Orkestar
Pod orkestrom se podrazumeva manja ili veća grupa instrumentalista[1][2] koja zajednički izvodi muzičko delo[3] napisano ili obrađeno za sastav te grupe.
Sam naziv potiče od grčke reči ορχηστρα[4] kojom se označavao prostor između scene i gledališta u pozorištu gde su se nalazili hor, muzičari instrumentalisti i igrači koji su igrali u antičkim tragedijama i komedijama. U današnjem smislu, ovo ime se počelo koristiti od 16. veka.
Istorijski razvoj orkestra[uredi | uredi izvor]
Istorijski razvoj orkestra vodi od prvih instrumentalnih grupa nastalih zbog potrebe zajedničkog instrumentalnog muziciranja. U prvo vreme razvoja instrumentalne muzike, sastav je bio najčešće slučajan - zavisio od postojećeg instrumentalnog fonda. Gledano kako su bili grupisani, to su pre bila kamerna, nego orkestarska tela.
Na razvoj tehnike orkestra mnogo utiče razvoj tehnike sviranja na pojedinim instrumentima. Barok je važno razdoblje za formiranje orkestra. To je doba procvata gudačkih instrumenata, doba razvoja solističkog muziciranja.[5]Sama osnova, strukture i funkcije savremenog simfonijskog orkestra stvaraju se u doba bečkih klasičara. Hajdn i Mocart povećavaju broj duvačkih instrumenata u orkestru, a razbijaju grupu kontinua, uklanjajući čembalo iz orkestra. Romantičari koriste specifične zvučne karakteristike instrumenata i instrumentalnih grupa. Time dočaravaju različita romantičarska raspoloženja. Mogućnosti instrumenata u orkestru obradio je Berlioz u svom delu Nauka o instrumentaciji. Vagner dovršava izgradnju modernog orkestra. On uvodi i nove instrumente u orkestar.
Vrste orkestara[uredi | uredi izvor]
Prema instrumentima od kojih je sastavljen, orkestar može biti:[6]
- gudački - sastoji se samo od gudačkih instrumenata. Oni su grupisani u deonice prve violine, druge violine, viole, violončela i kontrabasa.
- duvački - sastoji se od duvačkih instrumenata (flaute, oboe, klarineti, fagoti, trube, horne, pozaune i još neke vrste limenih duvačkih instrumenata).
- vojni - sastoji se pretežno od duvača. Da bi se istakao ritam, dodaju mu se udaraljke (doboš, bubanj, činele idr.)
- simfonijski ili veliki - sastoji se od gudačkih instrumenata, kojih je po broju najviše i koji čine podlogu simfonijskog orkestra, zatim od drvenih duvačkih instrumenata (flaute, oboe, klarineti, fagoti i njima srodni instrumenti), od limenih duvačkih instrumenata (trube, horne, pozaune i još neki iz njihove grupe) i udaraljki (timpani, mali doboš, bubanj, činele, triangl, gong, zvončići i dr.). Pored njih, u orkestru se nekada nalaze i jedna, dve ili više harfi, klavir i orgulje.
- operski - sastav mu je isti kao i kod simfonijskog orkestra, razlikuje se jedino po nameni.
Druge varijante orkestara[uredi | uredi izvor]
Pored gore pomenutih orkestara, mogu se naći i druge varijante orkestara, kao što su:
- Orkestar za igru (Jazz-band) - veći ili manji sastav sa obaveznim instrumentom za isticanje ritma.[7][8]
- Tamburaški orkestar - orkestar sastavljen od tambura raznih veličina i oblika.
- Orkestar harmonika - orkestar sastavljen od harmonika različitih veličina i oblika.
- Narodni orkestar - orkestar koji može biti različitog sastava.
- Pogrebni orkestar - orkestar koji može biti različitog sastava
Kamerni orkestar[uredi | uredi izvor]
Pod pojmom kamerni orkestar,[9][10] podrazumeva se instrumentalni orkestar manjeg sastava (od ital. camera = soba), znatno manji od velikog simfonijskog orkestra. Ponajčešće ga sačinjavaju: I i II violine, viole, violončela, kontrabasi, 2 flaute, 2 oboe, 2 klarineta, 2 fagota, 2 horne, 2 trube i timpani.
U okviru kamernog orkestra postoje razni sastavi. Nekada se kamerni orkestar može sastojati i iz samih gudačkih instrumenata[11]. On se tada zove gudački orkestar. Može to da bude grupa gudača kojoj se dodaje nekoliko drugih instrumenata. Kamerni orkestar se često sreće u kompozicijama koncertnog karaktera.
Poneki sastavi se nalaze na granici između orkestra i kamernog ansambla.
Instrumenti standardnog simfonijskog orkestra[uredi | uredi izvor]
Dajemo prikaz instrumenata standardnog simfonijskog orkestra (prema rasporedu kojim su zabeleženi u partituri):[12]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Spisak simfonijskih orkestar u Evropi
- Orkestracija
- Simfonijski orkestar RTS
- Narodni orkestar RTS
- Kamerna muzika
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Definition of instrumentalist”. Dictionary.com. Arhivirano iz originala 13. 1. 2021. g. Pristupljeno 11. 1. 2021.
- ^ „Instrumental Musician”. Government of Alberta. Arhivirano iz originala 18. 1. 2021. g. Pristupljeno 19. 2. 2021.
- ^ „Musical Composition”. www.copyright.gov. Pristupljeno 2019-01-26.
- ^ Vlastimir Peričić, Višejezični rečnik muzičkih termina
- ^ Evropski barokni orkestar otvorio Belef
- ^ Dejan Despić, Mali rečnik muzičkih instrumenata - Savez društava muzičkih i baletskih pedagoga Srbije - Beograd, 1992
- ^ Criswell, Chad. „What Is a Jazz Band?”. Arhivirano iz originala 28. 7. 2014. g. Pristupljeno 25. 7. 2014.
- ^ „Roles of the Instruments”. Jazzinamerica.org. Pristupljeno 21. 5. 2014.
- ^ Baron, John Herschel (1998). Intimate Music: A History of the Idea of Chamber Music
. Pendragon Press. ISBN 1-57647-018-0.
- ^ Blum, David (1986). The Art of Quartet Playing: The Guarneri Quartet in conversation with David Blum. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 0-8014-9456-7.
- ^ Kamerni orkestar: Gudači Svetog Đorđa
- ^ Raspored instrumenata u simfonijskom orkestru po partituri
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Aleksandar Obradović Uvod u orkestraciju - Univerzitet umetnosti u Beogradu - Beograd, 1997.
- Dejan Despić Mali rečnik muzičkih instrumenata - Savez društava muzičkih i baletskih pedagoga Srbije - Beograd, 1992.
- Raynor, Henry (1978). The Orchestra: A history. Scribner. ISBN 978-0-684-15535-7.
- Spitzer, John; Zaslaw, Neal (2004). The Birth of the Orchestra: History of an institution, 1650–1815. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-816434-0.
- Serna, Desi (2013). Guitar Theory For Dummies: Book + Online Video & Audio Instruction. John Wiley & Sons. str. 271. ISBN 9781118646939.
- „Definition of Multi-Instrumentalist”. Dictionary.com. Arhivirano iz originala 13. 1. 2021. g. Pristupljeno 11. 1. 2021.
- Baskerville, David (2006). Music Business Handbook and Career Guide. SAGE Publishing. str. 469—471. ISBN 9781412904384.
- Baines, Anthony (1993), Brass Instruments: Their History and Development, Dover Publications, ISBN 978-0-486-27574-1
- Bicknell, Stephen (1999), The History of the English Organ, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-65409-8
- Blades, James (1992), Percussion Instruments and Their History, Bold Strummer Ltd, ISBN 978-0-933224-61-2
- Brown, Howard Mayer (2008), Sachs, Curt, Grove Dictionary of Music and Musicians, Pristupljeno 5. 6. 2008
- Campbell, Murray; Greated, Clive A.; Myers, Arnold (2004), Musical Instruments: History, Technology, and Performance of Instruments of Western Music, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-816504-0
- Canadian Broadcasting Corporation (30. 12. 2004), Archeologists discover ice age dwellers' flute, Canadian Broadcasting Corporation, Arhivirano iz originala 13. 8. 2010. g., Pristupljeno 7. 2. 2009
- Chase, Philip G.; Nowell, April (1998), „Taphonomy of a Suggested Middle Paleolithic Bone Flute from Slovenia”, Current Anthropology, 39 (4): 549, S2CID 144800210, doi:10.1086/204771
- Collinson, Francis M. (1975), The Bagpipe, Routledge, ISBN 978-0-7100-7913-8
- de Schauensee, Maude (2002), Two Lyres from Ur, University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology, ISBN 978-0-924171-88-8
- Grillet, Laurent (1901), Les ancetres du violon v.1, Paris
- Kartomi, Margaret J. (1990), On Concepts and Classifications of Musical Instruments, University of Chicago Press, ISBN 978-0-226-42548-1
- Manning, Peter (2004), Electronic and Computer Music, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-517085-6
- Marcuse, Sibyl (1975), A Survey of Musical Instruments, Harper & Row, ISBN 978-0-06-012776-3
- Montagu, Jeremy (2007), Origins and Development of Musical Instruments, The Scarecrow Press, ISBN 978-0-8108-5657-8
- Moorey, P.R.S. (1977), „What Do We Know About the People Buried in the Royal Cemetery?”, Expedition, 20 (1): 24—40
- Pinch, Revor; Trocco, Frank (2004), Analog Days: The Invention and Impact of the Moog Synthesizer, Harvard University Press, ISBN 978-0-674-01617-0
- Rault, Lucie (2000), Musical Instruments: A Worldwide Survey of Traditional Music-making, Thames & Hudson Ltd, ISBN 978-0-500-51035-3
- Remnant, Mary (1989), Musical Instruments: An Illustrated History from Antiquity to the Present, Batsford, ISBN 978-0-7134-5169-6
- Sachs, Curt (1940), The History of Musical Instruments, Dover Publications, ISBN 978-0-486-45265-4
- Slovenian Academy of Sciences (11. 4. 1997), „Early Music”, Science, 276 (5310): 203—205, S2CID 220083771, doi:10.1126/science.276.5310.203g
- Wade-Matthews, Max (2003). Musical Instruments: Illustrated Encyclopedia. Lorenz. ISBN 978-0-7548-1182-4.
- Music Library Association (1974). Committee on Musical Instrument Collections. A Survey of Musical Instrument Collections in the United States and Canada, conducted by a committee of the Music Library Association, William Lichtenwanger, chairman & compiler, ed. and produced by James W. Pruitt. Ann Arbor, Mich.: Music Library Association. xi, p. 137, ISBN 0-914954-00-8
- West, M.L. (maj 1994). „The Babylonian Musical Notation and the Hurrian Melodic Texts”. Music & Letters. 75 (2): 161—179. doi:10.1093/ml/75.2.161.
- Laborde, Jean-Benjamin de. 1780. Essai sur la musique Ancienne et moderne, 4 vols. Paris: Ph.D. Pierres & Eugène Onfroy.
- Marcello Sorce Keller. 1998. "Siamo tutti compositori. Alcune riflessioni sulla distribuzione sociale del processo compositivo". Schweizer Jahrbuch für Musikwissenschaft, Neue Folge 18:259–330.
- Sorce Keller, Marcello. 2019 “Composition”, Janet Sturman (ed.) The SAGE Encyclopedia of Music and Culture. Los Angeles: SAGE Reference, 2019, Vol. II, 618–623.
- Boyd, Jean A. (1998). The Jazz of the Southwest: An Oral History of Western Swing (First izd.). Austin: University of Texas Press. str. 147. ISBN 0-292-70860-2. Pristupljeno 21. 7. 2014.
- Hardie, Daniel (2002). Exploring Early Jazz: The Origins and Evolution of the New Orleans Style. Writers Club Press. str. 264. ISBN 0-595-21876-8. Pristupljeno 21. 7. 2014.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Simfonijski orkestar RTS
- Klarinet u orkestru i kamernoj muzici
- Narodni orkestar Radio televizije Srbije (NO RTS)
- Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Orchestra”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press.
- „Musical Instruments”. Furniture. Victoria and Albert Museum. Pristupljeno 1. 7. 2008.
