Oslobodilačka vojska Preševa, Medveđe i Bujanovca
| Oslobodilačka vojska Preševa, Medveđe i Bujanovca | |
|---|---|
| Ushtria Çlirimtare e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit | |
 | |
| Vođe | Šefket Musliju  Muhamet Džemajli Ridvan Ćazimi † Njazi Azemi † Arben Ramadani † Bardil Osmani † |
| Vreme delovanja | 1999—2001. |
| Sedište | Dobrosin |
| Delokrug | Preševo, Medveđa i Bujanovac |
| Ideologija | |
| Brojnost | 5.000 (1.500 aktivnih)[1][2] |
| Saveznici |  Oslobodilačka vojska Kosova Albanska nacionalna armija Oslobodilačka nacionalna armija |
| Protivnici |  SR Jugoslavija
 KFOR |
| Bitke i ratovi | Sukobi na jugu Srbije |
| Zastava |  |
Oslobodilačka vojska Preševa, Medveđe i Bujanovca (OVPMB; alb. Ushtria Çlirimtare e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanovcit, UÇPMB) bila je albanska separatistička milicija koja se borila za otcepljenje opština Preševo, Medveđa i Bujanovac od Savezne Republike Jugoslavije (SRJ) i Srbije. Njeni pripadnici su se prvi put pojavili u javnosti januara 2000. na sahrani braće Šaćipi koji su stradali u unakrsnoj vatri između Policije Srbije i pripadnika OVPMB u Dobrosinu. OVPMB je u svom borbenom poretku imala 1.500[3]—2.500 dobro naoružanih boraca. Državni organi SRJ i Srbije zvanično smatraju OVPMB terorističkom organizacijom.[4]
Uniforme, procedure i taktike OVPMB su bile gotovo identične onoj koju je imala Oslobodilačka vojska Kosova, čak se i veliki broj lokalnih komandanata i boraca OVPMB prethodno borio u redovima OVK. OVPMB je postojala od 26. januara 2000. do juna 2001. Navodni cilj OVPMB je bio da se navedene opštine otcepe od Srbije i pridruže Kosovu i Metohiji, kako bi se u slučaju nezavisnosti Kosova mogla formirati Velika Albanija zajedno sa celokupnim albanskim stanovništvom u Srbiji. U početku OVPMB nije otvoreno zalazila u sukobe sa Vojskom Jugoslavije i policijom, a prvo veće angažovanje pokazala je tokom sukoba kod Bujanovca jeseni 2000. Aktivnost OVPMB je bila usko povezana sa borbom Oslobodilačke nacionalne armije u Makedoniji tako da su možda i najveća ratna dejstva na jugu Srbije izvršena upravo početkom sukoba u Makedoniji februara i marta 2001.
Stvaranje OVPMB[uredi | uredi izvor]
Posle završetka kosovskog rata 1999. godine, sigurna zona dužine oko 5 km je uspostavljena između Kosova i Metohije i Centralne Srbije. Vojska Jugoslavije nije imala dozvolu da patrolira u toj zoni, slabo-naoružana policija Srbije je dobila zadatak da održava red u toj oblasti. Zona je obuhvatala selo Dobrosin sa većinskim albanskim stanovništvom, ali ne i gradove Preševo, Bujanovac i Medveđu.
Bivši teroristi organizacije OVK su ubrzo formirali baze u razoružanoj zoni i srpska policija je morala da prestane patrolirati oblast pod pretnjom smrti. Napadi su takođe sprovođeni protiv onih albanskih političara koji su se suprotstavljali Oslobodilačkoj Vojsci Kosova. Potpredsednik ogranka Socijalističke partije Srbije u Bujanovcu, Albanac Zemail Mustafi je ubijen od strane OVPMB. Takođe je bilo masovnih ubistava civila, jedan od najkrvavijih napada je bila eksplozija bombe u autobusu u selu Livadice kod Podujeva, 12 ljudi je izgubilo živote. OVPMB je imala i svoj logor za zarobljenike na teritoriji Kosova, u selu Donja Breznica.
Rešenjem o sprovođenju istrage od 19. juna 2000. godine protiv 35 lica albanske nacionalnosti otvorena je istraga zbog osnovane sumnje da su u toku 1999. godine u selu Dobrosin u kući Ajdari Vebija stvorili OVPMB. Prema izjavi načelnika policije Pčinjskog okruga Novice Zdravkovića, do 13. januara 2001. godine Okružnom javnom tužilaštvu u Vranju podnete su 43 krivične prijave kojima su obuhvaćene 32 osobe zbog krivičnog dela terorizma, kako su vlasti kvalifikovale delovanje OVPMB.
Terorizam na jugu Srbije finansirale su islamske zemlje koje su posredstvom islamske humanitarne organizacije El hilali slale novac albanskim teroristima, a sredstva su se prikupljala i oduzimanjem novca od sunarodnika.
Aktivnosti OVPMB finansirane su, većim delom, nelegalnom trgovinom cigaretama i drogom, na relaciji između Grčke, Makedonije, KiM i Crne Gore, posredstvom više legalno registrovanih firmi sa ovog područja. Deo zarade usmeravan je za finansiranje nekoliko kampova na KiM, u kojima su obučavani teroristi, za kupovinu savremenog oružja, kao i za honorare profesionalnih vojnih instruktora iz pojedinih zapadnih zemalja.
Oružje i vojna oprema za OVPMB obezbeđivali su tako što su članovi organizacije švercovali oružje u cilju sopstvene zarade, a deo su stavljali na raspolaganje organizaciji. Pomenuta roba dopremana je ilegalnim kanalima ali i preko graničnih prelaza sa Albanijom i Makedonijom, kao što su Đeneral Janković, Jazince, Ćafa Prušit, Morina i Tropoja.
Pripadnici OVPMB oružje su kupovali i preko pojedinih pripadnika KZK, koji su, sa bivšim članovima OVK, formirali sopstvene kanale za ilegalnu trgovinu, preko teritorija KiM. Nakon demilitarizovanja OVPMB, pojedini njeni komandanti organizovali su ilegalno prebacivanje dela naoružanja na teritoriju Makedonije, za potrebe pripadnika ONA, na čemu su neki od njih ostvarili znatnu ličnu korist.
Ilegalni centar ekstremista iz OVPMB bio je Veliki Trnovac. To je najveće albansko selo u Srbiji. Prema podacima BIA u tom selu su se tada nalazili bunkeri sa oružjem, kao i tajne laboratorije i skladišta sa heroinom. Veliki Trnovac je centar za ideološku i versku doktrinaciju Albanaca, ali i centar međunarodnog terorizma. U njemu su, na primer, od 1999. do 2001. godine boravila četvorica mudžahedina iz BiH, čiji je zadatak bio da stvore prvo radikalno islamsku, a zatim i antisrpsku atmosferu, kao u Bosni početkom 90-ih, a potom da izvrše obuku mladih Albanaca za diverzantske i terorističke akcije protiv Srba. Ova akcija mudžahedina je izvedena uz pomoć Albanije i SAD jer su ovi islamski fundamentalisti za nju pripremani u američkoj vojnoj bazi u Turskoj.
Operativne grupe[uredi | uredi izvor]
Kao komandant tzv. Glavnog štaba OVPMB pominje se Šefket Musliju, auto-mehaničar iz sela Končulj. On je 17. januara 2001. potpisao saopštenje u kojem je tvrdio da je istočno Kosovo (jug Srbije) konačno slobodno, ali da je i dalje neophodna pomoć i podrška patriota iz dijaspore i braće sa Kosova. Vojno- formacijski, OVPMB bila je sačinjena od tri operativne zone: Čarske (Sever), Karadačke (Jug) i Bujanovačke (Centar). Čarsku zonu je pokrivao Muhamed Džemajli zvani Rabelji, Bujanovačku Ridvan Ćazimi-Leši a Karadačku Mustafa Šaćiri Špejtim, koji je ujedno bio Muslijuov zamenik.[5]
U sektoru Sever dominirala je tzv. Čarska grupa, koja je kontrolisala sela u gornjem toku Brezničke reke - Muhovac, Ravno Bučje, Pribovce, Zabrince, Suharno, Đorđevac i Čar. Komanda je bila u selu Muhovac a terorističkim snagama koje su brojale od 400 do 500 ljudi komandovao je Muhamed Džemajli iz sela Čar. Uz ostale terorističke napade i otmice naoružani ekstremisti iz tog sektora učestvovali su i u okršajima sa srpskom policijom na planinskom vrhu Sveti Ilija (1247 m) zapadno od Vranja. Za ovu grupu je karakteristično da je u napadima na policiju koristila i bestrzajni top, što ostale grupe OVPMB nisu posedovale.
Sektoru Centar su pripadala sela Breznica, Mali i Veliki Trnovac, Dobrosin, Končulj, Lučane i Turija (zona oko regionalnog puta Bujanovac-Gnjilane). Najveći autoritet među teroristima u tom sektoru imao je medijski dosta eksponirani krojač iz Bujanovca, bradati komandant Leši (Ridvan Ćazimi), mada se za položaj komandanta nadmetao i Bajram Hadžiju. Od kraja NATO agresije na SRJ juna 1999. godine ta grupa sa 600 do 700 pripadnika organizovala je više terorističkih napada na sela u Kopnenoj zoni bezbednosti opštine Bujanovac. Komanda je bila u selu Velikom Trnovcu.
Sektor Jug obuhvatao je sela Bukovac, Gospođince, Mađere, Ilince, Depce, Masuricu, Cerevajku, Sefer, Kurbaliju, Šušaju i Karadak u opštini Preševo. Komandant 300 do 500 terorista južnog sektora u početku je bio Šaćir Šaćiri iz sela Karadaka, ali njega je u januaru 2001. godine uhapsila međunarodna policija na Kosovu i Metohiji. Posle njegovog hapšenja oružanim napadima i provokacijama rukovodio je Mustafa Šaćiri zvani komandant Špejtim, rođen u selu Oraovici. On je inače bio jedan od inicijatora formiranja OVPMB, i od oktobra 2000. godine komandovao je terorističkom 113. brigadom Emin Fejzulahu koja je bila locirana na području Preševa. Takođe je komandovao i 115. brigadom i delovima 111. brigade. Komanda Sektora Jug bila je u planinskom selu Sefer. Grupacija terorista iz ovog sektora specijalizovala se za otmice na punktovima Cerevajka i Mučibaba, ali i za napade na pripadnike vojske i policije unutar i izvan Kopnene zone bezbednosti.
Dakle, sva naseljena sela Kopnene zone bezbednosti Bujanovca i Preševa, osim Cerevajke i Gramade, u periodu sukoba kontrolisali su teroristi OVPMB.
Pored navedenih komandanata, neki od predvodnika terorista bili su i Jonuz Musliju, Rustem Mustafa, Nagip Aliju, Orhan Redžepi, Ljirim Jakupi - Nacista, Giner Kamberi, Nuredin Ibiši - komandant Leka, Fadilj Suljević, Šemsi Sulja, Ramadan Sulejmani, Adem Bajrami - komandant Biljalj, Šefket Hasani i Bedžet Mehmeti.
Teroristička dejstva i rasformiranje[uredi | uredi izvor]
Terorističke grupe su dejstvovale i iz svojih pograničnih baza na Kosovu, ispaljujući uglavnom projektile iz minobacača i ručnih bacača. Baze za vršenje ovakvih napada bila su sela koja gravitiraju ka Bujanovcu i Preševu (Mučibaba, Inatovce, Podgrađe, Stubline, Rogačica...) i sela koja gravitiraju ka Medveđi i Kuršumliji (Velja Glava, Lisočka, Zajčevce, Braina, Hrtica, Mirovac i Donja Dubnica).
Tokom 2001. godine, intenzivirani su oružani sukobi albanskih terorista sa snagama bezbednosti na jugu Srbije, planirani i logistički podržani od strane pojedinih članova komande KZK, sa sedištem u Gnjilanu. Takođe, među teroristima u OVPMB identifikovano je i više pripadnika KZK, koji su bili angažovani na izvođenju konkretnih terorističkih akcija. Za aktivnosti OVPMB, kao i ONA, regionalna komanda i operativni sastav KZK obezbeđivali su celokupnu logistiku, tako što su pripadnici KZK na teritoriji KiM vršili regrutaciju novih članova tih organizacija, zatim njihovu obuku i tajno prebacivanje na krizna područja.
Kada su primetili da situacija izmiče kontroli, NATO je dozvolio Jugoslovenskoj vojsci da se vrati u sigurnu zonu 24. maja 2001. godine. KFOR je dao teroristima priliku da predaju oružje i prođu nekažnjeni za krvave zločine koje su počinili za samo 3 godine postojanja.
Preko 450 članova terorističke organizacije OVPMB su iskoristili priliku da im svi zločini budu oprošteni, čak se i komandant organizacije Šefket Musliju obratio KFOR-u i predao svoje oružje 26. maja 2001. godine, posle čega je pušten na slobodu. Posle rasformiranja OVPMB, veliki broj njenih boraca je nastavio terorističke aktivnosti u Albanskoj nacionalnoj armiji.
Neposredno posle demilitarizovanja OVPMB, od strane pripadnika te organizacije, koji kao fiktivne izbeglice sa juga Srbije borave na teritoriji KiM, nastojeći da izbegnu eventualnu krivičnu odgovornost zbog učešća u terorističkim napadima, na području Gnjilana je formirana Oslobodilačka vojska istočnog Kosova (OVIK). Očekivanja da će ova formacija nastaviti borbu za pripajanje Preševa, Bujanovca i Medveđe nezavisnom Kosovu, koju je započela OVPMB, nisu se ostvarila, s obzirom da ova grupacija, do sada, nije obezbedila veću masovnost članstva.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Jane's Terrorism and Security Monitor. Jane's Information Group. 2005. str. 51.
- ^ Nigel Thomas, K. Mikulan, Darko Pavlović, The Yugoslav Wars, p. 51
- ^ Thomas, Mikulan & Pavlović 2006, str. 51.
- ^ „RTS: Hapšenje zbog napada u Dobrosinu (16. oktobar 2012)”. Pristupljeno 17. 4. 2013.
- ^ „Novine vranjske: Specijalisti, kriminalci i patriote, pristupljeno oktobar 2012.”. Pristupljeno 17. 4. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Thomas, Nigel; Mikulan, Krunoslav; Pavlović, Darko (2006). The Yugoslav Wars (2): Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992—2001. Osprey. ISBN 978-1-84176-964-6.
