Pirov rat

Pirov rat
Pirovo kretanje kroz Italiju i Siciliju.
Vreme 280. p. n. e. — 275. p. n. e. Mesto Južna Italija, Sicilija Ishod Strateška pobeda Rimske republike i Kartagine
Sukobljene strane
Epir Velika Grčka Samniti	Rimska republika Kartagina
Komandanti i vođe
Pir	Publije Lavinije Publije Mus
Žrtve i gubici
7.500+ poginulo	13.000+ poginulo

Pirov rat (280. p. n. e. — 275. p. n. e.) bio je rat promenljivih saveza između grčkih država (posebno Pira, kralja Epira i gradova država Velike Grčke), Etruraca, Samnita, Rimske republike i Kartagine. Bio je značajan prethodnik Punskih ratova.

Pirov rat je počeo kao manji sukob Rima i grčkog grada Tarenta oko pomorskog sporazuma koji su Rimljani prekršili. Suočen sa nadmoćnom vojskom Rima, Tarent je zatražio pomoć od Pira, kralja Epira, kome je ranije pomogao u borbi protiv grada Korkire. Pirovo upuštanje u rat, a posebno u regionalne vojno-političke konflikte na Siciliji, značajno je oslabilo uticaj Kartagine u toj oblasti. Pirov rat je pokazao da Grčke države više nisu u stanju da brane svoje kolonije, kao i da je Rimska vojska bila u mogućnosti da parira Helenskim kraljevstvima, koja su do tada predstavljala dominantnu silu u Mediteranu. Ovime je otvoren put rimskom širenju na Apeninskom poluostrvu i Siciliji, koje će konačno kulminirati u Punskim ratovima. Pirov rat je značajan i po današnjem izrazu „pirova pobeda”, što označava pobedu, ali sa prevelikom cenom. Pripisuje se Piru, koji je izgubio toliko mnogo vojnika u jednoj bici, u kojoj je pobedio Rimljane, da je navodno rekao: „Još jedna ovakva pobeda i ja ću ostati bez vojske”.

Tarent traži pomoć

282. p. n. e. grad Turi je pozvao Rim u pomoć povodom jednog spora sa drugim gradom. Rim šalje flotu brodova u Tarantski zaliv. Time Rim krši dugogodišnji sporazum sa Tarentom, koji zabranjuje Rimu da ulazi u tarentske vode. Razljućeni tim potezom, koji smatraju agresijom, tarentska mornarica potapa nekoliko rimskih brodova. Rim je razljućen, ali pokušava stvar rešiti diplomatski, što ne uspeva, pa se proglašava rat protiv Tarenta.

Tarent traži pomoć od grčkih država kao i od Pira, kralja Epira. Pir, želeći da izgradi veliko crastvo, vidi ovaj sukob kao šansu za osvajanje teritorija u Italiji i prihvata.

Rat počinje

Epirski kralj Pir se iskrcava u Italiji 280. p. n. e. sa 25.000 vojnika i nekoliko ratnih slonova. Rimsku armiju od 50.000 vojnika predvodi Publije Lavinije. Rimska armija odlazi u Lukaniju, gde je i bila prva bitka kod Herakleje. U bici Pir pobeđuje, ali ranjeni slonovi su izazvali paniku drugih i time upropastili pobedu. Poginulih je bilo između 7.000 i 15.000 s rimske strane, te 4.000 do 13.000 s grčke strane.

Bitka je bila ključna za stabilnost Rimske republike. Pir je očekivao da se italijanska plemena pobune protiv Rima i pridruže se njemu. Međutim, Rimljani su stabilizovali područje i Grci su dobili jako malo saveznika.

Bitka kod Auskuluma

Druga Pirova bitka je bila Bitka kod Askula 279. p. n. e.. Bitka je trajala dva dana na brdima Apulije. Rimski general Publije Mus koristi brdovit teren da smanji efikasnost grčke konjice i slonova. Prvi dan je završio neodlučeno. Drugog dana Pir je izveo napad sa ratnim slonovima potpomognutim konjicom i uspeo je pobediti. Rimljani su imali 6.000 mrtvih, a Pir je imao 3.500 mrtvih.

Rimski istoričar Plutarh piše da je Pir povodom te bitke rekao: „Još jedna ovakva pobeda i ja ću ostati bez vojske”. Tako fraza „Pirova pobeda” ulazi u jezik.

Rimski savez sa Kartaginom

Pir nudi Rimu pregovore o miru, tražeći slobodu Tarenta i njegovih saveznika, ali Rim to odbija dok god je Pir na italijanskom tlu. Rim sklapa savez sa Kartaginom, koja je prethodno odbila Pira, smatrajući ga za veću pretnju.

Sicilijanska kampanja

Agotokleovi veterani iz Masane (Mesine) nude Piru pomoć, ali Kampanija i većina juga mu se ne pridružuje. Etrurija je kratko vreme bila za njega, ali je ubrzo uvidela svoju grešku. Posle dve kampanje u kojima je dobijao bitke, ali gubio mnogo više ljudu nego što je smeo dozvoliti, Pir odlazi na Siciliju 278. p. n. e. da pomogne tamo Grke protiv Kartagine.

Ne čekajući Pira Kartagina opseda Sirakuzu, njegovu bazu. Pir zauzima Panormo i Eriks. Kartagina mu nudi da mu preda sve osim Lilibeja, koji je potreban Kartaginjanima kako bi zadržali kontrolu nad Sardiniju. Pir odbija tu ponudu. Ponovo su njegovi gubici postali preveliki. Rimljani s druge strane pritiskaju Tarent. Ponovo kreće u Italiju da vodi još jednu kampanju.

Bitka kod Beneventa

Pir se vraća 275. p. n. e. u Italiju. Dolazi do okršaja u gradu Maleventu (lat. Loš Događaj) u južnoj Italiji, u kome mu Rimljani nanose težak poraz. Naime, Rimljani, predvođeni junakom Trećeg samnitskog rata Manijem Kurijem Dentatom (Manius Curius Dentatus), su naučili kako da se bore sa Pirovim ratnim slonovima, ranjavajući ih, a onda bi ranjeni slonovi u panici napravili veliku štetu svojoj vojsci. Posle bitke Rimljani preimenjuju grad u Benevent što na latinskom znači Dobar Događaj. Pir se povukao u Tarent, a zatim se vratio u Grčku, da bi zauvek napustio Italiju. U svojoj kampanji je izgubio dve trećine svoje armije, a nije bilo značajnog rezultata.

Nekoliko godina nakon Pirova povratka u Epir, Tarent se predao Rimu 272. p. n. e.. Rim je dozvolio Tarentu istu autonomiju kao i ostalim gradovima. Tarent je zato priznao rimsku hegemoniju i postao rimski saveznik. Rimski garnizon je ostao u Tarentu da osigura lojalnost. I mnogi drugi grčki gradovi su se predali. Iste godine pod rimsku vlast su potpali o Samniti, Lukanci i Brutiji, koji su ratovali na Pirovoj strani.

Pir je ubrzo po povratku u Epir poginuo u peloponeskom Argu (272. p. n. e.) za vreme borbe sa Makedoncima.

Posledice

Pobeda nad Pirom je bila značajna Rimskoj republici, jer radilo se o grčkoj armiji, koja se borila u duhu tradicija Aleksandra Velikog. Grcima je komandovao Pir, koji je bio najbolji komandant tog vremena.

Posle pobede nad Pirom Rimu se priznaje da je velika sila Mediterana. Helenistički Egipat otvara stalnu ambasadu u Rimu 273. p. n. e., što predstavlja priznanje nove sile. Rimljani osnivaju nove kolonije na jugu, da bi osigurali rimsku dominaciju. Na severu zadnji etrurski grad Volsini pobunio se 264. p. n. e. i bio je razoren. Nove kolonije se osnivaju da bi se cementirala rimska vlast nad teritorijama.

Vidi još

• Antički Rim
• Rimska republika