Pakleštica

Pakleštica
Pakleštica
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Pirotski
Grad	Pirot
Stanovništvo
— 2011.	32
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 12′ 17″ S; 22° 44′ 17″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	673 m
Pakleštica Pakleštica na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	010
Registarska oznaka	PI

Pakleštica je naselje Grada Pirota u Pirotskom okrugu. Prema popisu iz 2011. ima 32 stanovnika (prema popisu iz 2002. bilo je 56 stanovnika).

Geografski položaj

Pakleštica je zbijeno planinsko selo na obroncima Stare planine, na desnoj obali reke Visočice, odnosno Zavojskog jezera u Donjem Visoku, udaljeno od Pirota 24 km. Do Pakleštice se može stići iz dva pravca od Pirota. Jedan je kada se ide putem Pirot–Visočka Ržana i kod mesta zvanog Vzganica, udaljenog oko 2 km od Planinarskog doma prema selu Rsovci, odvaja se putanja u dužini od oko 6 km do Pakleštice. Ovim putem moguće je ići samo pešice ili na konju, jer je putanja u predelu Vladikine Ploče jako uska pa njome zaprega ne može da prođe. Drugi pravac vodi preko atara sela Velika Lukanja (oko 7 km nizvodno od Pakleštice) i ovim pravcem Pakleštica je povezana sa Pirotom.

Put Pirot-Pakleštica je proširen i osposobljen za saobraćaj 1964. godine iz sredstava mesnog samodoprinosa. Na ulazu u selo nalazio se drveni most preko reke Visočice koji je meštanima zadavao dosta nevolja. Celokupna viseća konstrukcija mosta bila je od drveta, te su meštani morali skoro svake pete ili šeste godine da prave novi most. U više navrata događalo se da nabujala Visočica odnese most. Izgradnjom brane i stvaranjem Zavojskog jezera put je potopljen pa je do sela, trasom starog kolskog puta "pod Krajište ", prosečen novi i postavljena makadamska podloga. Put je izgrađen tokom 1989. i 1990. godine.

Između sela Rsovci i Pakleštice, Visočica je u krečnjačkim stenama usekla duboku i teško prohodnu klisuru koja počinje kod pećine Potpeć, nizvodno od Rsovačke kotline a završava se kod ušća potoka Kozarnik u Pakleškom ataru. Boraveći u Visoku, Feliks Kanic je još 1871. godine zabeležio da se " tajanstvene priče ispredaju o Vladikinoj ploči ". Za slikovitu klisuru Visočice znao je i Milan Milićević, koji 1884. godine ističe da u njoj postoji velika pećina.

Kako je vodeni potencijal reke Visočice bio neiskorišćen, to je planirano da se na njoj izgradi hidrocentrala, pa je u tom cilju 1958. i 1959. godine izvršeno merenje toka Visočice od Rsovaca pa do mesta Balika, gde se Belska reka uliva u Visočicu. Na tom mestu predviđeno je bilo da se izgradi brana i formira veštačko jezero, koje bi se prostiralo uzvodno sve do ispod sela Rsovci. Sela Pakleštica i Bela u tom slučaju bila bi potopljena. Planom je, takođe, bilo predviđeno da se voda iz jezera odvodnim tunelom dovede do sela Berilovac kod Pirota, gde bi se izgradila mašinska hala sa agregatima. U tom cilju na mestu buduće brane izvršena su geološka bušenja terena radi utvrđivanja podobnosti tla za izgradnju takvog objekta. Dana 26. februara 1963. godine počelo je da klizi zemljište sa mesta zvanog "Izvor" ispod sela Zavoj u dužini od oko 2 km i širine 500 metara. Zemljište je sporo klizilo i nosilo sve što se na tom potezu nalazilo drveće i za nekoliko dana ovaj materijal se survao u Visočicu i napravio branu od oko 35 metara visine i oko 500 metara dužine. Na ovaj način Visočica je pregrađena i stvoreno je jezero dužine oko 7 km a sela Zavoj i Mala Lukanja su potopljena. Tako ova prirodna nepogoda odluči da se odustane od gradnje brane kod Belske reke i potapanje sela Pakleštice i Bele. Umesto ranije planirane brane, brana nastala klizištem ispod sela Zavoj je utvrđena i dograđena, a sela Zavoj, Mala i Velika Lukanja su potopljena.

Demografija

U naselju Pakleštica živi 56 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 70,2 godina (70,9 kod muškaraca i 69,2 kod žena). U naselju ima 31 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 1,81.

Ovo selo je u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 758 1953. 729 1961. 666 1971. 412 1981. 190 1991. 91 91 2002. 56 56

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Srbi			56	100,0%
nepoznato			0	0,0%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	2			2
80+	7			3
75—79	4			4
70—74	6			5
65—69	6			4
60—64	3			2
55—59	2			3
50—54	0			2
45—49	0			0
40—44	0			0
35—39	0			0
30—34	0			0
25—29	1			0
20—24	0			0
15—19	0			0
10—14	0			0
5—9	0			0
0—4	0			0
Prosek :	70,9			69,2

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 117 113 118 85 58 44 31

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 9 20 1 1 0 0 0 0 0 0 1,81

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	31	1	20	10	0	0
Ženski	25	1	20	4	0	0
UKUPNO	56	2	40	14	0	0

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	6	5	0	0	0
Ženski	1	1	0	0	0
UKUPNO	7	6	0	0	0
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	0	0	1	0	0
Ženski	0	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	1	0	0
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	0	0	0	0
Ženski	0	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	0	0	0
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	0	0	0	0
Ženski	0	0	0	0
UKUPNO	0	0	0	0

Istorijat sela

Selo Pakleštica se po prvi put spominje pod nazivom Pakleštiče u sposku Dželepkeških dažbina od 1576. - 1577. sa tri domaćinstva. Ime Pakleštica, upisano kao Pakleštiče, nalazimo i u spisku Otomaskih vojnika od decembra 1606. godine gde se govori o vojničkim obavezama šestorice meštana potčinjenih Jusufu čeribaši, a koji je pripadao kazi Šećirćoj. Po predanju, prvi stanovnici Pakleštice doselili su se iz okoline sadašnjeg sela Cerova, koje se nalazi na putu Pirot-Knjaževac. Na ovaj zaključak navodi sledeće: u ataru sela Cerova postoi mesto Belovodica, gde se nalazilo mesto pod imenom Pakleštica. Pripoveda se da su meštani tog sela ubili turčina ali nisu uspeli da uhvate i njegovog psa, pa je pas docnije odveo Turke do groba svoga gospodara. Počinioce ovog ubistva trebalo je kazniti, ali kako je grob bio između dva sela(zvala su se Pakleštica i Palilula) oni su pred jutro čekali da se oglasi petao, pa u kom selu prvo zakukuriče, on će biti i napadnut. Tog kobnog jutra prvi petao je zakukurikao u Pakleštici. Odmazda zbog ubistva Turčina ih je zadesila na dan seoske slave. Zabavljenim orom, svirkom, nesrećnici nisu razumeli opomenu: Vrana je nasred ora „ispustila lajno“. Primetili su Turke i Čerkeze tek kad su ih napali. Što se od pogroma(iz pakla) spaslo, pobeglo je u Visok i zasnovalo novo selo-Paklešticu. Neke porodice su se nastanile u Zavoju, a neke zaustavile u Izatovcima u Bugarskoj. O nastanku sela, govori drugo predanje, po kome su se izbeklice iz okoline Bele Palanke, bežeći od turskog terora uz Nišavu i Temšticu, zaustavile pored jedne stare crkve u blizini sela Cerove. Tamo je zaživelo selo pod nazivom Tatrešica. Ubistvo Turčina i strašna osveta nad seljanima primorali su preživele da ponovo beže od turskog zuluma. Zaustavili su se istočno od Velike Lukanje u skrivitom selu zvanom Runkul. U međuvremenu, selo se premestilo pored reke Visočice, a ranije mesto boravka prozvaše Selište. Prvi doseljenici selo nazvaše Pakleštica jer su se spasli iz pakla spaljenog sela Tatrešica.

Podudarnost dva predanja priču o nastanku sela čini pouzdanom. Idući tragom ovih legendi, potvrđeno je da u mestu Belovodica, u ataru sela Cerova, sada postoji krst obroka Svete Trojce, podignut 1926. godine i jači izvor-potok koji pokreće jednu vodenicu. Drugih tragova o postojanju sela nema.

Značajne ličnosti

Hrista Jovanović−Mali Rista

Rođen u Pakleštici i kao dete sa oko deset godina odselio se u Zavoj, a zatim se doselio u Pirot oko 1830. godine. Bio je siromašan seljak, a obogatio se trgujući stokom i maslom. Poslom, radi trgovine pre svega, odlazio je u Vidin, Sofiju, Carigrad, Leskovac, Niš i druga mesta. Postao je jedan od najbogatijih građana Pirota 19. veka. Sagradio je porodični kuću 1848. godine koja najznačajniji i najveći arhiktetonski objekat u Pirotu iz tog perioda. U toj kući su snimani filmovi „Zona Zamfirova“ i „Ivkova slava“. Zgrada je nacionalna znamenitost. Jedno vreme je korišćena kao osnovna škola za Tijabaru(deo grada Pirota koji se nalazi sa leve strane reke Nišave). Zaslugom Malog Riste, Pirot je stekao izuzetno vredan objekat, jedan od najoriginalnijih u Srbiji, koji se danas koristi za Muzej Ponišavlja.

Ovaj podatak je dobijen od Zorana Živkovića koji je viši arhivista Arhiva SANU u Beogradu, na osnovu sećanja svoje majke Vere Hristić−Živković, koja je to čula od svog dede Aleksa Hristića, sina Malog Riste.

Mihailo Panajotović

Rođen je 1824. godine u Pakleštici. Bio je učenik dojkinačke Osnovne škole, a kasnije je svoja znanja dopunjavao u temačkom manastiru. Bio je prvi učitelj u Sopotu, gde je učio decu pismenosti od 1853. do 1856. godine. Učitelj Mihailo Panajotović predavao je predmete: Bukvar, Časlovac¹, Psaltir², i Račun.

Posle učiteljske, prihvatio se svešteničke dužnosti u Sopotu. Bio je veliki rodoljub, u narodu cenjen i poštovan.

¹Časlovac-zbornik molitava, obično raspoređenih prema redosledu korišćenja(ujutru, u podne, uveče i u drugim prilikama) Časlovci su u nedostatku bukvara služili knjige za učenje pismenosti. ²Psaltir-pobožne pesme ispevane u slavu božiju. Posle Časlovca učenici su obično nastavljali uvežbavanje čitanja i pisanja na Psaltiru.

Mina Vojčić

Rođen je oko 1850. godine u Pakleštici. Bio je učitelj u Zavoju od 1868 do 1870. godine i Nišoru „Od Đurđeva-dne 1870. do Đurđeva-dne 1871. godine“. Predavao je čitanje, pisanje i račun, ali i Časlovac, Psaltir, Kathizis(udžbenik za nastavu veronauke napisan u obliku pitanja i odgovora, sadrži dogme koje učenici uče napamet) i sveštenu istoriju, kao i svi učitelji onoga vremena. Veću pažnju obraćao je pisanju i crkvenom pevanju. Sve knjige koje je Mina Vojčić nabavljao za učenike štampane su u Beogradu, a kupovane u Pirotu. „Mnogi učenici Minine škole naučili su dobro da pišu i da pevaju crkvene pesme i kad je Srbija oslobodila ove krajeve oni su se još bolje usavršili. Mina je radni vek završio u Pirotu kao mehandžija.

Bogoljub Đorđević

Rođen je u Pakleštici 8. jula 1924. godine. Posle osnovne škole, pohađao je Gimnaziju u Pirotu. Završio je visoke vojne škole u Jugoslovenskoj narodnoj armiji. U redove narodnooslobodilačke vojske stupio je septembra 1943. godine. Za vreme rata obavljao je razne dužnosti: borac-puškomitraljez, politički delegat voda, zamenik komandira čete, zamenik i komandant bataljona 9. srpske brigade. Posle rata obavljao je više odgovornih dužnosti: nastavnik u vojnim školama, pomoćnik načelnika uprave u Generalštabu JNA, pomoćnik komandanta armijske oblasti, sekretar i predsednik Komiteta organizacije Saveza komunista u beogradskoj armijskoj oblasti, republički sekretar za narodnu odbranu i član Saveta republike Srbije. Za zasluge u ratu i doprinos u posleratnoj izgradnji oružanih snaga dobio je više odlikovanja, među kojima: Orden bratstva i jedinstva, Orden za hrabrost i Orden zasluge za narod.

Zoran Vasić

Rođen je u Pakleštici 27. avgusta 1959. godine. Završio je Višu pedagošku školu i nastavnik je istorije i geografije u Osnovnoj školi „Sveti Sava“ u Pirotu. Njegov učitelj u Pakleštici Jordan Tančić prvi je uočio Zoranove motoričke sposobnosti za atletiku-trčanje i podsticao ga u tom pravcu. Kao učenik Osnovne škole u Pakleštici bio je najbrži u trčanju. Njegovi vršnjaci govorili su da Zoran trči kao da ima dva srca i tako je dobio nadimak „Dvosrcko“.

Prve značajnije rezultate Vasić postiže kao učenik Gimnazije u Pirotu. Na uličnim trkama i krosevima počinje da ređa pobede i tako postaje atletičar o kome se sve više priča i piše.

Do 1988. godine trčao je na skoro svim krosevima Jugoslavije, a zatim se opredeljuje da trči maratonske trke. Postaje stalni učesnik Beogradskog „Štark“ maratona i uvek je bio među prvih pet domaćih takmičara. Trčao je na maratonskim trkama u Tel Avivu, Atini, Budimpešti i drugim gradovima Evrope Od 193. godine počinje da trči ultramaratonske trke i iste godine postavlja jugoslovenski rekord u trčanju na 12 sati sa pretrčanih 148 km, a 1994. godine na Evropskom prvenstvu u trčanju na 24 sata zauzima deveto mesto sa pretrčanih 205 km. Na Beogradskom ultramaratonu 2000. godine u trčanju na 12 sati zauzima prvo mesto. U bogatoj atletskoj karijeri Vasić je za 13 godina istčao 35 maratonskih i 10 ultramaratonskih trka. Od 1985. do 2000. godine nije izgubio ni jednu trku u Pirotu.

Galerija

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)