Opsada Sarajeva

Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Opsada Sarajeva
Deo rata u Bosni i Hercegovini
Vreme5. april 1992 — 10. oktobar 1995.[a] (3 godine, 10 meseci, 3 sedmice i 3 dana)
Mesto
Sarajevo (uključujući Srpsko Sarajevo)
UzrokOtcepljenje SR BiH od SFR Jugoslavije
Ishod Dejtonski sporazum
Sukobljene strane
Republika Bosna i Hercegovina ARBiH
Hrvatska Republika Herceg-Bosna HVO
 NATO (1995)		 Jugoslavija JNA (1992)
Republika Srpska VRS (1992—1995)
Komandanti i vođe
Republika Bosna i Hercegovina Sefer Halilović
Republika Bosna i Hercegovina Rasim Delić
Republika Bosna i Hercegovina Jovan Divjak
Republika Bosna i Hercegovina Alija Izetbegović		 Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija Milutin Kukanjac (1992)
Republika Srpska Stanislav Galić
Republika Srpska Dragomir Milošević
Republika Srpska Ratko Mladić
Jačina
25.000—70.000[1]
150 minobacača + 15 tenkova + 10 haubica		 13.000—18.000[1][2]
120 minobacača + 20 tenkova + 40 haubica
Žrtve i gubici
Republika Bosna i Hercegovina ARBiH = 6.110
Hrvatska Republika Herceg-Bosna HVO = 67		 Jugoslavija JNA (1992) = 200
Republika Srpska VRS = 4.000
5.604 civila ubijeno[3]

Opsada Sarajeva je naziv za opsadu koju su sprovodile jedinice Jugoslovenske narodne armije a potom Vojske Republike Srpske nad delovima grada Sarajeva.[b] Smatra se da je trajala od 5. aprila 1992. do 29. februara 1996. godine.[4]

Haški tribunal je presudio da je Vojska Republike Srpske okružila Sarajevo opsadnom snagom od 13.000 do 18.000[1][5] vojnika, pozicioniranih po okolnim brdima. Srpske snage su sa brda napadale grad naoružanjem koje je uključivalo: artiljeriju, minobacače, tenkove, protivvazdušne topove, teške mitraljeze, višestruke lansere raketa,[1] avionske bombe podešene za paljbu sa lansera raketa (modifikovane avio-bombe)[2] i snajperske puške.[1]

Samo predratno multietničko Sarajevo je odmah po početku rata podeljeno po etničkoj liniji na deo pod kontrolom Muslimana i deo pod kontrolom Srba, koji je nazvan Srpsko Sarajevo.[6] Deo predratnog grada sa muslimanskom većinom je pre rata bio okružen naseljima sa srpskom etničkom većinom.[6]

Prema izveštaju ekspertske komisije Ujedinjenih nacija iz 1994, blizu 10.000 ljudi je ubijeno ili nestalo, uključujući preko 1.500 dece. U izveštaju se takođe navodi da je 56.000 ljudi ranjeno, od čega blizu 15.000 dece.[1] Prema Istraživačko-dokumentacionom centru na teritoriji Sarajeva je (po dosadašnjim podacima) tokom opsade život izgubilo 13.972 osoba, dok je 39 osoba život izgubilo u mesecima koji su prethodili opsadi, od čega 8.407 vojnika i 5.604 civila.[7]

Broj stanovnika je opao na 334.663 — 64% predratnog stanovništva.[8]

Posle rata, Međunarodni sud pravde za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) osudio je dvojicu srpskih generala za brojne zločine protiv čovečnosti tokom provođenja opsade. Stanislav Galić[9] je osuđen na doživotnu robiju, dok je Dragomir Milošević[10] osuđen na 29 godina zatvora. Jedna od 11 tačaka optužnice u procesu protiv bivšeg predsednika Republike Srpske Radovana Karadžića[11] odnosi se na opsadu Sarajeva. Pored Karadžića, Haški tribunal je podnio optužnicu i protiv srpskog generala Ratka Mladića, između ostalog i za opsadu Sarajeva.[12]

Biljana Plavšić, koju je Haški tribunal osudio na 11 godina zbog zločina protiv čovečnosti[13][14][15] u svojoj knjizi Svedočim tvrdi da Sarajevo nije bilo opkoljeno nego da su se oko srpskih sela nalazili tanki poluotvoreni prstenovi a da ukupni broj vojnika VRS nije prelazio 4.000. Srpska sela su se, prema njoj, nalazila u „sendviču”, pri čemu su se snage Armije Republike BiH — koje su po njoj imale ukupno najmanje 20.000 vojnika — sa jedne strane nalazile u Sarajevu, a sa druge na Igmanu, Bjelašnici i Treskavici.[16]

U toku celog rata u BiH je u Sarajevsko-romanijskom korpusu VRS na području Sarajeva i okoline ubijeno 1.249, ranjeno 3.947 i nestalo 55 boraca.[17]

Pozadina

Vidi još: Raspad Jugoslavije i Rat u Bosni i Hercegovini
Etnički sastav Sarajeva po naseljima 1991. godine

Od svog osnivanja nakon Drugog svetskog rata, jugoslovenske vlasti su pažljivo nadgledale nacionalizam među jugoslovenskim narodima, pošto je isti mogao da dovede do haosa i raspada države. Posle smrti dugogodišnjeg predsednika SFRJ Josipa Broza Tita 1980, ova politika zadržavanja je dobila dramatičan obrt.

Miladin Petrović, tadašnji novinar „Narodne armije” i svedok dešavanja u Dobrovoljačkoj ulici, izjavio je da su napadi na pripadnike Jugoslovenske narodne armije koji su po redovnoj dužnosti u tadašnjoj SFRJ boravili u kasarnama u Sarajevu počeli pre referenduma o nezavisnosti BiH na koji Srbi nisu izašli.[18] Komanda druge vojne oblasti SFRJ koja se nalazi u centru Sarajeva je bila, po njegovoj izjavi, opkoljena od strane paravojnih muslimanskih formacija i pre 22. aprila 1992.[18] Pripadnici JNA su, po njemu, opkoljeni u kasarnama koje su bile u delu grada pod kontrolom Muslimana, a tadašnji komandant vojne oblasti general Milutin Kukanjac je zvao Ejupa Ganića i zahtevao da se prekinu napadi na JNA.[18] Ubistvo starog svata ispred Stare crkve na Baščaršiji, koje se desilo 1. marta 1992. godine, dodatno je podiglo tenzije u samom gradu u kome je stanovništvo bilo nacionalno izmešano.[19][20]

Početak rata

Tokom noći 1. marta 1992. godine, odmah posle referenduma za nezavisnost Bosne i Hercegovine, Srbi su podignuli barikade u Sarajevu, naseljima Bravsko i Vrtoče blizu Bosanskog Petrovca, Čajniču i drugim mestima. Sledećeg dana, 2. marta 1992. godine, jedna osoba je ubijena u Sarajevu, dok su dve osobe ubijene u Doboju. Oružani sukobi su se odvijali u Sarajevu tokom noći 3. marta 1992. godine. Sukobi su eskalirali krajem marta, kada je srpska vojska pojačala artiljerijsku vatru na granicu Bosanskog Broda ubivši pritom deset osoba.[21]

Masakr u Sijekovcu su počinile hrvatske oružane jedinice, 26. marta 1992. godine u Sijekovcu kod Broda.

  • 17. marta, nakon napada srpske vojske na muslimanski sprovod, izbila je borba između srpskih snaga koje su pripadale paramilitarnoj grupi pod nazivom „Beli Orlovi” i muslimansko-hrvatskih snaga.
  • 12. marta, dva muslimanska policijska oficira su ubijena blizu Tuzle. Napadači nisu nikad identifikovani.

U Sijekovcu, kraj tadašnjeg Bosanskog Broda, 26. marta 1992. godine hrvatska vojska i muslimanske snage su prema pisanju srpske štampe počinile masakr[22] i ubili 9 Srba civila.[23][24] U masakru u Sijekovcu je ubijeno ukupno 46 Srba.[25] Međutim, određeni autori navode da je navodni zločin u Sijekovcu izmislila srpska strana, nakon što Srbi nisu uspeli da zauzmu Sijekovac. U osnovnom intervjuu sa meštanima Sijekovca, došlo se do saznanja da su većina ubijenih osoba bili vojnici uključeni u sukob, a smrt civila je bila prouzrokovana unakrsnom paljbom.[26] Takođe, nije bilo primetno da je u sukobu korišćena preterana sila.[27]

  • Prve polovine aprila, Srbi u Policijskim snagama Bosne i Hercegovine izjavili su da ne priznaju naređenja Bosanske vlade, te su formirali policijsku snagu koja se sastojala samo iz pripadnika srpske nacionalnosti.
  • 4. aprila je Predsedništvo Bosne i Hercegovine objavilo opštu mobilizaciju teritorijalne odbrane, koja se sastojala iz nekoliko vojnih jedinica.
  • 5. aprila su izbile borbe u Sarajevu. Srpski policajci su napali policijske stanice i potom zgradu za obuku Ministarstva unutrašnjih poslova. Napad je prouzrokovao smrt dvojice oficira i jednog civila.[27]
  • 5. aprila je srpski napadač pucao na hiljade učesnika marša mira iz okupirane zgrade, ubivši pritom Suadu Dilberović, po kojoj je danas most na kojem je ubijena dobio ime.[28]

Prva žrtva rata je predmet spora između Srba i Bošnjaka. Srbi smatraju da je prva žrtva rata bio Srbin Nikola Gardović, mladoženjin otac koji je ubijen u svadbenoj povorci prvog dana referenduma, 1. marta 1992. godine.[29]

Neki (ali ne svi) Bošnjaci smatraju da je to bilo jedno od brojnih politički orijentisanih ubistava u prvoj četvrtini te godine; na primer, televizija iz Federacije[koja? ] takođe navodi ubistvo gospodina Gardovića kao jedan od mogućih trenutaka kojima počinje rat.[traži se izvor][nije u datom izvoru]

Uništeni stanovi na Grbavici

Biljana Plavšić, u svojoj knjizi Svedočim, navodi da je ona i njena porodica sa skoro 180.000 Srba Sarajlija uspela na početku sukoba da izbegne iz Sarajeva. Oko 15.000 je ostalo u gradu a za oko 10.000 se ne zna gde su nestali.[30] Slobodan Milošević je Silajdžiću rekao da je, nakon što su izdržali tri godine pod granatiranjem muslimanska vlada 'zaslužila' Sarajevo[31][32] i dodao „Borili ste se za njega a te kukavice su vas ubijale sa brda”[33]

Opsada Sarajeva

Do meseca maja 1992, srpske snage su uspostavile potpunu blokadu grada, te su presekle dovode hrane, lekova, vode i struje za stanovnike. Prve dve godine su bile najintenzivnije, kada je došlo do uništenja na hiljade zgrada i masovnog ubijanja civila minobacačkom i snajperskom vatrom.[34] Određena mesta su postala poznata kao „aleja snajpera”.[35] Snajpersko ubistvo Admire Ismić i Boška Brkića, para koji je pokušao da izađe iz grada preko borbenih linija, postalo je simbol patnje u gradu.[36]

Priroda samog bombardovanja Sarajeva je imala nekoliko oblika:

  • Specifično targetovanje — Velika većina granata je obično bila usmerena na delove grada pod kontrolom snaga vlade Republike Bosne i Hercegovine, što je sugerisalo na strategiju da se ti delovi precizno pogode. Ovakav vid bombardovanja je obuhvatao sledeće (po hronološkom sledu) mete: sarajevske radijske i televizijske stanice, zgradu novinske kuće „Oslobođenje”, zgradu javnog transporta, hotel „Holidej in” (u kojem je bio veliki broj stranih novinara), Predsedništvo i zgradu Parlamenta, pivnicu, glavnu pekaru, glavni mlin za brašno, Olimpijski kompleks, zgradu pošte, industrijsku zonu „Alipašin most”, glavni televizijski toranj, jevrejsko groblje, groblje „Lav”, gradski aerodrom, fabriku duvana, Baščaršiju (stari deo grada gde se nalaze džamije), deo Starog Grada, Novo Sarajevo, distrikt radnji Vase Miskina Crnog i druga mesta. Neki od ovih delova su ukupno bombardovani 511 dana. Pored gore navedenih mesta, Klinički centar Univerziteta u Sarajevu (KCUS), tokom opsade je bio pod konstantnom vatrom minobacačkih projektila i snajperskih pušaka. Ovaj kompleks je od početka opsade bio pogođen najmanje 264 puta.[1]
  • Nasumično granatiranje — Hronološki pregled incidenata koji su se dešavali tokom opsade sugeriše na nasumično granatiranje koje se sprovodilo kroz civilno naseljena područja u gradu. Ovakvo bombardovanje se dešavalo u različitim delovima dana, bez nekog obrasca ponavljanja, te je imalo učinak stvaranja straha i terora u civilnoj populaciji. Većina žrtava ovog vida bombardovanja potiče iz delova grada koji su opštepoznati kao mesta gde se sastaje civilno stanovništvo: škole, pijace, ulice, parkovi, sportski tereni, groblja, bolnice, redovi za vodu i hleb.[1][37]
  • Snajperska vatra — Ovakav vid napada tokom opsade Sarajeva nije imao vojnu svrhu ili vojno opravdanje. Vešti strelci su često ubijali svoje mete sa samo jednim metkom, u glavu ili srce. U mnogim slučajevima, snajperisti su targetovali najranjivije civile, uključujući decu (ponekad i novorođenčad),[1][35] ljude koji su se vraćali sa redova za vodu noseći napunjene kanistere, ljude u redovima, prolaznike na raskršćima, te ljude koji su spasavali žrtve snajperske ili minobacačke vatre.[1]

Armija Republike BiH

Od početka opsade, Prvi sarajevski korpus je služio kao odbrambena snaga unutar i oko Sarajeva. Iako se procenjuje da je broj vojnika Prvog sarajevskog korpusa bio mnogo veći od snaga koje su vršile opsadu, vatrena moć Prvog sarajevskog korpusa je mnogo zaostajala u odnosu na vatrenu moć snaga koje su vršile opsadu. Broj vojnika koji je učestvovao u odbrani Sarajeva se procenjuje na 25.000–70.000.[1] U početku opsade, nekoliko osoba sa kriminalnom pozadinom je oformilo grupe za odbranu grada. Pojedinci iz ove grupe su, uz pomoć bandi koje su delovale na liniji opsade, krijumčarili robu preko mostova na Miljacki.[1]

Vojska Republike Srpske

Sarajevsko-romanijski korpus koji je od početka opsade okružio Sarajevo je na raspolaganju imao sledeća naoružanja: artiljeriju, minobacače, tenkove, protivavionske topove, teške mitraljeze, višecevne lansere raketa, avionske bombe podešene za paljbu sa lansera raketa (modifikovane avio-bombe) i snajperske puške.[2] Iako je Sarajevsko-romanijski korpus je bio superiorniji u pogledu vatrene moći, procenjuje se da je broj vojnika u ovim snagama bio 13.000–18.000[1][2] što je mnogo manje od broja vojnika uključenih u odbrambene snage.[1]

Dejstva Armije Republike BiH

Armija Republike Bosne i Hercegovine je tokom sukoba narušila primirje ili prekid vatre ukupno 782 registrovana puta.[17]

  • 12. novembar — 31. decembar 1992: 253 puta
  • 3. mart — 6. mart 1993: 15 puta
  • 28. mart — 1. jul 1993: 196 puta
  • 10. februar — 27. april 1994: 318 puta

Prema izveštaju Komande Sarajevsko-romanijskog korpusa, samo u periodu septembra, oktobra i novembra 1993, nakon potpisivanja primirja 31. avgusta 1993, po srpskom delu Sarajeva ispaljeno je 1.426 granata i veliki broj streljačke municije, posebno snajpera, od čega su poginula 24 vojnika, 37 teže a 251 lakše povređeno.

Dejstva Vojske Republike Srpske

Dnevno je prosječno padalo 329 granata na grad, a rekord je zabeležen 22. jula 1993. godine kada je u jednom danu na grad ispaljeno 3.777 granata.[38]

Bitka za Sarajevo u junu 1995.

Glavni članak: Pokušaj deblokade Sarajeva

Završetak opsade

Sarajevo u novembru 1995. godine

Masakri na Markalama predstavljaju vrhunac opsade Sarajeva, gde je u dva različita minobacačka napada na sarajevsku pijacu Markale u Sarajevu život izgubilo 105 osoba. Nakon ovog napada, NATO je otpočeo vojnu operaciju kodnog imena Operacija namerna sila, s ciljem umanjenja vojne moći Vojske Republike Srpske.

Sporazum o proglašenju prekida vatre je postignut u oktobru 1995. godine,[39] dok je sa potpisom Dejtonskog sporazuma 14. decembra 1995. godine u zemlji proglašen mir.

Biljana Plavšić u svojoj knjizi Svedočim tvrdi da je tokom pregovora u Dejtonu Slobodan Milošević predao celo Sarajevo bošnjačkoj strani rekavši Aliji Izetbegoviću: „Eto ti, Alija, celo Sarajevo, zaslužio si ga.” Tim potezom se, prema njoj, više od stotinu hiljada Srba iz Sarajeva i okoline iselilo iz ovih krajeva.[40]

Posledice

Veliki broj Sarajlija ubijen je tokom opsade. Prema različitim izvorima smatra se da je u proseku ubijano 8 osoba dnevno tokom opsade, dok su 44 osobe u proseku ranjavane svakog dana. Unicef takođe navodi da je od 65.000-80.000 ukupnog broja dece u Sarajevu 40% je bilo izloženo direktnoj snajperskoj vatri, 51% videlo da je neko ubijen, 39% videlo ubistvo jednog ili više članova porodice, a 89% živelo u podzemnim skloništima. Vlada Republike Bosne i Hercegovine je izvestila o visokoj stopi samoubistava i skoro dvostrukom broju abortusa, kao i o padu u broju rođenih od 50% od početka opsade.[1]

Kada se govori o štetama na imanjima i strukturnim objektima, Vlada Republike Bosne i Hercegovine je procenila da je bombardovanje uništilo preko 10.000 a oštetilo preko 100.000 stanova. Neki od uništenih objekata su uključivali i starije objekte kao što je Nacionalna biblioteka (bivša Gradska većnica), Orijentalni institut u Sarajevu gde je izgubljena rukopisna zbirka sa 5263 kodeksa na arapskom, turskom i perzijskom jeziku, Manuscripta turcica, zbirka sidžila, Vilajetski arhiv sa preko 200.000 dokumenata, zbirka tapija i preko 15.000 knjiga,[41] ali i novije poput Olimpijskog muzeja i drugih objekata izgrađenih za ZOI 1984. u Sarajevu.[1]

Vidi još

Napomene

  1. ^ Po vojnim dokumentima srpske strane, 10. oktobar 1995. se navodi kao datum prestanka opsade grada.
  2. ^ Grad Sarajevo je smatran za glavni grad Republike Bosne i Hercegovine, ali takođe i za glavni grad Republike Srpske.

Reference

  1. ^ a b v g d đ e ž z i j k l lj m n Bassiouni, Cherif (27. 5. 1994). „Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780”. Ess.uwe.ac.uk. Arhivirano iz originala 2. 3. 2014. g. Pristupljeno 22. 9. 2016. „It has been estimated that there are as many as 70,000 soldiers in the BiH forces committed to the defence of the city. More conservative estimates range in the area of 25,000 to 30,000.« • »Reports estimate that the Sarajevo Romanija Corps numbers some 13,000 troops which are formed into eight brigades directly surrounding the city.« • »UNICEF reported that of the estimated 65,000 to 80,000 children in the city: at least 40 per cent had been directly shot at by snipers; 51 per cent had seen someone killed; 39 per cent had seen one or more family members killed;[...] and 89 per cent had lived in underground shelters. [...] The BiH Government has reported a soaring suicide rate by Sarajevans, a near doubling of abortions and a 50 per cent drop in births since the siege began.« • »The BiH Government has estimated that shelling has destroyed over 10,000 apartments and damaged over 100,000 others.« • »... the National Library (formerly City Hall); the main Serbian Orthodox Centre; the sites of the 1984 Olympics, including the Olympic Museum.” 
  2. ^ a b v g Hannah, Strange (12. 12. 2007). „Serb general Dragomir Milosevic convicted over Sarajevo siege”. The Sunday Times. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  3. ^ "Ljudski gubici '91-'95"
  4. ^ „1996: Siege of Sarajevo is lifted”. BBC. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  5. ^ „Galić, Stanislav” Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. septembar 2016). The Hague Justice Portal. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  6. ^ a b „Istočno Sarajevo: O gradu”. istocnosarajevo.net. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  7. ^ „Ljudski gubici u periodu 1991–1995 na području Sarajeva”. idc.org.ba. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  8. ^ „HistoryOfCities – Sarajevo” Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. februar 2010). cseecunion.org. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  9. ^ „IT-98-29-A: Prosecutor v. Stanislav Galić – Judgement” (PDF). 30. 11. 2006. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  10. ^ „IT-98-29/1-A: Prosecutor v. Dragomir Milošević – Judgement” (PDF). 12. 11. 2009. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  11. ^ Tran, Mark (2. 3. 2010). „Radovan Karadzic claims Bosnian Muslims 'killed own people' in Sarajevo”. Guardian. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  12. ^ „IT-09-92-I: Prosecutor v. Ratko Mladić – Judgement” (PDF). 1. 6. 2011. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  13. ^ „IT-00-39 & 40-PT: Prosecutor v. Momčilo Krajišnik and Biljana Plavšić – Indictment” (PDF). 7. 3. 2002. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  14. ^ „IT-00-39&40/1-S: Prosecutor v. Biljana Plavšić – In the Trial Chamber” (PDF). 20. 12. 2002. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  15. ^ „IT-00-39&40/1-S: Prosecutor v. Biljana Plavšić – Sentencing Judgement” (PDF). 27. 2. 2003. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  16. ^ Plavšić, Biljana (2005). Svedočim 2. Banja Luka. str. 32
  17. ^ a b „Islamska deklaracija Alije Izetbegovića — Antisrpska ideologija mržnje i rata”. rs-icty.org. str. 91
  18. ^ a b v Dobrić, Željka (11. 9. 2010). „Miladin Petrović: Napad na kolonu u Dobrovoljačkoj zločin iz slijepe mržnje”. glassrpske.com. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  19. ^ „Narodno prosvjećivanje i osvješćivanje”. glassrpske.com. 25. maj 2008. Arhivirano iz originala 28. 5. 2008. g. Pristupljeno 22. 9. 2016. „U zapisnicima sa sjednica Pokretačkog odbora ostalo je zabilježeno da sjednica zakazana za 2. mart nije održana jer se u međuvremenu desio napad na srpske svatove u Sarajevu.”  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |date= (pomoć)
  20. ^ „Godišnjica ubistva srpskog svata na Baščaršiji”. glassrpske.com. 1. 3. 2009. Arhivirano iz originala 3. 5. 2009. g. Pristupljeno 22. 9. 2016. „Referendum: Istog dana 1992. godine održan je i referendum o nezavisnosti BiH. Referendum, koji je bio pravi pokretač neprijateljstava, donio je očekivani rezultat, jer je 62,7% muslimanskih i hrvatskih birača glasalo za nezavisnost BiH i izlazak iz SFRJ.” 
  21. ^ Ramet 2006, str. 427.
  22. ^ „Obilježena decenija i po od pokolja Srba u Sijekovcu kod Broda”. glassrpske.com. 27. 3. 2007. Arhivirano iz originala 11. 10. 2016. g. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  23. ^ „Sijekovac: Džombić poručio institucijama BiH da izjednače žrtve” (26. 3. 2011). nezavisne.com. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  24. ^ „U Sijekovcu obilježavanje stradanja” (26. 3. 2016). atvbl.com. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  25. ^ „Godišnjica stradanja Srba u Sijekovcu”. RTRS. 26. 3. 2009. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  26. ^ Cushman & Mestrovic 1996, str. 98.
  27. ^ a b Nizich 1993, str. 19–20
  28. ^ Clancy 2007, str. 120.
  29. ^ „Godišnjica ubistva srpskog svata na Baščaršiji” Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. novembar 2018) (1. 3. 2009). glassrpske.com. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  30. ^ Plavšić, Biljana (2005). Svedočim 1. Banja Luka. str. 34.
  31. ^ Evropa, Radio Slobodna (18. 11. 2015). „U Dejtonu prije 20 godina - Milošević: Muslimanska vlada je zaslužila Sarajevo (16. dio)”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 13. 8. 2023. 
  32. ^ „Muslims learn to fear Tudjman's embrace”. The Independent (na jeziku: engleski). 25. 11. 1995. Pristupljeno 13. 8. 2023. 
  33. ^ Packer, George (10. 4. 2019). „The End of the American Century”. The Atlantic (na jeziku: engleski). Pristupljeno 13. 8. 2023. 
  34. ^ Wardrop, Murray (26. 5. 2011). „Ratko Mladic arrested: siege of Sarajevo background”. The Telegraph. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  35. ^ a b „Sarajevo siege general trial begins”. CNN. 3. 12. 2001. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  36. ^ „'Only a bullet' could separate them” (10. 4. 1996). CNN. Pristupljeno 22. 9. 2016.
  37. ^ „Sarajevo siege general on trial”. BBC News. 3. 12. 2001. Pristupljeno 22. 9. 2016. 
  38. ^ „Obilježen Dan Kantona Sarajevo i početak opsade grada”. Radio Slobodna Evropa (na jeziku: srpskohrvatski). Pristupljeno 5. 7. 2017. 
  39. ^ Dobbs, Michael (6. 10. 1995). „Bosnian Factions Agree to Ceasefire, Peace Talks”. The Washington Post. 115 (47). str. 2. 
  40. ^ Plavšić, Biljana (2005). Svedočim 2. Banja Luka. str. 79
  41. ^ Ljevaković, Abdurahman. „Na današnji dan spaljen je Orijentalni institut u Sarajevu”. www.preporod.com (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2021-07-05. 

Literatura

Spoljašnje veze

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Опсада_Сарајева&oldid=27679507”