i slatkiše.[145]

U Škotskoj i Irskoj, maskiranje poznato kao guising, odnosno prerušena djeca koja idu od vrata do vrata po hranu ili novčiće, je sekularni običaj za Noć vještica.[163] U Škotskoj je na Noć vještica 1895. godine zabilježeno gdje prerušene osobe na maskembalima nose fenjere napravljene od izvađene repe, posjećuju kuće da bi bili nagrađeni kolačima, voćem i novcem.[141][164] U Irskoj je najpopularnija fraza koju su djeca uzvikivala do 2000-ih bila „Pomozite zabavi za Noć vještica“.[163] Praksa prerušavanja na Noć vještica u Sjevernoj Americi prvi put je zabilježena 1911. godine, gdje su novine u Kingstonu, izvijestile da djeca idu prerušena po komšiluku.[165]

Američka istoričarka i spisateljica Rut Edna Keli iz Masačusetsa napisala je prvu knjigu o istoriji Noći vještica u SAD; Knjiga o Noći vještica (1919), gdje pominje dušebrižništvo u poglavlju „Noć vještica u Americi“.[166] U knjizi je pisala i o običajima koji su stigli sa druge strane Atlantika, napisavši: „Amerikanci su ih gajili i od ove prilike čine nešto poput onoga što je moralo biti u svojim najboljim danima u inostranstvu. Svi običaji za Noć vještica u Sjedinjenim Državama su pozajmljeni direktno ili prilagođeni od običaja drugih zemalja“.[167]

Prvo pominjanje prerušavanja u Sjevernoj Americi pojavljuje se 1911. godine, a zatim se 1915. pominje ritualno prosjačenje na Noć vještica, dok se treći put pominje u Čikagu 1920. godine.[168][169] Najranija poznata upotreba termina „smicalica ili poslastica“ u štampi se pojavljuje 1927. godine u zaseoku Bleki u Alberti, u časopisu Blackie Herald.[170]

Prtljažnik automobila na događaju „gepek ili poslastica“ u Luteranskoj crkvi Svetog Jovana i Centru za rano učenje u Derijenu, Ilinois.

Hiljade razglednica za Noć vještica proizvedenih između početka 20. vijeka i 1920-ih obično prikazuju djecu, ali ne i tretman „smicalica ili poslastica“.[171][172] Smatra se da taj običaj nije postao široko rasprostranjena praksa u Sjevernoj Americi sve do 1930-ih, sa prvim pojavljivanjem tog termina u SAD 1934. godine,[173][174][175] a sa prvom upotrebom u nacionalnoj publikaciji 1939.[176]

Popularna varijanta običaja „smicalica ili poslastica“, poznata kao „gepek ili poslastica“, javlja se kada se djeci nude poslastice iz gepeka automobila parkiranih na crkvenom parkingu ili, ponekad, na školskom parkingu.[73][177] Kod običaja „gepek ili poslastica“, prtljažnik (gepek) svakog automobila je ukrašen određenom temom,[178] kao što su one iz književnosti za djecu, filmova, svetih spisa i radnih uloga.[179] Taj običaj je postao popularniji u 21. vijeku, zbog svoje percepcije da je bezbjednije od odlaska od vrata do vrata, što su prihvatili roditelji, a smatra se i da „rješava ruralnu zagonetku u SAD, u kojoj se kuće grade na udaljenosti od pola milje“.[180][181]

Kostimi[uredi | uredi izvor]

Prodavnica za Noć vještica u Deriju, u Sjevernoj Irskoj, prodaje maske.

Kostimi za Noć vještica su tradicionalno napravljeni po uzoru na figure kao što su vampiri, duhovi, skeleti, vještice koje izgledaju strašno i đavoli.[36] Vremenom se izbor kostima proširio na popularne likove iz fikcije, poznate ličnosti i generičke arhetipove kao što su nindže i princeze.[182]

Oblačenje u kostime i odlazak u „guising“ bilo je preovlađujuće u Škotskoj i Irskoj na Noć vještica do pred kraj 19. vijeka.[141] Tradicija se naziva „guising“ prema škotskom izrazu, zbog prerušavanja ili kostima koje nose djeca.[164] U Irskoj i Škotskoj, maske su poznate kao „lažna lica“,[5][183] što je izraz koji je jedan Škot zabilježio u Eru u Škotskoj 1890. godine i opisivao je prerušenu djecu, napisavši: „Imao sam na umu da je Noć vještica... mali klinci (dječaci) su već bili u tome, trčeći okolo sa svojim lažnim licima i svojim komadićima repe fenjera u svojim rukama.“[5] Kostimiranje je postalo popularno za zabave za Noć vještica u SAD početkom 20. vijeka, podjednako često i za odrasle i za djecu, a običaj „poslastica ili smicalica“ je postao popularan u Kanadi i SAD 1920-ih i 1930-ih.[170][184]

Edi Džej Smit je u svojoj knjizi Noć vještica, sveti se ime tvoje, pisala o religioznoj perspektivi nošenja kostima uoči Dana svih svetih, napisavši: „oblačenjem u stvorenja koja su kod nas u jednom trenutku izazivala strah i drhtanje, ljudi su u stanju da se podsmijavaju Satani čije je carstvo opljačkao naš Spasitelj.“ Slike skeleta i mrtvih su tradicionalni ukrasi koji se koriste kao memento mori.[185][186]

Godišnja parada za Noć vještica u Njujorku u Grinič Vilidžu na Menhetnu je najveća svjetska parada za Noć vještica.

„Poslastica ili smicalica za Unicef“ je program prikupljanja sredstava za podršku Unicefu,[36] programu Ujedinjenih nacija koji pruža humanitarnu pomoć djeci u zemljama u razvoju.[187] Započeo je kao lokalni događaj u sjeveroistočnoj Filadelfiji 1950. godine i proširio se na nacionalnom nivou 1952. godine; program uključuje distribuciju malih kutija po školama (ili u modernim vremenima, kod korporativnih sponzora poput kompanije Hallmark Cards u njihovim licenciranim prodavnicama) onima koji učestvuju u običaju „poslastica ili smicalica“, u kojoj mogu da traže donacije sitnog novca od kuća koje posjećuju. Procjenjuje se da su djeca prikupila više od 118 miliona dolara za Unicef od njegovog osnivanja. U Kanadi 2006. godine, Unicef je odlučio da ukine njihove kutije za prikupljanje za Noć vještica, navodeći kao razlog bezbjednosne i administrativne brige; nakon konsultacija sa školama, oni su umjesto toga redizajnirali program.[188][189]

Godišnja parada za Noć vještica u Njujorku je počela 1974. godine; to je najveća svjetska parada za Noć vještica i jedina velika noćna parada u Americi, na kojoj učestvuje više od 60.000 kostimiranih učesnika, prati je oko dva miliona gledalaca,kao i brojna televizijska publika širom svijeta.[190] Ima svoje korijene u njujorškoj kvir zajednici.[191]

Od kasnih 2010-ih, etnički stereotipi kao kostimi su sve više bili pod lupom u Sjedinjenim Državama.[192] Takvi i drugi potencijalno uvredljivi kostimi su naišli na sve veće negodovanje javnosti.[193][194]

Kostimi za kućne ljubimce[uredi | uredi izvor]

Prema izvještaju Nacionalne maloprodajne federacije iz 2018. godine, 30 miliona Amerikanaca je potrošilo oko 480 miliona dolara na kostime za Noć vještica za svoje ljubimce u 2018. To je više u odnosu na procijenjenih 200 miliona dolara koliko je potrošeno 2010. godine. Najpopularniji kostimi za kućne ljubimce su bundeva, hot dog i bumbar.[195]

Igre i druge aktivnosti[uredi | uredi izvor]

U čestitci za Noć vještica iz 1904. godine prikazano je gatanje: mlada žena, gledajući u ogledalo u zamračenoj sobi, nada se da će baciti pogled na svog budućeg muža.

Postoji nekoliko igara koje su tradicionalno povezane sa Noći vještica. Neke od njih nastale su kao rituali proricanja ili načini predviđanja budućnosti, posebno u vezi sa smrću, brakom i djecom. Tokom srednjeg vijeka, te rituale je radio rijetko ko u ruralnim zajednicama jer se smatralo „smrtonosno ozbiljnim“ praksama.[196] U modernom dobu, te igre proricanja bile su uobičajena karakteristika kućnih svečanosti u Irskoj i Britaniji,[108] a često uključuju jabuke i lješnike. U keltskoj mitologiji, jabuke su bile snažno povezane sa Onostranim i besmrtnošću, dok su lješnici bili povezani sa božanskom mudrošću.[197] Neki takođe smatraju da potiču od rimskih običaja u proslavljanju Pomone.[36]

Djeca skakuću za jabukama na Noć vještica.

Brojne aktivnosti bile su zajednička karakteristika Noći vještica u Irskoj i Britaniji u periodu od 17. do 20. vijeka; neke su postali rasprostranjenije i i dalje su popularne danas. Jedna uobičajena igra je hvatanje jabuka ili zakucavanje (u škotskoj se naziva dookers[198]), u kojoj jabuke lebde u kadi ili velikom bazenu sa vodom i učesnici moraju da koriste samo svoje zube da bi izvadili jabuku iz bazena. U varijanti zakucavanja učesnici kleče na stolici, drže viljuške među zubima i pokušavaju da viljušku zabiju u jabuku. Druga uobičajena igra uključuje kačenje kolača obloženih sirupom na konce i moraju da se jedu bez upotrebe ruku dok ostaju vezani za konop, pri čemu učesnicima često bude zalijepljeno lice. U jednoj od igara, kače se male drvene šipke sa plafona u visini glave, sa upaljenom svijećom na jednom kraju i jabukom koja visi sa drugog. Štap se okreće i svi se smjenjuju da zubima uhvate jabuku.[199]

Slika iz Knjige o Noći vještica (1919) koja prikazuje nekoliko aktivnosti za Noć vještica, kao što je pečenje oraha.

Nekoliko tradicionalnih aktivnosti iz Irske i Britanije uključuje proricanje budućeg partnera ili supružnika. Jabuka bi se ogulila u jednu dugačku traku, pa bi se kora prebacila preko ramena. Smatralo se da kora slijeće u obliku prvog slova imena budućeg supružnika.[200][201] Blizu vatre bi se pekla dva lješnika; jedan je nazvan po osobi koja ih peče, a drugi po osobi koju žele. Ako lješnici skaču od vrućine to se smatralo kao loš znak, a ako se peku tiho to se smatralo kao predskazanje dobrog slaganja.[202][203] Jedan od načina proricanja supružnika je bio taj što bi ispekli slanu ovsenu kašu koju bi osoba pojela u tri zalogaja i onda bi u tišini otišla u krevet bez ičega da popije. Smatralo se da to rezultira snom u kojem im budući supružnik nudi piće da utole žeđ.[204] Jedno od vjerovanja je da neudate žene na Noć vještica sjede u zamračenoj prostoriji i gledaju u ogledalo i da će se u ogledalu pojaviti lik njihovog budućeg muža.[205] Običaj je bio prilično rasprostranjen i obilježavao se na čestitkama s kraja 19. i početka 20. vijeka.[206]

Jedna od popularnih irskih igara je i povezi preko očiju, koja se u Irskoj zove púicíní. U igri osoba ima povez preko očiju i bira između nekoliko tanjira, a predmet u tanjiru daje nagovještaj o njihovoj budućnosti; prsten bi značio da će se uskoro vjenčati, glina da će uskoro umrijeti, možda u toku godine, voda da će se iselili, brojanice da će primiti sveti red (postati monahinja, svještenik, monah); novčić da će se obogatiti, pasulj da će biti siromašni.[207][208][209][210] Igra je opisana u kratkoj priči Džejmsa Džojsa pod nazivom Glina 1914. godine.[211][212][213]

Barmbrek sa prstenom pronađenim unutra na Noć vještica 2020.

U Irskoj i Škotskoj jedna od popularnih igara je takođe skrivanje predmeta u hrani, obično u kolačima, barmbreku, kranačanu, šampima ili kolkanonu, a djelovi toga se serviraju nasumično. Budućnost neke osobe se proriče predmetom koji bi slučajno pronašao, od čega prsten označava brak, a novčić bogatstvo.[204]

Sve do 19. vijeka, lomače za Noć vještica su se takođe koristile za proricanje u djelovima Škotske, Velsa i Bretanje. Kada bi se vatra ugasila, u pepeo bi se polagao prsten kamenja, po jedan za svaku osobu. Ujutru, ako bi neki kamen bio pogrešno položen, smatralo se da osoba koju predstavlja neće preživjeti godinu.[88] U Meksiku djeca prave oltare kako bi pozvala duhove preminule djece da se vrate.[214]

Pričanje priča o duhovima, slušanje pjesama sa temom Noći vještica i gledanje horor filmova su uobičajeni dio zabava za Noć vještica.[215][216] Epizode televizijskih serija i specijala na temu Noći vještica (sa specijalcima koji su obično namijenjeni djeci) obično se emituju na ili prije Noći vještica,[217] dok se novi horor filmovi često puštaju prije Noći vještica kako bi se iskoristio praznik.[218]

Uklete atrakcije[uredi | uredi izvor]

Smeijšni nadgrobni spomenici ispred kuće u Kaliforniji.

Uklete atrakcije su prostori za zabavu dizajnirani da uzbude i uplaše posjetioce. Većina atrakcija su sezonski poslovi za Noć vještica koji mogu da obuhvataju uklete kuće, lavirinte kukuruza i jahanje sijena,[219] a nivo sofisticiranosti efekata je porastao kako je industrija rasla.[220]

Prva zabilježena namjenski izgrađena ukleta atrakcija bila je Kuća duhova Ortona i Spunera, koja je otvorena 1915. u Liphuku u Engleskoj, a najviše je ličila na karnevalsku zabavnu kuću, koju pokreće para.[221][222] Kuća i dalje postoji, u kolekciji Hollycombe Steam, a 2017. je ponovo otvorena.[223]

Tokom 1930-ih, otprilike u isto vrijeme kada i običaj „smicalica ili poslastica“, kuće sa ukletom tematikom Noći vještica su prvi put počele da se pojavljuju u Americi.[224] Krajem 1950-ih počele su da se pojavljuju uklete kuće kao glavna atrakcija, fokusirajući se prvo na Kaliforniju.[225] Sponzorisana od strane Dječjeg doma zdravlja Junior Auxiliary, Ukleta kuća San Mateo otvorena je 1957. godine,[226] a Ukleta kuća San Bernardino lige pomoći otvorena je 1958.[227] Uklete kuće su počele da se pojavljuju širom zemlje tokom 1962. i 1963. godine, dok je 1964. otvorena Ukleta kuća San Manteo, kao i Ukleta kuća dječji muzej u Indijanapolisu.[228]

Ukleta kuća kao američka kulturna ikona je doprinjela otvaranju Uklete vile u Diznilendu 12. avgusta 1969. godine.[229] Ukleta kuća Knot Beri farma je počela da organizuje sopstvenu noćnu atrakciju za Noć vještica, pod nazivom trašna farma Knot, koja je otvorena 1973. godine.[230] Evangelistički hrišćani su usvojili oblik ovih atrakcija otvaranjem jedne od prvih „paklenih kuća“ 1972. godine.[231]

Šaljivi izlog u istorijskoj 25. ulici u Ogdenu, Juta.

Prvu ukletu kuću za Noć vještica koju je vodila neprofitna organizacija pokrenula je organizacija Sycamore-Deer Park 1970. godine u Kliftonu u Ohaju.[232] Kosponzorisala ju je AM radio stanica WSAI, koja emituje program iz Sinsinatija. Poslednji put je događaj organizovan 1982. godine.[233] Drugi su slijedili njihov primjer i otvarali sopstvene verzije nakon uspjeha kuće u Ohaju. Organizacija March of Dimes je 1976. godine zaštitila autorska prava na „Mini ukletu kuću za March of Dimes“ i počela je prikupljanje sredstava kroz svoje lokalne ogranke, a jedna od njihovih kuća otvorena je 1989.[234] Iako su prestali da podržavaju ovu vrstu događaja na nacionalnom nivou tokom 1980-ih, neke uklete kuće March of Dimes su opstale i tokom 21. vijeka.[235]

Uveče 11. maja 1984. godine u Džekson Taunšipu se zapalio Ukleti zamak Six Flags Great Adventure, a u požaru je stradalo osam tinejdžera.[236] Reakcija na tragediju bila je pooštravanje propisa koji se odnose na bezbjednost i građevinskih propisa, kao i učestalost inspekcija atrakcija širom zemlje. Manja mjesta, posebno neprofitne atrakcije, nisu bila u stanju da finansijski opstanu, a bolje finansirana komercijalna preduzeća popunila su prazninu koja je nastala.[237][238] Objekti koji su nekada mogli da izbjegnu regulaciju jer su smatrani privremenim instalacijama, morali su da se pridržavaju strožijih propisa koji se zahtijevaju za trajne atrakcije.[239][240][241]

Krajem 1980-ih i početkom 1990-ih, tematski parkovi su postali značajna figura u proslavljanju Noći vještica.[242] Six Flags Fright Fest je otvoren 1986. godine,[243] a Universal Studios Florida je započeo sa programom horora za Noć vještica 1991. godine.[244] Knotova strašna farma je doživjela porast posjećenosti tokom 1990-ih kao rezultat američke opsesije sa Noću vještica kao kulturnog događaja.[245] Tematski parkovi su imali veliku ulogu u globalizaciji praznika, a tokom 21. vijeka otvoreni su tematski parkovi Universal Studios Singapore u Singapuru[246] i Universal Studios Japan u Japanu,[247] dok je Dizni vorld počeo organizaciju događaja za Noć vještica pod nazivom „Mikijeva ne tako strašna zabava za Noć vještica“ 1995. u Floridi, 2008. u Parizu, a zatim i u Hong Kongu i Japanu.[248] Tematski parkovi su najveće atrakcije sa tematikom Noći vještica, kako po obimu tako i po posjeti.[249]

Hrana[uredi | uredi izvor]

Bundeve na prodaju tokom Noći vještica.

Uoči Svih svetih, mnoge zapadne hrišćanske denominacije podstiču uzdržavanje od mesa, što dovodi do raznovrsne vegetarijanske hrane koja se povezuje sa tim danom.[250][251]

Bombon od jabuke.

Pošto na sjevernoj hemisferi Noć vještica dolazi posle godišnje berbe jabuka, bombon jabuke (poznate kao karamela jabuke van Sjeverne Amerike), karamel jabuke ili tafi jabuke su uobičajene poslastice za Noć vještica,[252][253] koje se prave umotavanjem cijelih jabuka u ljepljivi šećerni sirup, a ponekad se uvaljaju u lješnike.[254]

Prvobitno su se bomboni od jabuka davali djeci koja su išla u „smicalice ili poslastice“, ali je ta praksa brzo nestala nakon rasprostranjenih glasina da su neki pojedinci ugrađivali predmete poput igli i žileta u jabuke u Sjedinjenim Državama.[255] Iako postoje dokazi o takvim incidentima,[256] u odnosu na stepen prijavljivanja takvih slučajeva, stvarni slučajevi koji uključuju zlonamjerna djela su bili izuzetno rijetki i nikada nisu doveli do ozbiljnih povreda.[257] Mnogi roditelji su pretpostavljali da su takve gnusne prakse rasprostranjene zbog masovnih medija, a na vrhuncu histerije, neke bolnice su nudile besplatne rendgenske snimke slatkiša koje su djeca sakupila za Noć vještica kako bi pronašle dokaze o podmetanju.[258] Skoro svi od nekoliko poznatih incidenata trovanja slatkišima uključivali su roditelje koji su trovali slatkiše svoje djece.[259]

Jedan od običaja u Irskoj je pečenje (ili u modernom vremenu češće kupovina) barmbreka (báirín breac), što je voćni kolač u koji se stavljaju običan prsten, novčić i druge stvari prije pečenja.[260][261] Smatra se da je onaj koji pronađe predmet ima sreće.[261] Takođe se smatra da će oni koji pronađu prsten pronaći svoju pravu ljubav u narednoj godini. To je slično tradiciji kraljevskog kolača na praznik Bogojavljenja. Namirnice sa temom Noći vještica takođe proizvode kompanije noć ranije; kompanija Cadbury proizvodi Goo Heads, slične kremastim jajima.[262]

U Velikoj Britaniji karamela lomača je popularan slatkiš za Noć vještica i za Noć Gaja Foksa.[263] U Velikoj Britaniji i Irskoj su takođe popularne bombon jabuke ili varijanta pod nazivom tafi jabuke,[264] a u Irskoj i Škotskoj su popularni „majmunski lješnici“.[265]

Hrišćanski obredi[uredi | uredi izvor]

Bdenije Svih svetih slavi se u Episkopskoj hrišćanskoj crkvi na Noć vještica.

Noć vještica je prvi dan obilježavanja pomena na svete.[266] Tokom te noći, u Poljskoj su vjernici nekada učili da se mole naglas dok hodaju kroz šume kako bi duše umrlih našle utjehu; u Španiji, hrišćanski svještenici u malim selima zvone na crkvena zvona kako bi podsjetili svoje vjernike da se sjećaju mrtvih na Noć svih svetih.[267] U Irskoj i među imigrantima u Kanadi, običaj uključuje hrišćansku praksu uzdržavanja i Veče svih svetih i dan koji joj prethodi je dan bez mesa, a umjesto toga se služe palačinke ili kolkan.[268]

Hrišćanska crkva je tradicionalno obilježavala Noć vještica kroz službe,[269] molitve,[270] post[271] i bdenje.[272] Ljudi su se molitvama i postom pripremali za slavsku trpezu narednog dana za Dan Svih Svetih,[273] a ta crkvena služba je poznata kao Bdenije svih svetih.[274][275] Inicijativa poznata kao Noć svjetlosti nastoji da dalje širi Bdenije svih svetih širom hrišćanskog svijeta.[276][277] Poslije bogosluženja često slijede „prikladne svečanosti i zabave“, kao i posjeta groblju, gdje se često stavljaju cvijeće i svijeće u pripremi za Dan svih svetih.[278][279][280][281][282] U Engleskoj, Svijetle zabave organizuju crkve poslije bogosluženja na Noć vještica sa fokusom na Isusa kao Svjetlosti svijeta.[283] U Finskoj mnogo ljudi posjećuje groblja na Noć svih svetih da bi tamo zapalili zavjetne svijeće, što je poznato kao „valomeri ili mora svjetlosti“.[284]

Slatkiši u obliku Svetog pisma za Noć vještica sa jevanđeljskim traktom.

U modernom dobu, hrišćanski stavovi prema Noći vještica su raznoliki. U Anglikanskoj crkvi, neke eparhije su odlučile da naglase hrišćanske tradicije povezane sa Noći svih svetih.[285][286] Neke od tih praksi uključuju molitvu, post i prisustvovanje bogosluženjima.[271][269][270]

U Zborniku bdenija svih svetih u Anglikanskom brevijaru, navedena je molitva za bdenije:

Gospode Bože naš, uvećaj, molimo te i umnoži na nama darove blagodati Tvoje, da mi, koji sprječavamo slavni praznik svih svetih Tvojih, budemo osposobljeni da ih radosno slijedimo u svakom vrlinskom i pobožnom životu. Kroz Isusa Hrista, Gospoda našeg, koji živi i caruje sa tobom, u jedinstvu Duha Svetoga, uvijek jedan Bog, u vjekove vjekova. Amin.[287]

Drugi protestantski hrišćani takođe slave Dan svih svetih kao Dan reformacije, dan sjećanja na protestantsku reformaciju, uz Dan svih svetih ili nezavisno od njega.[288] Reformaciju slave toga dana zato što se smatra da je Martin Luter zakucao svojih devedeset pet teza na Crkvu Svih Svetih u Vitenbergu na Dan svih svetih.[289] Često se „Praznici žetve“ ili „Praznici reformacije“ održavaju uoči Svih svetih, na kojima se djeca oblače kao biblijski likovi ili reformatori.[290] Pored podjele slatkiša djeci koja se šalju tokom Noći vještica, mnogi hrišćani im obezbjeđuju i jevanđelske traktate. Organizacija American Tract Society, objavila je da se samo od njih naručuje oko 3 miliona traktata jevanđelja za proslave Noći vještica.[291] Drugi naručuju slatkiše Svetog pisma na temu Noći vještica da se podijele djeci toga dana.[292][293]

Djeca iz Belizea obučena u biblijske ličnosti i hrišćanske svece.

Neki hrišćani smatraju da moderna proslava Noći vještica banalizuje ili slavi paganizam, okultizam ili druge prakse i kulturne fenomene za koje se smatra da su nekompatibilni sa njihovim vjerovanjima.[294] Otac Gabrijele Amort, egzorcista u Rimu, izjavio je: „ako engleska i američka djeca vole da se oblače kao vještice i đavoli jedne noći u godini, to nije problem. Ako je to samo igra, nema štete u tome.“[295] U 21. vijeku, Rimokatolička nadbiskupija Bostona je počela sa organizacijom „Festivala svetih“ na Noć vještica.[296] Slično tome, mnoge savremene protestantske crkve gledaju na Noć vještica kao na zabavan događaj za djecu, održavajući događaje u svojim crkvama gdje djeca i njihovi roditelji mogu da se oblače, igraju igrice i dobiju slatkiše besplatno. Za te hrišćane Noć vještica ne predstavlja prijetnju po duhovni život djece, već učenje o smrti i smrtnosti, a načine keltskih predaka smatraju vrijednom životnom lekcijom i dio su nasleđa mnogih njihovih parohijana.[297] Hrišćanski svještenik Sem Portaro je napisao da je Noć vještica korišćenje „humora i ismijavanja da bi se suočili sa moći smrti“.[298]

U Rimokatoličkoj crkvi, hrišćanska veza sa Noći vještica je priznata, a proslave su uobičajene u mnogim katoličkim parohijskim školama, kao što su u Sjedinjenim Državama,[299][300] dok se u Irskoj noć vještica slavi kao praznik i škole ne rade dva dana.[301][302] Mnoge fundamentalističke i evangelističke crkve koriste „Paklene kuće“ i traktate u stilu stripa da bi iskoristile popularnost Noći vještica kao priliku za evangelizaciju.[303] Drugi smatraju da je Noć vještica potpuno nekompatibilna sa hrišćanskom vjerom zbog svog pretpostavljenog porijekla u proslavljanju Praznika mrtvih.[304] Iako istočni pravoslavni hrišćani obilježavaju Dan svih svetih prve nedelje posle Pedesetnice, Istočna pravoslavna crkva preporučuje svetkovanje večernje ili parakleze na zapadnjački svetkovinu Noći svih svetih, iz pastirske potrebe da se obezbijedi alternativa na narodna slavlja.[305]

Analogne proslave i perspektive[uredi | uredi izvor]

Judaizam[uredi | uredi izvor]

Alfred J. Kolatc je u knjizi Druga jevrejska knjiga Zašto napisao da jevrejska Halaha ne dozvoljava Noć vještica jer krši poglavlje 18:3 knjige Levitske, prema kojem Jevrejima nije dozvoljeno da učestvuju u nejevrejskim običajima.[306] Mnogi Jevreji zajednički poštuju Jizkor četiri puta godišnje, što je djelimično slično svetkovanju Svih svetih u hrišćanstvu, u smislu da se molitve izgovaraju i za „mučenike i za sopstvenu porodicu“.[307] Ipak, mnogi američki Jevreji slave Noć vještica, jer se smatraju odvojenim od svog hrišćanskog porijekla.[308] Reformski rabin Džefri Goldvaser je izjavio da nema religioznog razloga zašto savremeni Jevreji ne bi trebalo da slave Noć vještica, dok je ortodoksni rabin Majkl Brojd istakao da Jevreji ne treba da obilježavaju praznik.[309] Jevrejski praznik Purim se ponekad poredi sa Noći vještica, dijelom zbog toga što su neki učesnici nosili kostime, posebno biblijskih ličnosti opisanih u narativu o Purimu.[310]

Islam[uredi | uredi izvor]

Šeik Idris Palmer, autor knjige Kratki ilustrovani vodič za razumijevanje islama, istakao je da muslimani ne bi trebalo da učestvuju u Noći vještica, navodeći da je učešće u Noći vještica gore od učešća u Božiću i Uskrsu, izjavivši: „grešnije je nego čestitati hrišćanima za njihovo klanjanje raspeću.“[311] Takođe je proglašeno haramom od strane Nacionalnog savjeta za fetve Malezije zbog njegovih navodnih paganskih korijena u kojima se navodi da se Noć vještica slavi koristeći duhovitu temu pomiješanu sa užasom, kako bi se zabavili i oduprli duhu smrti koji utiče na ljude.[312][313] Islamsko savjetodavno, pravosudno i vladino tijelo Egipta — Dar al-Ifta al-Misriyyah dozvoljava obilježavanje praznika, pod uslovom da se proslava ne naziva „bajramom“ i da ponašanje ostaje u skladu sa islamskim principima.[314]

Hinduizam[uredi | uredi izvor]

Hindusi se sjećaju mrtvih tokom festivala Pitru Pakša, tokom kojeg odaju počast i izvode ceremoniju kako bi umirili duše svojih predaka. Slavi se u hinduističkom mjesecu Badrapada, obično sredinom septembra.[315] Proslava hinduističkog festivala Divali ponekad je u sukobu sa datumom Noći vještica, ali neki Hindusi biraju da učestvuju u popularnim običajima Noći vještica.[316] Drugi hindusi se protive proslavi jer smatraju da su zapadni praznici poput Noći vještica počeli negativno da utiču na domorodačke festivale.[317]

Neopaganizam[uredi | uredi izvor]

Ne postoji dosljedno pravilo ili pogled na Noć vještica među onima koji sebe opisuju kao Neopagane ili Vikance. Neki neopagani ne poštuju Noć vještica, već umjesto toga slave Samain 1. novembra,[318] dok neki takođe proslavljaju Noć vještica, navodeći da se mogu proslavljati i Samain i Noć vještica. Neki neopagani se protive proslavljanju Noći vještica, navodeći da to „banalizuje Samain“[319] i izbjegavaju je zbog običaja „smicalica ili poslastica“.[320] U časopisu The Manitoban je napisano: „Vikanci zvanično ne slave Noć vještica, uprkos činjenici da će 31. oktobar i dalje imati zvijezdu pored sebe u svakom dobrom planeru dana Vikana. Počevši od zalaska sunca, Vikanci slave praznik poznat kao Samain, koji zapravo potiče iz stare keltske tradicije i nije isključiva za neopaganske religije kao što je Vika. Dok tradicije tog praznika potiču iz keltskih zemalja, savremeni Vikanci ne pokušavaju da ponavljaju istorijske proslave Samaina. Neki tradicionalni rituali se još uvijek praktikuju, ali u svojoj srži, period se tretira kao vrijeme za slavljenje mraka i mrtvih, mogući razlog zašto se Samain može pomiješati sa proslavama Noći vještica.“[318]

Širom svijeta[uredi | uredi izvor]

Djeca u kostimima za Noć vještica u Sijetlu 1943.

Tradicija i značaj Noći vještica veoma se razlikuju među zemljama koje ga poštuju. U Škotskoj i Irskoj, tradicionalni običaji za Noć vještica uključuju priređivanje zabava i djecu koja se oblače u kostime i idu u „guising“, dok druge tradicije u Irskoj uključuju paljenje lomača i vatrometa.[163][321][322] U Bretanji su se djeca igrala tako što su postavljali svijeće u lobanje na grobljima kako bi uplašili posjetioce.[323] Masovna transatlantska imigracija u 19. vijeku je popularizovala Noć vještica u Sjevernoj Americi, a slavlje u Sjedinjenim Državama i Kanadi imalo je značajan uticaj na to kako se događaj proslavlja u ostatku svijeta.[163] Povećan uticaj Sjeverne Amerike, posebno u kultnim i komercijalnim elementima, proširio se na mjesta kao što su Brazil, Ekvador, Čile,[324] Australija,[325] veći dio Novog Zelanda,[326] kontinentalna Evropa, Finska,[327] Japan, kao i drugi djelovi istočne Azije.[132]

Izložba za Noć vještica u Kobeu.

U Švajcarskoj, Noć vještica, nakon što je prvi put postala popularna 1999. godine, doživjela je opadanje popularnosti krajem 2010-ih i početkom 2020-ih, a uglavnom je ostala najpopularnija među mladima koji posjećuju zabave. Smatra se da Švajcarci generalno vole da se oblače za bilo koju priliku, ali da više vole tradicionalne elemente, kao što je tradicija Fasnahta da tjeraju zimu bukom i maskama.[328][329] U Engleskoj je Noć vještica popularna, mnoge radnje su ukrašene sa vješticama i bundevama, djeca praktikuju odlazak u „smicalice ili poslastice”, a mladi ljudi posjećuju kostimirane zabave.[330] Noć vještica se nije slavila u Srbiji do 2010-ih, kada je postepeno postala popularna među mladima. Mnoge škole organizuju posebne žurke povodom Noći vještica, te djeca i tinejdžeri nose kostime i maske. Barovi, noćni klubovi i zabavni parkovi organizuju zabave za odrasle i mlade.[331] U Crnoj Gori je proslava postala popularna u 21. vijeku i obilježava se u većini gradova, gdje se obično proslavlja uz maskenbale.[332] Rumuni obilježavaju praznik Svetog Andreja, zaštitnika Rumunije, 30. novembra, a na Andrejevo veče se smatra da su duhovi. Brojni običaji vezani za gatanje, na drugim mjestima vezanim za Noć veštica, u Rumuniji se vezuju za tu noć.[333] Sa popularnošću Drakule u zapadnoj Evropi, oko Noći vještica rumunska turistička industrija promoviše putovanja na lokacije povezane sa istorijskim Vladom Cepešom i Drakulom iz istoimenog romana irskog pisca Brema Stokera. Jedna od najuspješnijih zabava za Noć vještica u Transilvaniji održava se u Segešvaru, citadeli u kojoj je rođen Vlad Nabijač. Zabava uključuje mađioničarske predstave, baletsku predstavu i Ritualno ubijanje živog mrtvaca.[334] Najveća zabava za Noć vještica u Transilvaniji održava se u zamku Bran, zvanom Drakulin zamak iz Transilvanije.[335] U Italiji je Noć vještica postala popularnija tokom 21. vijeka i organizuju se kostimirane zabave za mlade ljude.[336] U Sjevernoj Italiji se rezbare bundeve u obliku lobanje i unutra se pale svijeće; djeca takođe idu da traže razne poklone za mrtve, obično slatkiše ili lješnike.[337] U Venetu se rezbarene bundeve zovu lumere ili mrtvačke bundeve.[338]

Djeca idu u „smicalice ili poslastice“ u kalifornijskoj preriji.

U Brazilu je formiran Saki dan, koji se slavi 31. oktobra, na isti dan kao i Noć vještica i zvanični je praznik države Sao Paulo, ali ga mali broj Brazilaca slavi.[339][340] U Dominikanskoj Republici je Noć vještica postala popularna tokom 21. vijeka, uglavnom zbog mnogih Dominikanaca koji žive u Sjedinjenim Državama, a zatim donose običaj u domovinu. U većim gradovima, kao što su Santijago de los Kabaljeros ili Santo Domingo djeca praktikuju odlazak u „smicalice ili poslastice”, dok je manjim gradovima i selima to skoro potpuno odsutno, uglavnom zbog vjerskog protivljenja.[341] Turistička područja kao što su Sosua i Punta Kana imaju mnoga mjesta sa proslavama Noći vještica, uglavnom namijenjena odraslima.[341] U Meksiku i meksičkim zajednicama u inostranstvu, proslave Dana mrtvih su proizašle iz sinkretizma domorodačkih tradicija Asteka sa hrišćanskom danom svetih španskih kolonizatora. Cvijetni ukrasi, oltari i bombone su dio tog prazničnog perioda. Praznik se razlikuje od Noći vještica po svom porijeklu i obilježavanju, ali su dva praznika postala povezana zbog prekograničnih veza između Meksika i Sjedinjenih Država kroz popularnu kulturu i migraciju, pošto se obje proslave dešavaju u isto doba godine i mogu uključivati slične slike, kao što su skeleti. Noć vještica i Dan mrtvih su uticali jedni na druge u nekim oblastima Sjedinjenih Država i Meksika, pri čemu su tradicije za Noć vještica, kao što su kostimi i slikanje lica postajale sve češće karakteristike meksičkog festivala.[342][343]

Djeca u kostimima za Noć vještica u Tajpeju.

Kopnena Kina je bila manje pod uticajem engleske tradicije nego Hong Kong, a Noć vještica se generalno smatra „stranim“. Kako je praznik postao popularniji globalno, postao je popularniji i u Kini, posebno među djecom koja pohađaju privatne ili međunarodne škole sa mnogo stranih profesora iz Sjeverne Amerike.[344] U Hong Kongu se običaj „smicalica ili poslastica“ od vrata do vrata obično ne praktikuje zbog velike većine stanovnika koji žive u visokim stambenim blokovima, ali se to organizuje u mnogim zgradama u kojima žive stranci, gdje se takođe prave i razne zabave. Za širu javnost organizuju se događaji u Aveniji zvijezda Tsim Sha Tsui's, koji pokušavaju da oponašaju proslavu.[345] U oblasti Lan Kvai Fong, poznatoj kao glavna zabavna četvrt za međunarodnu zajednicu, više od 20 godina održavaju se proslave i parade za Noć vještica, sa velikim brojem ljudi koji se oblače u kostime i idu ulicama do raznih ustanova za piće.[346] Na Tajvanu se tradicionalno proslavlja Festival duhova, prema kojem duhovi koji nemaju preživjelih članova porodice koji bi im odali počast, mogu da lutaju Zemljom tokom sedmog lunarnog mjeseca, koji je poznat kao Mjesec duhova.[347] U 21. vijeku, uglavnom kao rezultat američke pop kulture, Noć vještica je postala popularnija među mlađom populacijom, a događaji za Noć vještica se održavaju u mnogim oblastima širom Tajpeja, kao što su Specijalni distrikt Ksinil i distrikt Šilin gdje ima mnogo međunarodnih škola i iseljenika.[348] Tokom Noći vještica, prodavnice i preduzeća u Tianmuu postavljaju lampione od bundeve ispred svojih prodavnica kako bi se identifikovali kao destinacije za djecu za dolazak u „smicalice ili poslastice“.[349] Noć vještica je postala popularna u Japanu uglavnom kao rezultat američke pop kulture. Godine 2009. slavili su je samo iseljenici,[350] a nošenje složenih kostima od strane mladih odraslih noću je od tada postalo popularno u oblastima kao što su Amerikamura u Osaki i Šibuja u Tokiju, gdje se u oktobru 2012. oko 1.700 ljudi obuklo u kostime da bi učestvovalo na festivalu Noći vještica.[351] Proslave su postale popularne među mladima kao kostimirana zabava i klupski događaj,[352] a običaj „smicalica ili poslastica” za japansku djecu je zavladao u ponekim oblastima; do sredine 2010-ih, Jakuze su davale užine i slatkiše djeci.[353] Od 2022. godine, Saudijska Arabija je počela da slavi Noć vještica u javnosti u Rijadu.[354] Sredinom jula Singapurski Kinezi slave Festival gladnih duhova, vrijeme kada se vjeruje da se duhovi mrtvih vraćaju da posjete svoje porodice.[355] U 21. vijeku, proslave Noći vještica su postale sve popularnije, sa uticajem sa zapada,[356] a 2012. godine je bilo preko 19 velikih događaja proslave Noći vještica širom Singapura.[357] Muzej užasa je održao svoj četvrti festival straha 2014. godine,[358] a Univerzal studio Singapur organizuje Noći horora za Noć vještica.[359] Popularnost praznika među mladima u Južnoj Koreji potiče od engleskih akademija i korporativnih marketinških strategija, a na njega su uticale proslave Noći vještica u Japanu i Americi.[360] Iako nije državni praznik, slavi se u različitim oblastima u blizini Seula, posebno u Itaevonu i Hongdaeu.[361] Period od 31. oktobra do 2. novembra je vrijeme sjećanja na umrle članove porodice i prijatelje na Filipinima i mnogi Filipinci se vraćaju u svoje rodne gradove na porodična okupljanja u znak sjećanja.[362] Tokom godina je Noć vještica postala popularnija i „smicalice ili poslastice” su zamijenile dušebrižništvo, običaj poznat kao Pangangaluluwâ, u kojem su ljudi išli u grupama i nudili pjevanje pjesama u zamjenu za novac ili hranu.[363]

Ukrašavanje grobnica za Noć vještica u Sidneju.

Na Novom Zelandu, Noć vještica se ne slavi u istoj mjeri kao u Sjevernoj Americi, iako su u 21. vijeku nereligijske proslave postale sve češće.[364][365] običaj „smicalica ili poslastica” je postao sve popularniji među maloljetnicima, uprkos tome što nije „britanski ili kivi događaj“, već uticaj američke globalizacije.[366] Jedna kritika Noći vještica je to da je previše komercijalizovana, kao što je od strane kompanije The Warehouse Group.[366] Nereligijske proslave Noći vještica po uzoru na sjevernoameričke svječanosti postale su popularnije u Australiji u 21. vijeku iako tradicionalno nisu dio kulture.[367] Neki Australijanci kritikuju što je praznik prihvaćen u njihovu kulturu,[368][369] a mnogi ne vole komercijalizaciju i uticaj američke pop kulture.[369][370] Neki pristalice ga stavljaju uz druge kulturne tradicije kao što je Dan Svetog Patrika.[371] Zbog polarizovanih mišljenja o Noći vještica, veliki broj ljudi je počeo da ukrašava svoje poštanske sandučiće kako bi naznačio da su djeca dobrodošla da pokucaju. Tokom 2010-ih popularnost je porasla,[372] a 2020. godine pokrenut je prvi časopis posvećen isključivo obilježavanju Noći vještica u Australiji, pod nazivom Hallozween.[373] Godine 2021. prodaja kostima, ukrasa i rezbarenja bundeva porasla je na najviši nivo, uprkos uticaju pandemije kovida 19, koja je ograničavala proslave.[374]

Potrošnja[uredi | uredi izvor]

Nacionalna maloprodajna federacija je objavila da se očekuje da će Amerikanci potrošiti 12,2 milijarde dolara na Noć vještica 2023. godine, u odnosu na 10,6 milijardi dolara koliko je potrošeno 2022. godine.[375] Od tog iznosa se predviđa da će 3,9 milijardi dolara biti potrošeno na kućne dekoracije, u odnosu na 2,7 milijardi dolara 2019. godine. Popularnost ukrasa za Noć vještica je porasla krajem 2010-ih i početkom 2020-ih, a trgovci na malo svake godine nude širok spektar složenijih i velikih ukrasa.[376]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Manje poznata i po drugim terminima, od kojih je najpoznatiji Veče svih svetih.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Palmer, Abram Smythe (1882). Folk-etymology. Johnson Reprint. str. 6. 
  2. ^ Elwell, Walter A. (2001). Evangelical Dictionary of Theology. Baker Academic. str. 533. ISBN 978-0-8010-2075-9. „Halloween (All Hallows Eve). The name given to October 31, the eve of the Christian festival of All Saints Day (November 1).” 
  3. ^ „NEDCO Producers' Guide”. Northeast Dairy Cooperative Federation. 31–33. 1973. „Originally celebrated as the night before All Saints' Day, Christians chose November first to honor their many saints. The night before was called All Saints' Eve or hallowed eve meaning holy evening.” 
  4. ^ Luck, Steve (1998). „All Saints' Day”. The American Desk Encyclopedia. Oxford University Press. str. 22. ISBN 978-0-19-521465-9. 
  5. ^ a b v „DOST: Hallow Evin”. dsl.ac.uk. Arhivirano iz originala 29. 4. 2014. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  6. ^ Buchanan, Colin. The A to Z of Anglicanism. Scarecrow Press. str. 8. 
  7. ^ „All Hallows' Eve”. Oxford English Dictionary (3rd izd.). Oxford University Press. septembar 2005.  (Potrebna je pretplata ili članska kartica javne biblioteke UK.)
  8. ^ „Halloween”. Oxford English Dictionary (3rd izd.). Oxford University Press. septembar 2005.  (Potrebna je pretplata ili članska kartica javne biblioteke UK.)
  9. ^ Thomson, Thomas; Annandale, Charles (1896). A History of the Scottish People from the Earliest Times: From the Union of the kingdoms, 1706, to the present time. Blackie. Pristupljeno 29. 11. 2023. „Of the stated rustic festivals peculiar to Scotland the most important was Hallowe'en, a contraction for All-hallow Evening, or the evening of All-Saints Day, the annual return of which was a season for joy and festivity.” 
  10. ^ „E'EN, Een”. Scottish National Dictionary (1700–). III =. 1952. snd8629. 
  11. ^ a b v g Hopwood, James A. (2019). Keeping Christmas: Finding Joy in a Season of Excess and Strife. Wipf and Stock Publishers. str. 47. ISBN 978-1-5326-9537-7. „The name "Halloween," of course, is a contraction of "All Hallow's Eve." That's the eve of All Saints Day, or All Hallows Day, as it was popularly known in Britain. As with Christmas Eve and the Easter vigil, the celebration of All Saints Day began with a service the night before, on All Hallow's Eve. With All Souls Day on November 2, it formed the feast of Allhallowtide. All Saints Day began in fourth-century Rome as a festival honoring Christian martyrs. By the eighth century, it was expanded to all those remembered as saints, and the date of its observance was moved from May 13 to November 1. That move, of course, put it smack dab on top of Samhain in Britain. But the decision to move the date was not made in Britain; it was made in Rome, where there was no Samhain or anything like it. There is no evidence that any Samhain customs rubbed off on Halloween anywhere because there is no evidence of any Samhain customs at all.” 
  12. ^ Beth Allison Barr (28. 10. 2016). „Guess what? Halloween is more Christian than Pagan – The Washington Post”. The Washington Post. Arhivirano iz originala 1. 11. 2018. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „It is the medieval Christian festivals of All Saints' and All Souls' that provide our firmest foundation for Halloween. From emphasizing dead souls (both good and evil), to decorating skeletons, lighting candles for processions, building bonfires to ward off evil spirits, organizing community feasts, and even encouraging carnival practices like costumes, the medieval and early modern traditions of "Hallowtide" fit well with our modern holiday.” 
  13. ^ a b Rogers 2002, str. 22, 27
  14. ^ Doggett, Bill; Lathrop, Gordon W. New Proclamation Commentary on Feasts, Holy Days, and Other Celebrations. Fortress Press. str. 92. 
  15. ^ Benham, William (1887). The Dictionary of Religion: An Encyclopedia of Christian and Other Religious Doctrines, Denominations, Sects, Heresies, Ecclesiastical Terms, History, Biography, Etc. Cassell. str. 1085. „Vigils were kept at least till midnight before the feasts of martyrs, and those of Easter Eve and Christmas Eve were prolonged till cock-crow.” 
  16. ^ Hughes, Rebekkah (29. 10. 2014). „Happy Hallowe'en Surrey!” (PDF). The Stag. University of Surrey. str. 1. Arhivirano iz originala (PDF) 19. 11. 2015. g. Pristupljeno 31. 10. 2015. „Halloween or Hallowe'en, is the yearly celebration on October 31st that signifies the first day of Allhallowtide, being the time to remember the dead, including martyrs, saints and all faithful departed Christians.” 
  17. ^ Davis, Kenneth C. (29. 12. 2009). Don't Know Much About Mythology: Everything You Need to Know About the Greatest Stories in Human History but Never Learned. Harper Collins. str. 231. ISBN 978-0-06-192575-7. 
  18. ^ „All Faithful Departed, Commemoration of”. episcopalchurch.org. Arhivirano iz originala 1. 11. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  19. ^ „The Commemoration of All the Faithful Departed (All Souls' Day) - November 02, 2021 - Liturgical Calendar”. catholicculture.org. Arhivirano iz originala 1. 11. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  20. ^ „Tudor Hallowtide”. National Trust for Places of Historic Interest or Natural Beauty. 2012. Arhivirano iz originala 6. 10. 2014. g. „Hallowtide covers the three days – 31 October (All-Hallows Eve or Hallowe'en), 1 November (All Saints) and 2 November (All Souls).” 
  21. ^ Holy Women, Holy Men: Celebrating the Saints. Church Publishing, Inc. 2010. str. 662. ISBN 978-0-89869-678-3. 
  22. ^ Saunders, William. „All Saints and All Souls”. Catholic Education Resource Center. Arhivirano iz originala 18. 9. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  23. ^ Gordon, Melton, J, ur. (2011). Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations. 1. ABC-CLIO. str. 22. 
  24. ^ Chisholm, Hugh, ur. (1911). „All Saints, Festival of”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press. 
  25. ^ E. A. Livingstone, ur. (1997). All Saints' Day, The Oxford Dictionary of the Christian Church (3 izd.). Oxford University Press. str. 41—42. 
  26. ^ McClendon, Charles (2013). Old Saint Peter's and the Iconoclastic Controversy", in Old Saint Peter's, Rome. Cambridge University Press. str. 215—216. „Soon after his election in 731, Gregory III summoned a synod to gather on 1 November in the basilica of Saint Peter's in order to respond to the policy of iconoclasm that he believed was being promoted by the Byzantine Emperor [...] Six months later, in April of the following year, 732, the pope assembled another synod in the basilica to consecrate a new oratory dedicated to the Saviour, the Virgin Mary, and all the saints.” 
  27. ^ Ó Carragáin, Éamonn (2005). Ritual and the Rood: Liturgical Images and the Old English Poems of the Dream of the Rood Tradition. University of Toronto Press. str. 258. „Gregory III began his reign with a synod in St Peter's (1 November 731) which formally condemned iconoclasm [...] on the Sunday before Easter, 12 April 732, Gregory convoked yet another synod [...] and at the synod inaugurated an oratory [...] Dedicated to all saints, this oratory was designed to hold 'relics of the holy apostles and all the holy martyrs and confessors'.” 
  28. ^ Farmer, David. (2011). The Oxford Dictionary of Saints (5 izd.). Oxford University Press. str. 14. 
  29. ^ a b v g Hutton 1996, str. 364
  30. ^ New Catholic Encyclopedia (2 izd.). 2003. str. 242—243. ISBN 0-7876-4004-2. 
  31. ^ a b MacCulloch, John Arnott (1911). „10: The Cult of the Dead”. The Religion of the Ancient Celts. Arhivirano iz originala 29. 10. 2015. g. 
  32. ^ Burns, Paul, ur. (2007). Butler's Saint for the Day. Liturgical Press. str. 516. 
  33. ^ Ramdin, Ron (2000). Arising from Bondage: A History of the Indo-Caribbean People. New York University Press. str. 241. 
  34. ^ The World Review. 4. University of Minnesota. str. 255. 
  35. ^ Rogers, Nicholas (2001). Halloween: From Pagan Ritual to Party NightSlobodan pristup ograničen dužinom probne verzije, inače neophodna pretplata. Oxford University Press. str. 28–30. ISBN 978-0-19-514691-2. 
  36. ^ a b v g d „Halloween”. Encyclopædia Britannica. Arhivirano iz originala 30. 10. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  37. ^ a b Hutton 1996, str. 374–375
  38. ^ a b v g Miles, Clement A. (1912). „7: All Hallow Tide to Martinmas”. Christmas in Ritual and Tradition. Arhivirano iz originala 4. 11. 2013. g. 
  39. ^ a b Mary Mapes Dodge, ur. (1883). St. Nicholas Magazine. Scribner & Company. str. 93. „Soul-cakes,' which the rich gave to the poor at the Halloween season, in return for which the recipients prayed for the souls of the givers and their friends. And this custom became so favored in popular esteem that, for a long time, it was a regular observance in the country towns of England for small companies to go from parish to parish, begging soul-cakes by singing under the windows some such verse as this: 'Soul, souls, for a soul-cake; Pray you good mistress, a soul-cake!” 
  40. ^ DeMello, Margo (2012). A Cultural Encyclopedia of the Human Face. ABC-CLIO. str. 167. ISBN 978-1-59884-617-1. „Trick-or-treating began as souling an English and Irish tradition in which the poor, wearing masks, would go door to door and beg for soul cakes in exchange for people's dead relatives.” 
  41. ^ Cleene, Marcel (2002). Compendium of Symbolic and Ritual Plants in Europe. Man & Culture. str. 108. „Soul cakes were small cakes baked as food for the deceased or offered for the salvation of their souls. They were therefore offered at funerals and feasts of the dead, laid on graves, or given to the poor as representatives of the dead. The baking of these soul cakes is a universal practice.” 
  42. ^ Levene, Alysa (2016). Cake: A Slice of History. Pegasus Books. str. 44. ISBN 978-1-68177-108-3. „Like the perennial favourites, hot cross buns; they were often marked with a cross to indicate that they were baked as alms.” 
  43. ^ „The Two Gentlemen of Verona Act 2, Scene 1.”. folger.edu. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  44. ^ a b Pulliam, June; Fonseca, Anthony J. (2016). Ghosts in Popular Culture and Legend. ABC-CLIO. str. 145. ISBN 978-1-4408-3491-2. „Since the 16th century, costumes have become a central part of Halloween traditions. Perhaps the most common traditional Halloween costume is that of the ghost. This is likely because ... when Halloween customs began to be influenced by Catholicism, the incorporation of the themes of All Hallows' and All Souls' Day would have emphasized visitations from the spirit world over the motifs of spirits and fairies. ... The baking and sharing of souls cakes was introduced around the 15th century: in some cultures, the poor would go door to door to collect them in exchange for praying for the dead (a practice called souling), often carrying lanterns made of hollowed-out turnips. Around the 16th century, the practice of going house to house in disguise (a practice called guising) to ask for food began and was often accompanied by recitation of traditional verses (a practice called mumming). Wearing costumes, another tradition, has many possible explanations, such as it was done to confuse the spirits or souls who visited the earth or who rose from local graveyards to engage in what was called a Danse Macabre, basically a large party among the dead.” 
  45. ^ a b Rogers 2002, str. 57
  46. ^ a b Carter, Albert Howard; Petro, Jane Arbuckle (1998). Rising from the Flames: The Experience of the Severely Burned. University of Pennsylvania Press. str. 100. ISBN 978-0-8122-1517-5. „Halloween, incorporated into the Christian year as the eve of All Saints Day, marked the return of the souls of the departed and the release of devils who could move freely on that night. Fires lit on that night served to prevent the influence of such spirits and to provide omens for the future. Modern children go from house to house at Halloween with flashlights powered by electric batteries, while jack o'lanterns (perhaps with an actual candle, but often with a lightbulb) glow from windows and porches.” 
  47. ^ Guiley, Rosemary (2008). The Encyclopedia of Witches, Witchcraft and Wicca. Infobase Publishing. str. 183. ISBN 978-1-4381-2684-5. „According to most legends, the jack-o'-lantern is a wandering soul who has been denied entry into both heaven and hell. ... In Ireland, children who are caught outdoors after dark are told to wear their jackets inside-out in order not to be lured astray by a jack-o'-lantern. In Sweden, the spirit is believed to be the soul of an unbaptized child, who tries to lead travelers to water in hopes of receiving baptism. ... In American lore, the jack-o'-lantern is associated with withces and the Halloween custom of trick-or-treating. It is customary for trick-or-treaters to carry pumpkin jack-o'-lanterns to frighten away evil spirits.” 
  48. ^ Santino 1994, str. 95
  49. ^ a b v g Frazer, James George (1922). The Golden Bough: A new abridgement. Oxford University Press. str. 380—383. 
  50. ^ Hutchison, Ruth; Adams, Ruth Constance (1951). Every Day's a Holiday. Harper. str. 236. 
  51. ^ a b v g d Morton, Lisa (15. 9. 2013). Trick or Treat: A History of Halloween. Reaktion Books. str. 129. ISBN 978-1-78023-055-9. 
  52. ^ Prince Sorie Conteh (2009). Traditionalists, Muslims, and Christians in Africa: Interreligious Encounters and Dialogue. Cambria Press. ISBN 978-1-60497-596-3. Arhivirano iz originala 31. 10. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  53. ^ Bannatyne 1998, str. 19
  54. ^ Morrow, Ed (2001). The Halloween Handbook. Kensington Publishing Corporation. str. 19. ISBN 978-0-8065-2227-2. „Another contributor to the custom of dressing up at Halloween was the old Irish practice of marking All Hallows' Day with religious pageants that recounted biblical events. These were common during the Middle Ages all across Europe. The featured players dressed as saints and angels, but there were also plenty of roles for demons who had more fun, capering, acting devilish, and playing to the crows. The pageant began inside the church, then moved by procession to the churchyard, where it continued long into the night.” 
  55. ^ Kennedy, David. Eve of All Saints, Using Common Worship: Times and Seasons – All Saints to Candlemas. Church House Publishing. str. 42. 
  56. ^ Bannatyne 1998, str. 9
  57. ^ Perry, Edward Baxter (1902). Descriptive Analyses of Piano Works; For the Use of Teachers, Players, and Music Clubs. Theodore Presser Company. str. 276. 
  58. ^ Allmand, Christopher (1998). The New Cambridge Medieval History Volume: 7. c. 1415–c. 1500. Cambridge University Press. str. 210. ISBN 978-0-521-38296-0. Arhivirano iz originala 23. 4. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  59. ^ Reimer, Margaret Loewen (2018). Approaching the Divine: Signs and Symbols of the Christian Faith. Wipf and Stock Publishers. str. 85. ISBN 978-1-5326-5675-0. „Christians in Europe envisioned a danse macabre, a hideous dance by the spirits of the dead who arose from the churchyards for a wild carnival each year. This dance, commonly depicted on the walls of cathedrals, monasteries and cemeteries, may well be the origin of the macabre costumes we don on Halloween.” 
  60. ^ DeSpelder, Lynne Ann; Strickland, Albert Lee (2009). The Last Dance: Encountering Death and Dying. McGraw-Hill Education. str. 107. ISBN 978-0-07-340546-9. „More subtly, images associated with the danse macabre persist in the form of skeletons and other scary regalia found on children's Halloween costumes.” 
  61. ^ Books & Culture: A Christian Review. Christianity Today. 1999. str. 12. Arhivirano iz originala 23. 4. 2016. g. „Sometimes enacted as at village pageants, the danse macabre was also performed as court masques, the courtiers dressing up as corpses from various strata of society...both the name and the observance began liturgically as All Hallows' Eve.” 
  62. ^ Hutton 1996, str. 372
  63. ^ Santino, Jack (21. 10. 2021). The Hallowed Eve: Dimensions of Culture in a Calendar Festival in Northern Ireland. University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-8458-6. 
  64. ^ Griswold, Latta. The Episcopal Church, its teaching and worship. E.S. Gorham. str. 110. 
  65. ^ a b Mosteller, Angie (2. 7. 2014). Christian Origins of Halloween. Rose Publishing. ISBN 978-1-59636-535-3. „In Protestant regions souling remained an important occasion for soliciting food and money from rich neighbors in preparation for the coming cold and dark months.” 
  66. ^ Aston, Margaret (2015). Broken Idols of the English Reformation. Cambridge University Press. str. 475—477. 
  67. ^ Diehl, Daniel; Donnelly, Mark (2011). Medieval Celebrations: Your Guide to Planning and Hosting Spectacular Feasts, Parties, Weddings, and Renaissance Fairs. Stackpole Books. str. 17. 
  68. ^ Rogers 2002, str. 37–38
  69. ^ Hutton, Ronald (2001). Stations of the Sun: A History of the Ritual Year in Britain. Oxford University Press. str. 369, 373. ISBN 978-0-19-157842-7. „Fires were indeed lit in England on All Saints' Day, notably in Lancashire, and may well ultimately have descended from the same rites, but were essentially party of a Christian ceremony ... families still assembled at the midnight before All Saints' Day in the early nineteenth century. Each did so on a hill near its homestead, one person holding a large bunch of burning straw on the end of a fork. The rest in a circle around and prayed for the souls of relatives and friends until the flames burned out. The author who recorded this custom added that it gradually died out in the latter part of the century, but that before it had been very common and at nearby Whittingham such fires could be seen all around the horizon at Hallowe'en. He went on to say that the name 'Purgatory Field', found across northern Lancashire, testified to an even wider distribution and that the rite itself was called 'Teen'lay'.” 
  70. ^ O'Donnell, Hugh; Foley, Malcolm (2008). Treat or Trick? Halloween in a Globalising World. Cambridge Scholars Publishing. str. 35. Arhivirano iz originala 31. 10. 2022. g. 
  71. ^ The Catholic World, Vol. 138: A Monthly Magazine of General Literature and Science. 138. Paulist Press. 1934. „There is proof that this shifting of customs from one day to another really took place. For until the end of the eighteenth century, children in some Derbyshire parishes, instead of lighting bonfires with the rest of England on November 5th, lit their furze fires called 'tindles' on All Souls night. And even then, the educated folk of the districts concerned, declared that these fires were a relic of papistical days when they were lit at night to guide the poor souls back to earth.” 
  72. ^ a b v Rogers 2002, str. 49–50
  73. ^ a b Morton, Lisa (2003). The Halloween Encyclopedia. McFarland. str. 9. 
  74. ^ Fieldhouse, Paul (17. 4. 2017). Food, Feasts, and Faith: An Encyclopedia of Food Culture in World Religions [2 volumes]. ABC-CLIO. str. 19. ISBN 978-1-61069-412-4. 
  75. ^ Ford, Richard (1855). A Handbook for Travellers in Spain. John Murray. str. 208. 
  76. ^ Boenig, Robert (2000). Anglo-Saxon Spirituality: Selected Writings. Paulist Press. str. 7. 
  77. ^ Rogers 2002, str. 11–21
  78. ^ Petrović, Jasna (23. 10. 2013). „Zašto se slavi Noć veštica”. Politika. Arhivirano iz originala 03. 11. 2013. g. Pristupljeno 3. 12. 2013. 
  79. ^ Smith, Bonnie G. (2004). Women's History in Global Perspective. University of Illinois Press. str. 66. ISBN 978-0-252-02931-8. Pristupljeno 29. 11. 2023. „The pre-Christian observance obviously influenced the Christian celebration of All Hallows' Eve, just as the Taoist festival affected the newer Buddhist Ullambana festival. Although the Christian version of All Saints' and All Souls' Days came to emphasize prayers for the dead, visits to graves, and the role of the living assuring the safe passage to heaven of their departed loved ones, older notions never disappeared.” 
  80. ^ Rogers 2002, str. 142
  81. ^ Austrian information. Stanford University. 1965. Pristupljeno 29. 11. 2023. „The feasts of Hallowe'en, or All Hallows Eve and the devotions to the dead on All Saints' and All Souls' Day are both mixtures of old Celtic, Druid and other pagan customs intertwined with Christian practice.” 
  82. ^ Merriam-Webster's Encyclopædia of World ReligionsNeophodna slobodna registracija. Merriam-Webster. 1999. str. 408. ISBN 978-0-87779-044-0. Pristupljeno 31. 10. 2011. „Halloween, also called All Hallows' Eve, holy or hallowed evening observed on October 31, the eve of All Saints' Day. The Irish pre-Christian observances influenced the Christian festival of All Hallows' Eve, celebrated on the same date.” 
  83. ^ Santino, Jack (1998). The Hallowed Eve: Dimensions of Culture in a Calendar Festival of Northern Ireland. University Press of Kentucky. str. 95. 
  84. ^ „How Halloween Traditions Are Rooted in the Ancient Pagan Festival of Samhain”. Time. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  85. ^ A Pocket Guide To Superstitions of the British Isles (2 (4 November 2004) izd.). Penguin Books Ltd. 2004. ISBN 0-14-051549-6. 
  86. ^ „All Hallows' Eve”. bbc.co.uk. BBC. Arhivirano iz originala 3. 11. 2011. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  87. ^ Ó hÓgáin, Dáithí (1991). Myth, Legend & Romance: An encyclopaedia of the Irish folk tradition. Prentice Hall Press. str. 402. 
  88. ^ a b v Hutton 1996, str. 365–369
  89. ^ „Samhain: The Celtic Origins of Halloween”. westportlibrary.libguides.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  90. ^ a b Monaghan 2004, str. 407
  91. ^ Hutton 1996, str. 361
  92. ^ Monaghan 2004, str. 41
  93. ^ O'Halpin, Andy (2006). Ireland: An Oxford Archaeological Guide. Oxford University Press. str. 236. 
  94. ^ Monaghan, Patricia (2014). The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore. Infobase publishing. str. 167. 
  95. ^ Roberts, Brian K. (1987). The Making of the English Village: A Study in Historical Geography. Longman Scientific & Technical. ISBN 978-0-582-30143-6. Pristupljeno 14. 12. 2015. „Time out of time', when the barriers between this world and the next were down, the dead returned from the grave, and gods and strangers from the underworld walked abroad was a twice- yearly reality, on dates Christianised as All Hallows' Eve and All Hallows' Day.” 
  96. ^ O’Donnell, Hugh; Foley, Malcolm (18. 12. 2008). Treat or Trick? Halloween in a Globalising World. Cambridge Scholars Publishing. str. 91—92. ISBN 978-1-4438-0265-9. „Hutton (1996, 363) identifies Rhys as a key figure who, along with another Oxbridge academic, James Frazer, romanticised the notion of Samhain and exaggerated its influence on Halloween. Hutton argues that Rhys had no substantiated documentary evidence for claiming that Halloween was the Celtic new year, but inferred it from contemporary folklore in Wales and Ireland. Moreover, he argues that Rhys: "thought that [he] was vindicated when he paid a subsequent visit to the Isle of Man and found its people sometimes called 31 October New Year's Night (Hog-unnaa) and practised customs which were usually associated with 31 December. In fact the flimsy nature of all this evidence ought to have been apparent from the start. The divinatory and purificatory rituals on 31 October could be explained by a connection to the most eerie of Christian feasts (All Saints) or by the fact that they ushered in the most dreaded of seasons. The many "Hog-unnaa" customs were also widely practised on the conventional New Year's Eve, and Rhys was uncomfortably aware that they might simply have been transferred, in recent years, from then Hallowe'en, to increase merriment and fundraising on the latter. He got round this problem by asserting that in his opinion (based upon no evidence at all) the transfer had been the other way round." ... Hutton points out that Rhy's unsubstantiated notions were further popularised by Frazer who used them to support an idea of his own, that Samhain, as well as being the origin of Halloween, had also been a pagan Celtic feast of the dead—a notion used to account for the element of ghosts, witches and other unworldly spirits commonly featured within Halloween. ... Halloween's preoccupation with the netherworld and with the supernatural owes more to the Christian festival of All Saints or All Souls, rather than vice versa.” 
  97. ^ Barr, Beth Allison (28. 10. 2016). „Guess what? Halloween is more Christian than Pagan”. The Washington Post. Pristupljeno 29. 11. 2023. „It is the medieval Christian festivals of All Saints’ and All Souls’ that provide our firmest foundation for Halloween. From emphasizing dead souls (both good and evil), to decorating skeletons, lighting candles for processions, building bonfires to ward off evil spirits, organizing community feasts, and even encouraging carnival practices like costumes, the medieval and early modern traditions of “Hallowtide” fit well with our modern holiday. So what does this all mean? It means that when we celebrate Halloween, we are definitely participating in a tradition with deep historical roots. But, while those roots are firmly situated in the medieval Christian past, their historical connection to “paganism” is rather more tenuous.” 
  98. ^
    • Moser, Stefan (29. 10. 2010). „Kein 'Trick or Treat' bei Salzburgs Kelten” (na jeziku: nemački). Salzburger Nachrichten. Arhivirano iz originala 17. 3. 2014. g. Pristupljeno 11. 8. 2017. „Die Kelten haben gar nichts mit Halloween zu tun", entkräftet Stefan Moser, Direktor des Keltenmuseums Hallein, einen weit verbreiteten Mythos. Moser sieht die Ursprünge von Halloween insgesamt in einem christlichen Brauch, nicht in einem keltischen.” 
    • Döring, Alois; Bolinius, Erich (31. 10. 2006), Samhain – Halloween – Allerheiligen (na jeziku: nemački), FDP Emden, „Die lückenhaften religionsgeschichtlichen Überlieferungen, die auf die Neuzeit begrenzte historische Dimension der Halloween-Kultausprägung, vor allem auch die Halloween-Metaphorik legen nahe, daß wir umdenken müssen: Halloween geht nicht auf das heidnische Samhain zurück, sondern steht in Bezug zum christlichen Totengedenkfest Allerheiligen/ Allerseelen.” 
    • Hörandner, Editha (2005). Halloween in der Steiermark und anderswo (na jeziku: nemački). LIT Verlag Münster. str. 8, 12, 30. ISBN 978-3-8258-8889-3. „Der Wunsch nach einer Tradition, deren Anfänge sich in grauer Vorzeit verlieren, ist bei Dachleuten wie laien gleichmäßig verbreitet. ... Abgesehen von Irrtümern wie die Herleitung des Fests in ungebrochener Tradition ("seit 2000 Jahren") ist eine mangelnde vertrautheit mit der heimischen Folklore festzustellen. Allerheiligen war lange vor der Halloween invasion ein wichtiger Brauchtermin und ist das ncoh heute. ... So wie viele heimische Bräuche generell als fruchtbarkeitsbringend und dämonenaustreibend interpretiert werden, was trottz aller Aufklärungsarbeit nicht auszurotten ist, begegnet uns Halloween als ...heidnisches Fest. Aber es wird nicht als solches inszeniert.” 
    • Döring, Dr. Volkskundler Alois (2011). „Süßes, Saures – olle Kamellen? Ist Halloween schon wieder out?” (na jeziku: nemački). Westdeutscher Rundfunk. Arhivirano iz originala 14. 6. 2011. g. Pristupljeno 12. 11. 2015. „Dr. Alois Döring ist wissenschaftlicher Referent für Volkskunde beim LVR-Institut für Landeskunde und Regionalgeschichte Bonn. Er schrieb zahlreiche Bücher über Bräuche im Rheinland, darunter das Nachschlagewerk "Rheinische Bräuche durch das Jahr". Darin widerspricht Döring der These, Halloween sei ursprünglich ein keltisch-heidnisches Totenfest. Vielmehr stamme Halloween von den britischen Inseln, der Begriff leite sich ab von "All Hallows eve", Abend vor Allerheiligen. Irische Einwanderer hätten das Fest nach Amerika gebracht, so Döring, von wo aus es als "amerikanischer" Brauch nach Europa zurückkehrte.” 
  99. ^ „All Hallows' Eve”. British Broadcasting Corporation. 20. 10. 2011. Pristupljeno 29. 10. 2020. „However, there are supporters of the view that Hallowe'en, as the eve of All Saints' Day, originated entirely independently of Samhain and some question the existence of a specific pan-Celtic religious festival which took place on 31st October/1st November.” 
  100. ^ Monaghan, Patricia (1. 1. 2009). The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore. Infobase Publishing. str. 167. ISBN 978-1-4381-1037-0. Arhivirano iz originala 23. 4. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „They were both respected and feared. "Their backs towards us, their faces away from us, and may God and Mary save us from harm," was a prayer spoken whenever one ventured near their dwellings.” 
  101. ^ Santino 1994, str. 105
  102. ^ Danaher 1972, str. 200
  103. ^ Evans-Wentz, Walter (1911). The Fairy-Faith in Celtic Countries. str. 44. 
  104. ^ McNeill 1961, str. 34
  105. ^ Halloween. Britannica Concise Encyclopedia. Chicago: Encyclopædia Britannica. 2009. 
  106. ^ a b McNeill 1961, str. 11–46
  107. ^ Hutton 1996, str. 379
  108. ^ a b Hutton 1996, str. 380
  109. ^ Danaher 1972, str. 218–227
  110. ^ Frazer, James George (1922). „63, Part 1: On the Fire-festivals in general”. The Golden Bough: A Study in Magic and Religion. Arhivirano iz originala 12. 10. 2013. g. 
  111. ^ MacCulloch, John Arnott (1911). „18: Festivals”. The Religion of the Ancient Celts. Arhivirano iz originala 12. 10. 2013. g. 
  112. ^ Hutton 1996, str. 366, 380
  113. ^ „Halloween traditions”. Welsh Government. 2016. Arhivirano iz originala 2. 10. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  114. ^ Rosinsky, Natalie M. (2002). Halloween. Capstone Publishers. str. 8. ISBN 978-0-7565-0392-5. „Christian leaders made old Celtic and Roman customs into new Christian ones. Bonfires were once lighted against evil spirits. Now, they kept away the devil.” 
  115. ^ MacDonald, Sarah (19. 10. 2017). „From turnips to potatoes to pumpkins: Irish folklife expert says Jack-O-Lanterns began in Ireland”. Catholic News Service. Arhivirano iz originala 28. 2. 2021. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  116. ^ a b McNeill, F. Marian (1970). Hallowe'en: its origin, rites and ceremonies in the Scottish tradition. Albyn Press. str. 29—31. 
  117. ^ a b v g d đ e ž z i Hutton 1996, str. 379–383
  118. ^ Hole, Christina (1976). British Folk Customs. Hutchinson publisher. str. 91. 
  119. ^ Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland. 2. 1855. str. 308—309. 
  120. ^ Kingsley, Palmer (1973). Oral folk-tales of Wessex. David & Charles. str. 87—88. 
  121. ^ Wilson, David Scofield (1999). Rooted in America: Foodlore of Popular Fruits and Vegetables. Univ. of Tennessee Press. str. 154. 
  122. ^ Ott, Cindy (2012). Pumpkin: The Curious History of an American Icon. niversity of Washington Press. str. 42. 
  123. ^ Bannatyne 1998, str. 45
  124. ^ Wilkes, John. Encyclopaedia Londinensis, or, Universal dictionary of arts, sciences, and literature. 21. R. G. Gunnell and Co. str. 544. 
  125. ^ a b Brunvand, Jan (2006). American Folklore: An Encyclopedia. Routledge. str. 749. 
  126. ^ Hynes, Mary Ellen (1993). Companion to the Calendar. Liturgy Training Publications. str. 160. ISBN 978-1-56854-011-5. „In most of Europe, Halloween is strictly a religious event. Sometimes in North America the church's traditions are lost or confused.” 
  127. ^ Kernan, Joe (30. 10. 2013). „Not so spooky after all: The roots of Halloween are tamer than you think”. Cranston Herald. Arhivirano iz originala 26. 11. 2015. g. Pristupljeno 31. 10. 2015. „By the early 20th century, Halloween, like Christmas, was commercialized. Pre-made costumes, decorations and special candy all became available. The Christian origins of the holiday were downplayed.” 
  128. ^ Braden, Donna R.; Village, Henry Ford Museum and Greenfield (1988). Leisure and entertainment in AmericaNeophodna slobodna registracija. Henry Ford Museum & Greenfield Village. ISBN 978-0-933728-32-5. Pristupljeno 2. 6. 2014. „Halloween, a holiday with religious origins but increasingly secularized as celebrated in America, came to assume major proportions as a children's festivity.” 
  129. ^ Santino, Jack (1995). All Around the Year: Holidays and Celebrations in American Life. University of Illinois Press. str. 153. 
  130. ^ Morton, Lisa (2003). The Halloween Encyclopedia. McFarland. ISBN 978-0-7864-1524-3. 
  131. ^ Rogers 2002, str. 74
  132. ^ a b Rogers 2002, str. 164
  133. ^ Colavito, Jason (2007). Knowing Fear: Science, Knowledge and the Development of the Horror Genre. McFarland. str. 151—152. 
  134. ^ „Is Halloween celebrated in Asia?”. Asia Media Centre. 29. 10. 2020. Arhivirano iz originala 31. 10. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  135. ^ The Encyclopedia of Witches, Witchcraft and Wicca. Infobase Publishing. str. 183. 
  136. ^ Foust, Lee. Dante's "Commedia" and the Poetics of Christian Catabasis. ProQuest. str. 15. 
  137. ^ Guile, Rosemary. The Guinness Encyclopedia of Ghosts and Spirits. Guinness World Records Limited. str. 178. 
  138. ^ Howarth, Glennys; Leaman, Oliver. Encyclopedia of Death and Dying. Taylor & Francis. str. 320. 
  139. ^ „Noć veštica: Slatkiši ili magija”. novosti.rs. Pristupljeno 29. 10. 2017. 
  140. ^ a b The Oxford companion to American food and drink. Oxford University Press. 2007. str. 269. Arhivirano iz originala 21. 9. 2020. g. 
  141. ^ a b v Leslie, Frank (5. 2. 2009). Frank Leslie's popular monthly, Volume 40, November 1895. str. 540—543. Arhivirano iz originala 11. 5. 2011. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  142. ^ Hawthorne, Nathaniel (1837). The Great Carbuncle", in Twice-Told Tales. „Hide it [the great carbuncle] under thy cloak, say'st thou? Why, it will gleam through the holes, and make thee look like a jack-o'-lantern!” 
  143. ^ „The Day We Celebrate: Thanksgiving Treated Gastronomically and Socially”. The New York Times: 27. 24. 11. 1895. Arhivirano iz originala 5. 8. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „As late as 1900, an article on Thanksgiving entertaining recommended a lit jack-o'-lantern as part of the festivities.” 
  144. ^ „Odd Ornaments for Table”. The New York Times: 12. 21. 10. 1900. Arhivirano iz originala 5. 8. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  145. ^ a b v Paul Fieldhouse (17. 4. 2017). Food, Feasts, and Faith: An Encyclopedia of Food Culture in World Religions. ABC-CLIO. str. 256. ISBN 978-1-61069-412-4. 
  146. ^ Huttar, Charles Adolph; Schakel, Peter J. The Rhetoric of Vision: Essays on Charles Williams. Bucknell University Press. str. 155. 
  147. ^ Rogers 2002, str. 103–124
  148. ^ Grace Sill, Gertrude. A Handbook of Symbols in Christian Art. Simon & Schuster. str. 64. 
  149. ^ Karp, Marilynn Gelfman. In flagrante collecto. Abrams. str. 299. 
  150. ^ Mazar 2000, str. 115
  151. ^ Mayne, John. „Halloween”. PoetryExplorer. Arhivirano iz originala 24. 11. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  152. ^ Thomas Crawford Burns: a study of the poems and songs Crawford, Thomas (1960). Burns: A Study of the Poems and Songs. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0055-9. Arhivirano iz originala 23. 4. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  153. ^ Howarth, G.; Leeman, O. (2001). Simpson Jacqueline: All Saints' Day in Encyclopedia of Death and Dying. London Routledge. str. 14. ISBN 0-415-18825-3. „Halloween is closely associated in folklore with death and the supernatural.” 
  154. ^ Herberholz, Donald; Herberholz, Barbara (1990). Artworks for Elementary Teachers: Developing Artistic and Perceptual Awareness. W.C. Brown. str. 16. 
  155. ^ DeMello, Margo (2012). Faces Around the World: A Cultural Encyclopedia of the Human Face. ABC-CLIO. str. 225. 
  156. ^ Pymm, John. A Student's Guide to A2 Performance Studies for the OCR Specification. Rhinegold Publishing Ltd. str. 28. 
  157. ^ Green, Thomas. Folklore: An Encyclopedia of Beliefs, Customs, Tales, Music, and Art. 1. ABC-CLIO. str. 566. 
  158. ^ Szarvas, Zsuzsa. Interacting communities: studies on some aspects of migration and urban ethnology. Hungarian Ethnographic Society. str. 314. 
  159. ^ Kastan, David Scott. The Oxford Encyclopedia of British Literature. Oxford University Press. str. 47. 
  160. ^ „Mumming Play”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  161. ^ Carmichael, Sherman (2012). Legends and Lore of South Carolina. The History Press. str. 70. ISBN 978-1-60949-748-4. „The practice of dressing up and going door to door for treats dates back to the middle ages and the practice of souling.” 
  162. ^ Hood, Karen Jean Matsko (1. 1. 2014). Halloween Delights. Whispering Pine Press International. str. 33. ISBN 978-1-59434-181-6. „The tradition continued in some areas of northern England as late as the 1930s, with children going from door to door "souling" for cakes or money by singing a song.” 
  163. ^ a b v g „Ten trick-or-treating facts for impressive bonfire chats”. The Irish Times. 31. 10. 2014. Arhivirano iz originala 27. 1. 2021. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „Scotland and Ireland started tricking: A few decades later a practice called ‘guising’ was in full swing in Scotland and Ireland. Short for ‘disguising’, children would go out from door to door dressed in costume and rather than pledging to pray, they would tell a joke, sing a song or perform another sort of “trick” in exchange for food or money. The expression trick or treat has only been used at front doors for the last 10 to 15 years. Before that "Help the Halloween Party" seems to have been the most popular phrase to holler.” 
  164. ^ a b „Definition of "guising"”. Collins English Dictionary. „(in Scotland and N England) the practice or custom of disguising oneself in fancy dress, often with a mask, and visiting people's houses, esp at Halloween” 
  165. ^ Rogers 2002, str. 76
  166. ^ Kelley, Ruth Edna (1919). „15”. The Book of Hallowe'en. Boston: Lothrop, Lee and Shepard Co. str. 127. Arhivirano iz originala 23. 4. 2016. g. 
  167. ^ Kelley, Ruth Edna. „Hallowe'en in America”. Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  168. ^ Wright, Theo. E. (oktobar 1915). „A Halloween Story”. St. Nicholas: 1144. 
  169. ^ Telford, Mae McGuire (oktobar 1920). „What Shall We Do Halloween?”. Ladies Home Journal: 135. 
  170. ^ a b „'Trick or Treat' Is Demand"”. Herald. Lethbridge, Alberta: 5. 4. 11. 1927. 
  171. ^ „Postcard & Greeting Card Museum: Halloween Gallery”. emotionscards.com. Arhivirano iz originala 24. 11. 2010. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  172. ^ „Antique Hallowe'en Postcards”. shaktiweb.com. Arhivirano iz originala 19. 7. 2006. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  173. ^ „Halloween Pranks Keep Police on Hop”. Oregon Journal. Portland, Oregon. 1. 11. 1934. 
  174. ^ „The Gangsters of Tomorrow”. The Helena Independent. Helena, Montana: 4. 2. 11. 1934. 
  175. ^ „Front Views and Profiles”. Chicago Tribune. Aurora, Illinois: 17. 3. 11. 1934. 
  176. ^ Moss, Doris Hudson (novembar 1939). „A Victim of the Window-Soaping Brigade”. The American Home: 48. 
  177. ^ Heather, Jones Skaggs. Bluff Park. Arcadia Publishing. str. 117. 
  178. ^ Sharos, David (31. 10. 2016). „Trunk or Treat offers spin on usual Halloween fun”. Chicago Tribune. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  179. ^ Faircloth, Dail R. Suggested Themes for "Trunks" for Trunk or Treat. First Baptist Church of Royal Palm Beach. 
  180. ^ Moore, Cortney D. (31. 10. 2022). „Halloween 'trunk-or-treat' events become growing trend as safety becomes top priority”. foxnews.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  181. ^ Santos, Fernanda (31. 10. 2006). „Trunk or Treat! Halloween Tailgating Grows”. The New York Times. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  182. ^ Puckett-Pope, Lauren; Jenkins, Cameron (25. 9. 2023). „70 Best TV and Movie Character Halloween Costumes You Can Make at the Last-Minute”. goodhousekeeping.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  183. ^ Bradley, Michael (24. 10. 2018). „A very Derry Halloween: a carnival of frights, fireworks and parade”. The Guardian. Arhivirano iz originala 24. 10. 2018. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  184. ^ Miller, Marian (31. 10. 1932). „Halloween Jollity Within Reason Need”. The Morning Oregonian. str. 8. „Trick or treat?" the youthful mischief-maker will say this evening, probably, as he rings the doorbell of a neighbor.” 
  185. ^ Mazar 2000, str. 114
  186. ^ Memento Mori, Museum of Art and Archaeology, University of Missouri
  187. ^ „UNICEF”. un.org. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  188. ^ Beauchemin, Genevieve (31. 5. 2006). „UNICEF to end Halloween 'orange box' program”. CTV. Arhivirano iz originala 16. 10. 2007. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  189. ^ „History of the Trick-or-Treat for UNICEF Campaign”. UNICEF Canada. 2008. Arhivirano iz originala 4. 6. 2009. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  190. ^ „History of the Parade”. Village Halloween Parade. Arhivirano iz originala 27. 7. 2014. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  191. ^ van Gorder, Bryan (22. 10. 2018). „The Queer history (and present) of NYC's Village halloween parade”. Logo TV. Arhivirano iz originala 11. 11. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  192. ^ Fadel, Leila (29. 10. 2019). „Cultural Appropriation, A Perennial Issue On Halloween”. NPR. Arhivirano iz originala 29. 10. 2019. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  193. ^ Escobar, Sam; Robin, Marci (5. 10. 2020). „15 Offensive Halloween Costumes That Shouldn't Exist”. Good Housekeeping. Arhivirano iz originala 13. 10. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  194. ^ Park, Sumner (2. 10. 2020). „Pinterest is prohibiting culturally inappropriate Halloween costumes”. Fox News. Arhivirano iz originala 22. 10. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  195. ^ Keshner, Andrew (17. 10. 2018). „Instagram-loving pets owners will spend nearly $500M on animal costumes this Halloween”. MarketWatch. Arhivirano iz originala 16. 10. 2018. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  196. ^ Diehl, Daniel; Donnelly, Mark P. (13. 4. 2011). Medieval Celebrations: Your Guide to Planning and Hosting Spectacular Feasts, Parties, Weddings, and Renaissance Fairs. Stackpole Books. str. 17. ISBN 978-0-8117-4430-0. „All Hallows' Eve. A time of spiritual unrest, when the souls of the dead, along with ghosts and evil spirits, were believed to walk the land. Church bells were run and fires lit to guide these souls on their way and deflect them from haunting honest Christian folk. Barns and homes were blessed to protect people and livestock from the effects of witches, who were believed to accompany the malignant spirits as they traveld the earth. Although a rare few continued to divine the future, cast spells, and tell ghost stories in rural communities, woe to anyone who was denounced to the church for engaging in such activities. These may seem like innocent fun today, but it was deadly serious stuff during the Middle Ages.” 
  197. ^ MacLeod, Sharon (2011). Celtic Myth and Religion. McFarland. str. 61, 107. 
  198. ^ „Apple dookers make record attempt”. BBC News. 2. 10. 2008. Arhivirano iz originala 28. 5. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  199. ^ Danaher 1972, str. 202–205
  200. ^ Danaher 1972, str. 223
  201. ^ McNeill 1961, str. 11–46
  202. ^ Danaher 1972, str. 219
  203. ^ McNeill 1961, str. 33–34
  204. ^ a b McNeill 1961, str. 34
  205. ^ Hollister, Helen (1917). „Halloween Frolics”. Parlor Games for the Wise and Otherwise. Philadelphia: Penn Publishing Company. str. 98. Arhivirano iz originala 8. 12. 2015. g. 
  206. ^ „Vintage Halloween Cards”. Vintage Holiday Crafts. 21. 1. 2008. Arhivirano iz originala 29. 9. 2009. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  207. ^ „Preschool Halloween Fast Facts”. everythingpreschool.com. Arhivirano iz originala 8. 11. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  208. ^ Mulraney, Frances (17. 10. 2023). „The traditional matchmaking games Irish girls would play at Halloween”. irishcentral.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  209. ^ „Halloween in Irish Folklore | Irish Archaeology”. irisharchaeology.ie. 30. 10. 2015. Arhivirano iz originala 8. 11. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  210. ^ „Tricks and treats”. Irish Examiner. 30. 10. 2010. Arhivirano iz originala 18. 4. 2021. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  211. ^ „Clay”. cliffsnotes.com. Arhivirano iz originala 1. 11. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  212. ^ Madden, Ed (31. 10. 2008). „Teaching Joyce”. James Joyce Quarterly. 46 (1): 133. S2CID 201751292. doi:10.1353/jjq.0.0133. Arhivirano iz originala 3. 6. 2018. g. Pristupljeno 29. 11. 2023 — preko Project MUSE. 
  213. ^ Attridge, Derek; Attridge, Professor of English Derek (16. 3. 2000). Joyce Effects: On Language, Theory, and History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77788-9 — preko Google Books. 
  214. ^ Day, Frances A. (30. 5. 2003). Latina and Latino Voices in Literature: Lives and Works, Updated and Expanded. Bloomsbury Publishing USA. str. 72. ISBN 978-0-313-05851-6. „On October 31, All Hallows Eve, the children make a children's altar, to invite angelitos (spirits of dead children) to come back for a visit. November 1 is All Saints Day, and the adult spirits will come to visit. November 2 is All Souls Day, when the families go to the cemetery to decorate the graves and tombs of their relatives.” 
  215. ^ „Scary Halloween Stories”. americanfolklore.net. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  216. ^ Conterio, Martyn (28. 10. 2016). „10 great alternative horror films for Halloween”. bfi.org.uk. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  217. ^ Tharpe, Frazier; Klinkenberg, Brendan; Khal (31. 10. 2019). „The 25 Best Halloween Themed TV Episodes”. complex.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  218. ^ Mansfield, Taylor (23. 11. 2023). „Thanksgiving: Why the Holiday Season Is the Perfect Setting for Slashers”. movieweb.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  219. ^ Ryan, Greg (17. 9. 2008). „A Model of Mayhem”. Hudson Valley Magazine. Arhivirano iz originala 11. 5. 2011. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  220. ^ Sharma, S. (31. 10. 2022). „An in-depth look into Halloween”. thegatorseye.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  221. ^ Warner, Adam (27. 10. 2014). „The History of Haunted Houses: A Fight for Frights as Tastes Change”. NBC Bay Area. Arhivirano iz originala 27. 10. 2014. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  222. ^ McKendry, Bekah (mart 2014). „The History of Haunted Houses!”. America Haunts. Arhivirano iz originala 8. 3. 2014. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  223. ^ Draper, David (13. 10. 2017). „It’s Alive: The little haunted house that made the madness”. modernhorrors.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  224. ^ „The Great Depression Origins of Halloween Haunted Houses”. history.com. 31. 10. 2018. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  225. ^ Heller, Chris (28. 10. 2015). „A Brief History of the Haunted House”. smithsonianmag.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  226. ^ „7 Famous Haunted Attractions throughout History”. hauntpay.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  227. ^ „From Phatasmagoria shows to high-octane Halloween haunts: A History Of Haunted Attractions In The United States”. theghostinmymachine.com. 5. 10. 2020. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  228. ^ Morton, Lisa (28. 9. 2012). Trick or Treat: A History of Halloween (paperback). United Kingdom: Reaktion Books. ISBN 978-1-78023-047-4. 
  229. ^ Surrell, Jason (11. 8. 2009). Haunted Mansion: From The Magic Kingdom To The Movies (paperback). Disney Editions. ISBN 978-1-4231-1895-4. 
  230. ^ Celestino, Mike (28. 9. 2016). „Knott's Scary Farm remains the ideal Southern California Halloween theme park event for the 2016 season”. Inside The Magic. Distant Creations Group, LLC. Arhivirano iz originala 30. 9. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  231. ^ Lum, Kathryn Gin (30. 10. 2014). „These evangelical haunted houses are designed to show sinners that they're going to hell”. The Washington Post. Arhivirano iz originala 31. 10. 2014. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  232. ^ „Cincy led way for commercial haunted houses”. eu.cincinnati.com. 23. 10. 2014. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  233. ^ „Classic Haunts From Cincinnati's Past”. House of Doom. 2012. Arhivirano iz originala 25. 4. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  234. ^ „March Of Dimes Haunted House To Open”. deseret.com. 21. 9. 1989. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  235. ^ „A757914”. Catalog of Copyright Entries. Third Series. 30: xliii. 7. 12. 1976. ISSN 0041-7815. Arhivirano iz originala 31. 10. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  236. ^ Gruson, Lindsey (19. 5. 1984). „Blaze Fatal to 8 Linked to Lighter”. The New York Times. Arhivirano iz originala 1. 5. 2009. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  237. ^ „Fires in History: The Haunted Castle”. Arhivirano iz originala 25. 3. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  238. ^ „8 Killed by Smoky Fire in Park's 'Haunted Castle'”. The Washington Post. 12. 5. 1984. Arhivirano iz originala 13. 8. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  239. ^ „The Haunted Castle, Revisited”. nfpa.org. Arhivirano iz originala 13. 8. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  240. ^ „Spooky and Safe”. nfpa.org. Arhivirano iz originala 13. 8. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  241. ^ „Horror in a Haunted Castle” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 15. 2. 2015. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  242. ^ „Being scary has become big business across the nation’s theme parks”. spokesman.com. 9. 10. 2016. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  243. ^ „Fright Fest at AstroWorld scared and amused a generation of Houstonians”. mysanantonio.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  244. ^ Krosnick, Brian (25. 9. 2014). „The Complete History of Universal Orlando's Halloween Horror Nights”. Theme Park Tourist. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  245. ^ „Knott's Berry Farm Historic Timeline”. knotts.com. 1. 1. 2023. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  246. ^ Lim, Jessica (11. 2. 2010). „Universal Studios opens Sun”. Stratis Times. Arhivirano iz originala 14. 2. 2010. g. 
  247. ^ „History:Universal Studios Japan”. Arhivirano iz originala 10. 11. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  248. ^ Barnes, Brooks (25. 10. 2011). „The Real Scare Is Not Being Scary”. The New York Times. Arhivirano iz originala 30. 7. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  249. ^ Munarriz, Rick Aristotle (23. 10. 2014). „Halloween Is Raking in Scary Profits for Theme Parks”. AOL. Arhivirano iz originala 7. 11. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  250. ^ Fieldhouse, Paul (17. 4. 2017). Food, Feasts, and Faith: An Encyclopedia of Food Culture in World Religions. ABC-CLIO. str. 254. ISBN 978-1-61069-412-4. Arhivirano iz originala 31. 10. 2017. g. Pristupljeno 13. 8. 2017. „In Ireland, dishes based on potatoes and other vegetables were associated with Halloween, as meat was forbidden during the Catholic vigil and fast leading up to All Saint's Day.” 
  251. ^ Mader, Isabel (30. 9. 2014). „Halloween Colcannon”. Simmer Magazine. Arhivirano iz originala 5. 10. 2014. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „All Hallow's Eve was a Western (Anglo) Christian holiday that revolved around commemorating the dead using humor to intimidate death itself. Like all holidays, All Hallow's Eve involved traditional treats. The church encouraged an abstinence from meat, which created many vegetarian dishes.” 
  252. ^ Santino 1994, str. 85
  253. ^ All Hallows' Eve (Diana Swift), Anglican Journal
  254. ^ Rege, Laura (25. 10. 2023). „Candy Apples”. spokesman.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  255. ^ Rogers 2002, str. 78–102
  256. ^ „Urban Legends Reference Pages: Pins and Needles in Halloween Candy”. Snopes.com. 2. 11. 2000. Arhivirano iz originala 29. 10. 2021. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  257. ^ Kawash, Samira (2013). Candy: A Century of Panic and Pleasure. New York: Faber & Faber, Incorporated. str. 27—72. ISBN 9780865477568. 
  258. ^ Ohlheiser, Abby (23. 10. 2019). „THC, cyanide and razor blades: How sketchy urban myths taught parents to fear Halloween candy”. washingtonpost.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  259. ^ Nixon, Robin (27. 10. 2010). „Poisoned Halloween Candy: Trick, Treat or Myth?”. LiveScience. Arhivirano iz originala 11. 1. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  260. ^ Mahon, Bríd (1991). Land of Milk and Honey: The Story of Traditional Irish Food & Drink. Poolbeg Press. str. 138. ISBN 978-1-85371-142-8. „The vigil of the feast is Halloween, the night when charms and incantations were powerful, when people looked into the future, and when feasting and merriment were ordained. Up to recent time this was a day of abstinence, when according to church ruling no flesh meat was allowed. Colcannon, apple cake and barm brack, as well as apples and nuts were part of the festive fare.” 
  261. ^ a b „Top ten Irish Halloween traditions and memories you may share”. Ireland Central. Arhivirano iz originala 24. 10. 2018. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  262. ^ „Spooky twist on classic Cadbury Creme Egg in time for Halloween”. Derby Telegraph. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  263. ^ „Keating, "Where to Get the Best Treacle Toffee,"”. The Times. 20. 10. 2007. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  264. ^ „Halloween Toffee Apple Time!”. goodfoodireland.ie. oktobar 2022. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  265. ^ „Groundnut, Goober or Monkey Nut”. nutstop.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  266. ^ „Halloween”. Anglican Diocese of Worcester. 20. 10. 2020. Pristupljeno 29. 11. 2023. „the word Halloween means ‘holy evening’ and comes from All Hallow’s Eve? Traditionally it is the fast day before the feast days of All Saints (1 Nov) and All Souls (2 Nov) which are opportunities to celebrate the saints and remember those who have departed this life.” 
  267. ^ Bannatyne 1998, str. 12
  268. ^ Duncan, Dorothy. Feasting and Fasting: Canada's Heritage Celebrations. Dundurn. str. 249. 
  269. ^ a b „Service for All Hallows' Eve”. The Book of Occasional Services 2003. Church Publishing, Inc. 2004. str. 108. ISBN 978-0-89869-409-3. „This service may be used on the evening of October 31, known as All Hallows' Eve. Suitable festivities and entertainments may take place before or after this service, and a visit may be made to a cemetery or burial place.” 
  270. ^ a b Anne E. Kitch (2004). The Anglican Family Prayer Book. Church Publishing, Inc. ISBN 978-0-8192-2565-8. Arhivirano iz originala 25. 1. 2017. g. Pristupljeno 31. 10. 2011. „All Hallow's Eve, which later became known as Halloween, is celebrated on the night before All Saints' Day, November 1. Use this simple prayer service in conjunction with Halloween festivities to mark the Christian roots of this festival.” 
  271. ^ a b „BBC – Religions – Christianity: All Hallows' Eve”. British Broadcasting Corporation (BBC). 2010. Arhivirano iz originala 3. 11. 2011. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „It is widely believed that many Hallowe'en traditions have evolved from an ancient Celtic festival called Samhain which was Christianised by the early Church.... All Hallows' Eve falls on 31st October each year, and is the day before All Hallows' Day, also known as All Saints' Day in the Christian calendar. The Church traditionally held a vigil on All Hallows' Eve when worshippers would prepare themselves with prayers and fasting prior to the feast day itself. The name derives from the Old English 'hallowed' meaning holy or sanctified and is now usually contracted to the more familiar word Hallowe'en. ...However, there are supporters of the view that Hallowe'en, as the eve of All Saints' Day, originated entirely independently of Samhain ...” 
  272. ^ The Paulist Liturgy Planning Guide. Paulist Press. 2006. ISBN 978-0-8091-4414-3. Arhivirano iz originala 31. 10. 2017. g. Pristupljeno 31. 10. 2011. „Rather than compete, liturgy planners would do well to consider ways of including children in the celebration of these vigil Masses. For example, children might be encouraged to wear Halloween costumes representing their patron saint or their favorite saint, clearly adding a new level of meaning to the Halloween celebrations and the celebration of All Saints' Day.” 
  273. ^ „BBC – Religions – Christianity: All Hallows' Eve”. British Broadcasting Corporation (BBC). 2010. Arhivirano iz originala 3. 11. 2011. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „All Hallows' Eve falls on 31st October each year, and is the day before All Hallows' Day, also known as All Saints' Day in the Christian calendar. The Church traditionally held a vigil on All Hallows' Eve when worshippers would prepare themselves with prayers and fasting prior to the feast day itself.” 
  274. ^ Andrew James Harvey (31. 10. 2012). „'All Hallows' Eve'”. The Patriot Post. Arhivirano iz originala 21. 4. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „"The vigil of the hallows" refers to the prayer service the evening before the celebration of All Hallows or Saints Day. Or "Halloween" for short – a fixture on the liturgical calendar of the Christian West since the seventh century.” 
  275. ^ „Vigil of All Saints”. Catholic News Agency. 31. 10. 2012. Arhivirano iz originala 24. 5. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „The Vigil is based on the monastic office of Vigils (or Matins), when the monks would arise in the middle of the night to pray. On major feast days, they would have an extended service of readings (scriptural, patristic, and from lives of the saints) in addition to chanting the psalms. This all would be done in the dark, of course, and was an opportunity to listen carefully to the Word of God as well as the words of the Church Fathers and great saints. The Vigil of All Saints is an adaptation of this ancient practice, using the canonical office of Compline at the end.” 
  276. ^ „Night of Light Beginnings”. Cor et Lumen Christi Community. Arhivirano iz originala 23. 10. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „In its first year – 2000 AD – over 1000 people participated from several countries. This included special All Saints Vigil masses, extended periods of Adoration of the Blessed Sacrament and parties for children. In our second year 10,000 participated. Since these modest beginnings, the Night of Light has been adopted in many countries around the world with vast numbers involved each year from a Cathedral in India to a convent in New Zealand; from Churches in the US and Europe to Africa; in Schools, churches, homes and church halls all ages have got involved. Although it began in the Catholic Church it has been taken up by other Christians who while keeping its essentials have adapted it to suit their own traditions.” 
  277. ^ „Here's to the Soulcakers going about their mysterious mummery”. The Telegraph. 6. 11. 2010. Arhivirano iz originala 3. 4. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „One that has grown over the past decade is the so-called Night of Light, on All Hallows' Eve, October 31. It was invented in 2000, in leafy Chertsey, Surrey, when perhaps 1,000 people took part. Now it is a worldwide movement, popular in Africa and the United States.

    The heart of the Night of Light is an all-night vigil of prayer, but there is room for children's fun too: sweets, perhaps a bonfire and dressing up as St George or St Lucy. The minimum gesture is to put a lighted candle in the window, which is in itself too exciting for some proponents of health and safety. The inventor of the Night of Light is Damian Stayne, the founder of a year-round religious community called Cor et Lumen Christi – heart and light of Christ. This new movement is Catholic, orthodox and charismatic – emphasising the work of the Holy Spirit.    ”     
  278. ^ Skog, Jason (2008). Teens in Finland. Capstone. str. 31. ISBN 978-0-7565-3405-9. „Most funerals are Lutheran, and nearly 98 percent of all funerals take place in a church. It is customary to take pictures of funerals or even videotape them. To Finns, death is a part of the cycle of life, and a funeral is another special occasion worth remembering. In fact, during All Hallow's Eve and Christmas Eve, cemeteries are known as valomeri, or seas of light. Finns visit cemeteries and light candles in remembrance of the deceased.” 
  279. ^ „All Hallows Eve Service” (PDF). Duke University. 31. 10. 2012. Arhivirano iz originala (PDF) 5. 10. 2013. g. Pristupljeno 31. 5. 2014. „About All Hallows Eve: Tonight is the eve of All Saints Day, the festival in the Church that recalls the faith and witness of the men and women who have come before us. The service celebrates our continuing communion with them, and memorializes the recently deceased. The early church followed the Jewish custom that a new day began at sundown; thus, feasts and festivals in the church were observed beginning the night before.” 
  280. ^ „The Christian Observances of Halloween”. National Republic. 15: 33. 5. 5. 2009. „Among the European nations the beautiful custom of lighting candles for the dead was always a part of the "All Hallow's Eve" festival.” 
  281. ^ Armentrout, Donald S.; Slocum, Robert Boak (1999). An Episcopal Dictionary of the Church. Church Publishing, Inc. str. 7. ISBN 978-0-89869-211-2. Arhivirano iz originala 30. 7. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „The BOS notes that "suitable festivities and entertainments" may precede of follow the service, and there may be a visit to a cemetery or burial place.” 
  282. ^ Infeld, Joanna (1. 12. 2008). In-Formation. D & J Holdings LLC. str. 150. ISBN 978-0-9760512-4-4. Pristupljeno 29. 11. 2023. „My folks are Polish and they celebrate Halloween in a different way. It is time to remember your dead and visit the cemetery and graves of your loved ones.” 
  283. ^ Doward, Jamie (28. 10. 2017). „Halloween light parties put a Christian spin on haunted celebrations”. The Guardian. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  284. ^ Skog, Jason. Teens in Finland. Capstone. str. 61. 
  285. ^ „Bishop Challenges Supermarkets to Lighten up Halloween”. The Church of England. Arhivirano iz originala 18. 5. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „Christianity needs to make clear its positive message for young people. It's high time we reclaimed the Christian aspects of Halloween," says the Bishop, explaining the background to his letter.” 
  286. ^ „Halloween and All Saints Day”. newadvent.org. Arhivirano iz originala 16. 10. 2006. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  287. ^ The Anglican Breviary. Frank Gavin Liturgical Foundation. 1955. str. 1514 (E494). Arhivirano iz originala 23. 4. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  288. ^ „Reformation Day: What, Why, and Resources for Worship”. The General Board of Discipleship of The United Methodist Church. Arhivirano iz originala 23. 2. 2007. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  289. ^ Smith 2012, str. 29
  290. ^ Allen, Travis (2011). „Christians and Halloween”. Church Publishing, Inc. Arhivirano iz originala 28. 10. 2011. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „Other Christians will opt for Halloween alternatives called 'Harvest Festivals', 'Hallelujah Night' or 'Reformation Festivals' – the kids dress up as farmers, Bible characters, or Reformation heroes.” 
  291. ^ Curry, Erin (29. 8. 2002). „Halloween tracts serve as tool to spread gospel to children”. Baptist Press. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  292. ^ Woods, Robert (2013). Evangelical Christians and Popular Culture. ABC-CLIO. str. 239. ISBN 978-0-313-38654-1. „Evangelicals have found opportunities with both Christmas and Easter to use Christian candy to re-inject religion into these traditionally Christian holidays and boldly reclaim them as their own. They have increasingly begun to use Halloween, the most candy-centric holiday, as an opportunity for evangelism. Contained in small packages featuring Bible verses, Scripture Candy's "Harvest Seeds" – candy corn in everything but name – are among many candies created for this purpose.” 
  293. ^ D'Augostine, Lori (20. 9. 2013). „Suffer Not the Trick-or-Treaters”. CBN. Arhivirano iz originala 29. 10. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  294. ^ Russo, Steve (1998). Halloween: What's a Christian to Do?. 
  295. ^ Gyles, Brandreth (11. 3. 2000). „The Devil is gaining ground”. The Sunday Telegraph. Arhivirano iz originala 11. 10. 2007. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  296. ^ „Salem 'Saint Fest' restores Christian message to Halloween”. rcab.org. Arhivirano iz originala 29. 9. 2006. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  297. ^ „Feast of Samhain/Celtic New Year/Celebration of All Celtic Saints 1 November”. All Saints Parish. Arhivirano iz originala 20. 11. 2006. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  298. ^ Portaro, Sam (25. 1. 1998). A Companion to the Lesser Feasts and Fasts. Cowley Publications. str. 199. ISBN 978-1-4616-6051-4. „All Saints' Day is the centerpiece of an autumn triduum. In the carnival celebrations of All Hallows' Eve our ancestors used the most powerful weapon in the human arsenal, the power of humor and ridicule to confront the power of death. The following day, in the commemoration of All Saints, we gave witness to the victory of incarnate goodness embodied in remarkable deeds and doers triumphing over the misanthropy of darkness and devils. And in the commemoration of All Souls we proclaimed the hope of common mortality expressed in our aspirations and expectations of a shared eternity.” 
  299. ^ „Halloween's Christian Roots”. americancatholic.org. Arhivirano iz originala 24. 10. 2007. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  300. ^ Bucci, Rich (2016). „Catholic Elementary Schools to Celebrate Halloween with Costume Parades on Friday, October 28 & Monday, October 31”. The Catholic Schools of Broome County. Arhivirano iz originala 3. 10. 2018. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  301. ^ „School holidays”. Department of Education Northern Ireland. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  302. ^ „Schools 'must reopen' after Halloween break”. Irish News. Pristupljeno 29. 11. 2023. „Catholic school chiefs have insisted that the extended Halloween holiday must not be stretched out any further.” 
  303. ^ Suarez, Essdras (29. 10. 2007). „Some Christians use 'Hell Houses' to reach out on Halloween”. USA Today. Arhivirano iz originala 28. 4. 2021. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. „While some Christians aren't certain what to make of Halloween – unsure whether to embrace or ignore all the goblins and ghoulishness – some evangelical churches use Oct. 31 as a day to evangelize. ...Some use trick-or-treating as an evangelistic opportunity, giving out Bible tracts with candy.” 
  304. ^ „'Trick?' or 'Treat?' – Unmasking Halloween”. The Restored Church of God. Arhivirano iz originala 25. 4. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  305. ^ „Do Orthodox Christians Observe Halloween?”. saint-irene.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  306. ^ Cohen, Leonard. „Non Jewish Holidays”. sefaria.org. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  307. ^ Marcus, Ivan G. (2012). The Jewish Life Cycle: rites of passage from biblical to modern times. University of Washington Press. str. 232. 
  308. ^ „Jews and Halloween”. Jewishvirtuallibrary.org. Arhivirano iz originala 13. 6. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  309. ^ „A Jewish exploration of halloween”. jewishjournal.com. Arhivirano iz originala 31. 10. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  310. ^ Pitofsky, Marina (15. 3. 2022). „What day is Purim? Here's what you need to know about the Jewish holiday”. USA Today. Arhivirano iz originala 31. 10. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  311. ^ Palmer, A. Idris, Halloween: Through Muslim Eyes (PDF), Al Huda Institute Canada, Arhivirano iz originala (PDF) 4. 11. 2009. g., Pristupljeno 29. 11. 2023 
  312. ^ „Halloween is 'haram,' declares Malaysia fatwa council”. Al Arabiya English. 29. 10. 2014. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  313. ^ „Trick or treat? Fatwa Council bars Muslims from celebrating Halloween”. malaymail.com. 28. 10. 2014. Arhivirano iz originala 16. 10. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  314. ^ „Fatawa – Is it forbidden for Muslims to celebrate days such as valentine's day and halloween?”. Dar al-Ifta al Misriyyah. Arhivirano iz originala 19. 10. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  315. ^ Stengele, Lauren (25. 10. 2012), Halloween in India?, Vision Nationals, Arhivirano iz originala 8. 12. 2015. g., Pristupljeno 29. 11. 2023 
  316. ^ Vineet Chander (30. 10. 2009), Trick or Treat? Not quite sure., Beliefnet, Arhivirano iz originala 8. 12. 2015. g., Pristupljeno 29. 11. 2023 
  317. ^ Dasgupta, Soumya (5. 11. 2009), „Should Indians Celebrate Foreign Festivals Like Halloween?”, The Wall Street Journal, Arhivirano iz originala 20. 6. 2015. g., Pristupljeno 29. 11. 2023 
  318. ^ a b George, Stephanie (25. 10. 2010). „Real-life witches that don't celebrate Halloween”. The Manitoban. Arhivirano iz originala 29. 5. 2014. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  319. ^ „Halloweenery: Samhain vs the Secular”. pattiwigington.com. 9. 10. 2018. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  320. ^ „Neo-Paganism”. encyclopedia.com. 18. 5. 2018. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  321. ^ „Halloween fire calls 'every 90 seconds'”. UTV News. Arhivirano iz originala 2. 11. 2010. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  322. ^ McCann, Chris (28. 10. 2010). „Halloween firework injuries are on the increase”. The Belfast Telegraph. Pristupljeno 22. 11. 2010. 
  323. ^ „Kalan -Goañv ha Marv”. Tartanplace.com. 12. 7. 2001. Arhivirano iz originala 20. 1. 2013. g. Pristupljeno 1. 11. 2012. 
  324. ^ „¿Cómo se introduce la fiesta de Halloween en Chile?”. noticias.universia.cl (na jeziku: španski). Arhivirano iz originala 12. 10. 2016. g. Pristupljeno 11. 10. 2016. 
  325. ^ Kent, Paul (27. 10. 2010). „Calls for Halloween holiday in Australia”. Herald Sun. Arhivirano iz originala 31. 10. 2020. g. Pristupljeno 7. 10. 2013. 
  326. ^ Denton, Hannah (30. 10. 2010). „Safe treats for kids on year's scariest night”. The New Zealand Herald. Pristupljeno 22. 11. 2010. 
  327. ^ „Usein kysyttyä (FAQ)” (na jeziku: finski). Helsingin yliopiston almanakkatoimisto. Pristupljeno 28. 9. 2020. 
  328. ^ „Interest in Halloween in Switzerland starts to wane”. Swissinfo.ch. 31. 10. 2007. Arhivirano iz originala 30. 9. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  329. ^ „Switzerland has many carnivals but Halloween is not one of them”. Le News. 30. 10. 2014. Arhivirano iz originala 23. 4. 2023. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  330. ^ Hanc, John. „How Halloween Has Taken Over England”. Smithsonian Magazine. Arhivirano iz originala 23. 4. 2023. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  331. ^ „Ko slavi Noć veštica u Srbiji, a ko se maskira za Bele poklade? Rešili smo da otkrijemo koji praznik je stariji (VIDEO)”. telegraf.rs. 31. 10. 2018. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  332. ^ Vasić, Marija (31. 10. 2018). „Noć vještica u Crnoj Gori: Pomodarstvo ili bijeg od svakodnevice?”. vijesti.me. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  333. ^ „St. Andrew's Day in Romania”. traditionsacrosseurope.wordpress.com. 25. 11. 2008. Arhivirano iz originala 11. 9. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  334. ^ „Transylvania Live – Awarded Halloween in Transylvania Party, Halloween Short Break, Dracula Short Break, Romania travel”. Visit-transylvania.co.uk. Arhivirano iz originala 5. 11. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  335. ^ „Bran Castle Halloween Party”. Bran Castle Party planner. Arhivirano iz originala 5. 3. 2021. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  336. ^ „Saints and Souls - Sicilian Halloween - Best of Sicily Magazine”. www.bestofsicily.com. Arhivirano iz originala 18. 1. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  337. ^ „Quali sono le Halloween italiane?”. Focus.it (na jeziku: italijanski). Arhivirano iz originala 26. 1. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  338. ^ „Dalle "lumère" alle famose zucche, il Veneto ritrova il suo Halloween”. veneziatoday.it. Arhivirano iz originala 26. 1. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  339. ^ „Dia do Saci faz 'resistência pacífica' ao Halloween para preservar mitos nacionais” (na jeziku: portugalski). 3. 11. 2012. Arhivirano iz originala 3. 11. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  340. ^ „Dia do Saci: entenda a origem da resposta brasileira ao Halloween - Pop! Pop! Pop! /”. Veja São Paulo (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  341. ^ a b „Why Don't Dominicans Celebrate Halloween?”. Kiskeya.life. Arhivirano iz originala 26. 10. 2020. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  342. ^ Cummings, William (30. 10. 2017). „No, Día de los Muertos isn't 'Mexican Halloween'”. Usa Today. Arhivirano iz originala 24. 10. 2019. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  343. ^ Puga, Kristina (1. 11. 2017). „What's El Día de los Muertos? It's Not Scary, and It's Not Halloween”. NBC News. Arhivirano iz originala 2. 11. 2019. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  344. ^ Wu Ni (30. 10. 2013). „Halloween gaining popularity but still sees cultural differences”. China Daily. Arhivirano iz originala 3. 11. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  345. ^ Park, Min Ji (25. 10. 2023). „Boo! We’ve gotcha the best Halloween events in Hong Kong 2023”. thehoneycombers.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  346. ^ „Lan Kwai Fong Halloween Street Party”. lankwaifong.com. Arhivirano iz originala 1. 11. 2015. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  347. ^ „Ghost Festival”. oftaiwan.org. 22. 8. 2017. Arhivirano iz originala 3. 1. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  348. ^ „Top popular ways to celebrate Halloween in Taipei”. Taiwan News. 27. 10. 2017. Arhivirano iz originala 3. 1. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  349. ^ „Taiwan's annual Two-day Tianmu Halloween fest to include parade, parties”. Taiwan News. 29. 10. 2020. Arhivirano iz originala 3. 1. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  350. ^ Ashcraft, Brian (23. 10. 2017). „Japan's Infamous Halloween Trains”. Gizmodo. Arhivirano iz originala 23. 10. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  351. ^ „Halloween in Japan”. UPI.com. 26. 10. 2012. Arhivirano iz originala 23. 10. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  352. ^ Richards, Jeff W. (30. 10. 2014). „How Japan fell in love with Halloween for adults”. Market Watch. Dow Jones. Arhivirano iz originala 30. 10. 2015. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  353. ^ „Yamaguchi-gumi henchmen make Kobe kids an offer they can't refuse: Halloween candy”. The Japan Times. 1. 11. 2016. Arhivirano iz originala 2. 11. 2016. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  354. ^ Chaturvedi, Amit (2. 11. 2022). „Saudi Arabia Celebrates Halloween, Internet Gives Mixed Reaction”. NDTV. Arhivirano iz originala 21. 11. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  355. ^ „Zhong Yuan Jie (Mid-Year Festival)”. Infopedia. National Library Board, Singapore. Arhivirano iz originala 12. 2. 2014. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  356. ^ „What's the big fuss about Halloween?”. news.asiaone.com. 1. 11. 2010. Arhivirano iz originala 16. 10. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  357. ^ „2012 Singapore Halloween Events And Parties – Singapore Halloween”. Halloween.sg. Arhivirano iz originala 18. 8. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  358. ^ „Scare Actors Audition| Museum of Horrors IV: The Twins” (PDF). scape.com.sg. 23. 7. 2013. Arhivirano (PDF) iz originala 14. 10. 2015. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  359. ^ „Halloween Horror Nights 7”. Halloween Horror Nights 7. Arhivirano iz originala 3. 11. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  360. ^ „한국의 할로윈데이는 왜 10~20대의 문화가 되었나?”. nocutnews. 30. 10. 2017. Arhivirano iz originala 2. 1. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  361. ^ „할로윈, 수상한 외래 풍속의 한국 정착기”. bulgyofocus. 25. 11. 2015. Arhivirano iz originala 2. 1. 2022. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  362. ^ Canopio, Camille; Distor, Tessa (29. 10. 2014). „How do we spell 'Halloween' in the Philippines?”. Asian Journal. Arhivirano iz originala 2. 11. 2015. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  363. ^ „Halloween in the Philippines – CNN iReport”. Ireport.cnn.com. 28. 10. 2010. Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  364. ^ „Halloween in NZ”. Kiwi Families. Arhivirano iz originala 6. 6. 2015. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  365. ^ „Halloween”. my.christchurchcitylibraries.com. Arhivirano iz originala 7. 11. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  366. ^ a b „Halloween trick or treating: How old is too old? Kiwi parents speak”. NZ Herald. Arhivirano iz originala 1. 11. 2018. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  367. ^ „Halloween in Australia - Halloween Australia”. Halloween Australia. Arhivirano iz originala 16. 10. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  368. ^ „Should Australians be Hallo-weaned off Halloween celebrations?”. news.com.au. 31. 10. 2009. Arhivirano iz originala 1. 11. 2009. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  369. ^ a b Browne, Rachel; Seidler, Jonno (1. 11. 2009). „Hell of a row as kids buy into imported Halloween rituals”. The Sydney Morning Herald. Arhivirano iz originala 5. 11. 2012. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  370. ^ Hutchinson, Sam (25. 10. 2022). „Why Doesn’t Australia Celebrate Halloween?”. insiderguides.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  371. ^ Griesser, Elissa (25. 10. 2012). „Halloween shouldn't give us the creeps”. The Sydney Morning Herald. Arhivirano iz originala 4. 12. 2013. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  372. ^ „Halloween: a festival that polarises Australians”. abc.net.au. 30. 10. 2015. Arhivirano iz originala 5. 2. 2017. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  373. ^ DiNuzzo, Rebecca (12. 10. 2020). „Halloween 2020: Costumes, recipes, makeup and social distancing”. Herald Sun. Arhivirano iz originala 20. 10. 2021. g. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  374. ^ „Australia's Covid safe Halloween: How it will work”. The Daily Telegraph. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  375. ^ Srinivasan, Hiranmayi (26. 10. 2023). „Americans Expected To Spend More Than $12 Billion on Halloween This Year”. investopedia.com. Pristupljeno 29. 11. 2023. 
  376. ^ Doherty, Brennan (15. 10. 2023). „Why Americans may spend $12bn on Halloween in 2023”. BBC News. Pristupljeno 29. 11. 2023. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ноћ_вјештица&oldid=27062914”