Pluća

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Pluća
Dijagram ljudskih pluća sa vidljivim respiratornim traktom, i različitim bojama za svaki režanj
Ljudska pluća okružuju srce i velike sudove u grudnoj duplji
Detalji
SistemSistem organa za disanje
Identifikatori
Latinskipulmo
Grčkiπνεύμων (pneumon)
MeSHD008168
TAA06.5.01.001
Anatomska terminologija

Pluća su primarni organi respiratornog sistema u ljudi i mnogih drugih životinja, uključujući nekoliko riba i neke puževe. Kod sisara i većine drugih kičmenjaka, dva plućna krila nalaze se u blizini kičmenog stuba s obe strane srca. Njihova funkcija u respiratornom sistemu je da izdvajaju kiseonik iz atmosfere i prenose ga u krvotok, a oslobađaju ugljen dioksid iz krvotoka u atmosferu, u procesu razmene gasova. Disanje pokreću različiti mišićni sistemi kod različitih vrsta. Sisari, gmizavci i ptice koriste različite mišiće za podršku i podsticanje disanja. Početkom evolucije tetrapoda, ždrelni mišići su, uz usno pumpanje, stvarali mehanizam za podsticanje dotoka vazduha u pluća, koji je još uvijek prisutan kod vodozemaca. Kod ljudi, glavni mišić koji pokreće disanje je dijafragma. Pluća takođe pružaju protok zraka, koji omogućava vokalne zvukove, uključujući ljudski govor.[1][2]

Ljudi imaju dva plućna krila, desno i levo.[3] and in women of 100—590 g (0,22—1,30 lb).[4] Smeštena su unutar grudne šupljine grudnog koša. Desno plućno krilo je veće od levog, koje u grudima deli prostor sa srcem. Pluća zajedno teže približno 1,3 kg, a desno je teže. Pluća su deo donjeg respiratornog trakta koji počinje na dušniku i grana se u bronhije i bronhiole, a koji primaju vazduh udisanjem kroz provodnu zonu. Provodna zona završava na terminalnim bronhiolama. One se dele na respiratorne bronhiole respiratorne zone, koje se dele na alveolske kanaliće koji stvaraju alveolne kesice koje sadrže alveole, gde se odvija razmena plinova. Alveole su takođe retko prisutne na zidovima respiratornih bronhiola i alveolskih kanala. Zajedno, pluća sadrže približno 2.400 km disajnih puteva i 300 do 500 miliona alveola. Sva pluća su zatvorena unutar pleurske vrećice koja sadrži pleursku tečnost, da omogući da unutrašnji i spoljni zidovi klize jedno preko drugog dok traje disanje, bez većeg trenja. Ova vrećica takođe deli svako pluće na delove koji se nazivaju režnjevi. Desno pluće ima tri režnja, a levo dva. Režnjevi su dalje podeljeni na bronhoplućne segmente i plućne režnjiće (lobule). Pluća imaju jedinstvenu opskrbu krvlju, koja prima deoksigeniranu krv iz srca u plućnu cirkulaciju u cilju primanja kiseonika i oslobađanja ugljen dioksida, te odvojenu opskrbu kiseonikom krvi u plućnom tkivu, u bronhijskoj cirkulaciji.[5][6]  

Na plućno tkivo može uticati niz respiratornih bolesti, uključujući takve kao što su u rasponu upala pluća i rak pluća. Hronična opstruktivna plućna bolest uključuje hronični bronhitis i emfizem, a mogu se povezati sa pušenjem ili izloženošću štetnim supstancama . Niz profesionalnih bolesti pluća mogu izazvati supstance kao što su ugljena prašina, azbestna vlakna i kristali linija silicijum dioksidna prašina. Bolesti poput bronhitisa mogu takođe uticati na respiratorni trakt. Medicinski izrazi povezani s plućima često počinju sa pulmo-, od lat. pulmonarius (pluća) kao u pulmonologija, ili sa pneumo- (iz grčki πνεύμων – pneuman = pluća) kao u upala pluća.

U embrionalnom razvoju, pluća se počinju razvijati kao evaginacije (izbočenja) prednjeg creva, cevi koja nastavlja da čini gornji deo digestivnog trakta. Kada se formiraju pluća, fetus je u amnionskoj vrećicinapunjenoj tečnošću pa tako ne obavljaju funkciju disanja. Krv se takođe preusmerava iz pluća kroz ductus arteriosus. Rođenjem međutim, vazduh počinje da prolazi kroz pluća, a diverzijski kanal se zatvara, tako da pluća mogu početi da se odmaraju. Pluća se u potpunosti razvijaju tek u ranom detinjstvu.

Anatomija[uredi | uredi izvor]

„Upoznajte pluća”, Kan Akademija
Pulmonološki video

Levo plućno krilo deli prostor sa srcem i na rubu ima udubljenje nazvano srčani zarez levog plućnog krila zarad međusobnog prilagođavanja.[2][7] Prednja i spoljna strana pluća okrenute su prema rebrima koja na njihovim površinama čine lagana udubljenja. Medijalne površine pluća okrenute su prema centru grudnog koša i leže uz srce, velike krvne sudove i raskršće dušnika, gde se dušnik deli na dve glavne bronhije.[1]

Vrh pluća proteže se u korenu vrata, dosežući malo iznad nivoa kraja grudne kosti i prvog rebra. Pluća se protežu od blizu kičme u grudnom košu do prednjeg dela grudnog koša i prema dole od donjeg dela dušnika do dijafragme.[8][2] Srčani otisak je udubljenje nastalo na površinama pluća gde se oslanjaju na srce.

Oba plućna krila imaju centralnu recesiju koja se naziva hilum na korenu pluća, gde krvni sudovi disajni putevi prelaze u pluća. Na hilumu postoje i bronhopulmoni limfni čvorovi.

Pluća su okružena plućnim pleurama. Pleure su dve serozne opne; spoljna parijetalna pleura postavlja unutrašnji zid rebara, a unutrašnja utrobna pleura direktno postavlja površinu pluća. Između pleura nalazi se potencijalni prostor nazvan pleurna šupljina koja sadrži tanak sloj maziva zvanog pleurska tečnost.

Režnjevi i segmenti[uredi | uredi izvor]

Režnjevi i bronhoplućni segmenti
Desno krilo Levo krilo
Gornji
  • Apikalni
  • Prednji
  • Stražnji
Srednji
  • Medjialni
  • Bočni
Donji
  • Apikalni
  • Prednji bazni
  • Stražnji bazni
  • Medijalni bazni
  • Bočni bazni
 Gornji
  • Prednji
  • Apikalni
  • Stražnji

Donji

  • Apikalni
  • Prednji bazni
  • Stražnji bazni
  • Medijalni bazni
  • Bočni bazni

Lingula

  • Gornji
  • Stražnji

Svako pluće/krilo je podeljeno na režnjeve pomoću pletiva u obliku pukotina. Pukotine su dvostruki nabori pleure koji presecaju pluća i pomažu u njihovom širenju.[9]

Glavne ili primarne bronhije ulaze u pluća na hilumu i u početku se granaju u sekundarne bronhije takođe poznate kao režanjske bronhije, koje dovode vazduh u svaki režanj pluća. Režanjske bronhije granaju se u tercijarne bronhije poznate i kao segmentne bronhije i dovode vazduh u dalje delove režnja poznatog kao bronhoplućni segment. Svaki bronhoplućni segment ima svoju sopstvenu (segmentnu) bronhiju i opskrbnu arteriju.[10] Segmenti levog i desnog plućnog krila prikazani su u tabeli.[11] Segmentna anatomija je klinički korisna za lokalizaciju procesa bolesti pluća. Segment je diskretna jedinica koja se može hirurški ukloniti. bez ozbiljnog uticaja na okolno tkivo.[12]

Trodimenzijska anatomija plućnih režnjeva i procepa/pukotina.

Pluća su paran organ za disanje. Prava pluća se pojavljuju gotovo kod svih kopnenih kičmenjaka. Najjednostavnija pluća su kod vodozemaca. Njihova pluća su u obliku vreće i slabo diferencirana. Kod gmizavaca sreću se više diferencirana pluća. Kod ptica su pluća dosta manja, ali i zbog dodatnih zračnih kesa, znatno složenije građena. Pluća kičmenjaka su slična onim kod gmizavaca. Kod čovjeka se sastoje iz levog i desnog plućnog krila, koji je na levoj strani podeljen u dva, a na desnoj u tri režnja. Pluća nemaju nikakvu muskulaturu. Vazduh se usisava pomoću aktivnosti mišića grudnog koša i dijafragme.

Pluća kičmenjaka[uredi | uredi izvor]

Oba plućna krila kičmenjaka su smeštena u grudnom košu (Thorax). Manje ili više duboki rezovi dele pluća na plućne režnjeve. Površina pluća je prekrivena glatkom opnom tzv. plućna maramica. Između dve plućne maramice, od kojih je jedna srasla s plućima a druga sa zidom grudnog koša, nalazi se međuprostor, koji je presudan u aktu disanja, jer uzrokuje razliku u pritiscima. Pri povredi pluća, može doći do probijanja plućne maramice, razlika u pritiscima nestaje i pluća prestaju sa radom.

Građa ljudskih pluća[uredi | uredi izvor]

Ljudska pluća se sastoje od desnog pluća, desno plućno krilo, i levog pluća, levo plućno krilo. Oba plućna krila su podeljena na više delova pomoću plućnih režnjeva. Desno plućno krilo je tako podeljeno na tri dela, a levo na dva. Levo plućno krilo je nešto manje od desnog jer nešto prostora zauzima i srce.

Anatomija pluća čoveka[uredi | uredi izvor]

1. Dušnik; 2. plućne vene; 3. plućne arterija; 4. alveolarni vodovi; 5. alveole; 7. bronhiole; 8. tercijarni bronhi; 9. sekundarni bronhi; 10. primarni bronhi; 11. grkljan

Pluća se nalaze unutar prsne šupljine zauzimajući njen najveći deo, zaštićena rebrima. Sastoje se od levog (lat. plumo sinister) i desnog (lat. plumo dexter) plućnog krila. Levo plućno krilo ima dva, a desno tri režnja (lat. lobus) koji se dalje dele u režnjiće (lat. lobulus), spolja su obavijeni opnom koja se naziva pleura (porebrica). Unutrašnji deo te opne koji prekriva plućna krila zove se visceralna pleura (poplućnica), a spoljni deo koji oblaže zid prsnog koša (rebra) parijetalna pleura (zidna porebrica). Pluća su donjim delom naslonjena na ošit, mišićnu pregradu koja se nalazi između prsne i trbušne šupljine.

Dušnice (lat. bronchus) nastaju na donjem kraju dušnika (lat. trachea) koji se deli na levi glavni bronh koji vodi u levo plućno krilo i desni glavni bronh koji vodi u desno plućno krilo. Svaki glavni bronh ulazi u plućno krilo, gde se dalje grana u lobarne bronhe (bronhi 2. reda). Glavni levi bronh se deli u dva lobarna bronha, a desni glavni bronh u tri lobarna bronha, svaki za jedan režanj. Dalje se svaki lobarni bronh unutar svog režnja se dijeli u segmentalne bronhe (bronhi 2. režnja), koji se dalje dijele u bronhe 3. reda, od kojih nastaju bronhiole (lat. brončioli), te dalje terminalne bronhiole (lat. bronchiole termianles). Bronhi se razlikuju od bronhiola po tome što bronhiole ne sadrže hrskavica i žlezda u svojim zidovima. Daljnjim grananjem bronhiola dolazi se do duktalnih vodova (lat. ductuli alveolares) čiji zidovi se sastoje od alveola.

Osnovna građevna jedinica pluća je acinus, u koji ulazi po jedan terminalni bronhiol koji se dalje grana u manje segmente koji sadrže alveole u kojima se odvija razmena gasova. Svaki plućni režnjić (lat. lobulus) sastoji se od 15-ak acinusa.

Histologija[uredi | uredi izvor]

Dušnice, bronhi i bronhioli, iznutra su obloženim cilindričnim epitelom koji sadrže trepetljike i vrčastim ćelijama koje izlučuju sekret. U većim bronhima cilindrični je višeredan, te se postupno smanjuje do jednoslojnog cilindričnog, i na kraju postaje jednoredan kubičan epitel, a smanjuje se i broj vrčastih ćelija. Trepetljike epitela u dišnim putevima svojim kretanjem deluju tako da pomiču sekret vrčastih ćelija prema gore do grkljana gde ga osoba proguta ili iskašlje. Zid u alveolarnim vodovima i alveolama je građen od pločastih ćelija (pneumocita tip 1 i tip 2) kroz koje se odvija razmena gasova. Uz same alveole nalaze se i kapilare plućnog krvotoka u koje dovode ugljen dioksid koji se otpušta i preuzimaju i odvode kiseonik ostalim organima.

Zid bronha sadrži i glatke mišićne ćelije i elastične niti. Mišićne ćelije svojom kontrakcijom menjaju prečnik bronha, te tako utiču na protok vazduha prilikom faza disanja. Bronhi sadrže i hrskavicu koja kao prsten obavija bronh, dok je bronhioli ne sadrže.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Drake, Richard L.; Vogl, Wayne; Mitchell, Adam W.M. (2014). Gray's anatomy for students (3rd izd.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. str. 167—174. ISBN 978-0-7020-5131-9. 
  2. ^ a b v Betts, J. Gordon (2013). Anatomy & physiology. str. 787–846. ISBN 978-1-938168-13-0. Pristupljeno 11. 8. 2014. 
  3. ^ Molina, D. Kimberley; DiMaio, Vincent J.M. (decembar 2012). „Normal Organ Weights in Men”. The American Journal of Forensic Medicine and Pathology. 33 (4): 368—372. PMID 22182984. S2CID 32174574. doi:10.1097/PAF.0b013e31823d29ad. 
  4. ^ Molina, D. Kimberley; DiMaio, Vincent J. M. (septembar 2015). „Normal Organ Weights in Women”. The American Journal of Forensic Medicine and Pathology. 36 (3): 182—187. PMID 26108038. S2CID 25319215. doi:10.1097/PAF.0000000000000175. 
  5. ^ Association, American Lung. „How Lungs Work”. www.lung.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-11-18. 
  6. ^ Tucker, William D.; Weber, Carly; Burns, Bracken (2023), „Anatomy, Thorax, Heart Pulmonary Arteries”, StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, PMID 30521233, Pristupljeno 2023-11-18 
  7. ^ Standring, Susan (2008). Borley, Neil R., ur. Gray's Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice (40th izd.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. str. 992—1000. ISBN 978-0-443-06684-9.  Alt URL
  8. ^ Drake, Richard L.; Vogl, Wayne; Mitchell, Adam W.M. (2014). Gray's anatomy for students (3rd izd.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. str. 167—174. ISBN 978-0-7020-5131-9. 
  9. ^ Hacking, Craig; Knipe, Henry. „Lung fissures”. Radiopaedia. Pristupljeno 8. 2. 2016. 
  10. ^ Jones, Jeremy. „Bronchopulmonary segmental anatomy | Radiology Reference Article | Radiopaedia.org”. radiopaedia.org (na jeziku: engleski). 
  11. ^ Arakawa, H; Niimi, H; Kurihara, Y; Nakajima, Y; Webb, WR (decembar 2000). „Expiratory high-resolution CT: diagnostic value in diffuse lung diseases”. American Journal of Roentgenology. 175 (6): 1537—1543. PMID 11090370. doi:10.2214/ajr.175.6.1751537. 
  12. ^ Tortora, Gerard (1987). Principles of anatomy and physiology (5th izd.). New York: Harper and Row. str. 564. ISBN 978-0-06-350729-6. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Pluća na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Плућа&oldid=27550213”