Prva bitka na Marni

Prva bitka na Marni
Deo Prvog svetskog rata
Vreme 5. septembar 1914 — 12. septembar 1914. Mesto reka Marna blizu Pariza Ishod Strateška odlučna pobeda saveznika
Sukobljene strane
Francuska Ujedinjeno Kraljevstvo	Nemačko carstvo
Komandanti i vođe
Žozef Žofr Džon Frenč	Helmut fon Moltke Mlađi Karl fon Bilov Aleksandar fon Kluk
Jačina
1.071.000	1.485.000
Žrtve i gubici
oko 263.000 250.000 Francuza žrtava (80.000 mrtvih)	oko 250.000

Prva bitka na Marni je bitka tokom Prvog svetskog rata, koja se odigrala od 5. septembra 1914. do 12. septembra 1914. U bici su francuska i britanska vojska pobedile nemačku vojsku. Bitka na Marni je predstavljala veliku prekretnicu na početku Prvog svetskog rata. Do kraja avgusta 1914. snage Antante su se povlačile na Zapadnom frontu prema Parizu. Dve nemačke armije su se probijale kroz Francusku. Pad Pariza je izgledao gotovo neminovan, ali saveznici su uspeli da postignu stratešku pobedu na reci Marni.

Uvod

Tokom nemačkog napada na Francusku britanska vojska je imala veliki broj žrtava. Komandant britanskih ekspedicionih snaga Džon Frenč krivio je francusku stranu za teške gubitke i za nekoordinisana povlačenja. Posebno je krivio komandanta francuske pete armije generala Lanrezaka da se nije upuštao u borbe i da nije najavljivao povlačenja. Pogoršali su se odnosi između francuskih i britanskih komandanata. Maršal Džon Frenč je nameravao da povuče britansku vojsku sa fronta da se odmore i reorganizuju. Međutim francuski glavnokomandujući Žozef Žofr je nagovorio britanskog ministra rata lorda Herberta Kičenera da interveniše. Kičener je preneo Frenču poruku da bi povlačenje britanske vojske bilo katastrofalno i za Francusku i za Veliku Britaniju. Maršal Džon Frenč je pristao da njegova vojska ostane na frontu dok god nije ugrožena sa boka francuskim povlačenjima.

Kako su se nemačka prva i druga armija približavale Parizu, počeli su skretati jugoistočno prema Parizu, izlažući svoja desna krila saveznicima. Do 3. septembra Žozef Žofr je uočio nemačku taktičku grešku i brzo je napravio plan da zaustavi francusko i britansko povlačenje i da napadne Nemce duž cele linije fronta. Britanska vojska i francuska šesta armija su dobile zadatak da napadaju izloženo desno krilo nemačke prve armije. Žozef Žofr se lično sreo sa Džonom Frenčom i dobio od njega uveravanja da će Britanci učestvovati u napadu. Napad je trebalo da počne ujutro 6. septembra. Međutim komandant nemačke prve armije general Aleksandar fon Kluk primetio je prisustvo savezničkih snaga 5. septembra i započeo je okretati svoju armiju prema zapadu. Bitka je započela 5. septembra popodne, kada je francuska šesta armija došla u kontakt sa prethodnicom nemačke prve armije.

Bitka

Aleksandar fon Kluk je tokom okretanja svoje armije prema zapadu otvorio 50 kilometara široku rupu u nemačkim linijama, između nemačke prve armije i nemačke druge armije. Nemačkom drugom armijom je komandovao oprezni general Karl fon Bilov, a armija se nalazila levo od nemačke prve armije. Saveznički izviđački avioni su otkrili postojanje rupe u nemačkim linijama i o tome su obavestili komandante na terenu. Saveznici su bili spremni da iskoriste postojanje rupe u nemačkim linijama. Zbog toga su poslali trupe iz britanskog ekspedicionog korpusa, da se priključe francuskoj petoj armiji u prolaženju kroz nastalu rupu u nemačkim linijama. Peta francuska armija je trebalo da napada istovremeno nemačku drugu armiju.

Ipak Nemci su bili blizu toga da postignu pobedu i da probiju linije francuske šeste armije između 6. septembra i 8. septembra. Francusku šestu armiju je spasio 7. septembra dolazak 6.000 rezervista pomoću 600 taksija iz Pariza. Već 8. septembra Franše d’Epere je sa svojom petom armijom izveo iznenadni napad na nemačku drugu armiju i time još više proširio rupu između nemačke prve i druge armije. Franše d’Epere je došao na mesto komandanta pete armije neposredno pred bitku. Zamenio je generala Lanrezaka.

Već 9. septembra je izgledalo kao da će nemačka prva i druga armija biti potpuno opkoljene i uništene. General fon Moltke je pretrpio nervni slom kada je čuo o toj opasnosti. Njegovi podređeni su preuzeli komandu i naredili su povlačenje do reke Ene da bi se tu vojska regrupisala. Francuzi i Britanci su ganjali nemačke snage u povlačenju, ali brzina savezničkog napredovanja bila je dosta spora, samo 19 kilometara na dan. Nemačka vojska se zaustavila nakon 65 kilometra povlačenja, na mestu severno od reke Ene. Tu su se ukopali i pripremili rovove, koji će trajati nekoliko godina.

Nemačko povlačenje između 9. septembra i 13. septembra predstavljalo je napuštanje Šlifenovog plana. Helmut fon Moltke Mlađi je navodno tada izvestio nemačkog cara da su Nemci izgubili rat. Posle te bitke obe strane su se ukopale i usledilo je 4 godine uglavnom rovovskog ratovanja.

Jedan od taksija kakvi su prevezli vojnike u odlučnom trenutku bitke na Marni

Rezultati i posledice

Rat je ušao u stajaću fazu posle savezničke pobede u bici na Marni. Bio je to prvi veliki sukob i jedan od najvažnijih događaja rata. Nemačko povlačenje označilo je da propada nemačka nada u brzu pobedu na zapadu Šlifenovim planom. Nemačka se nadala brzoj pobedi na zapadu, posle čega bi se obračunala sa Rusijom na istoku. Umesto toga morala se boriti na dva fronta. Bitka kod Marne bila je prva velika bitka u kojoj se pokazala odlučna uloga izviđačkih aviona u otkrivanju slabih tačaka u nemačkim linijama, što je omogućilo saveznicima da to vojno iskoriste.

Prva bitka na Marni pamti se po 600 pariskih taksija, uglavnom Renoa, koji su prevezli 6.000 francuskih rezervista. Uloga tih rezervista tradicionalno se opisuje kao ključna u zaustavljanju nemačkog prodora protiv francuske šeste armije. Postoje danas i istoričari, koji smatraju da ti rezervisti nisu imali takav značaj. U bici na Marni borilo se 2 miliona vojnika, a 500.000 je ubijeno ili ranjeno.

Literatura

• Evans, M. M. (2004). Battles of World War I. Select Editions. ISBN 978-1-84193-226-2. 
• Isselin, Henri. The Battle of the Marne. London: Elek Books, 1965. (Translation of La Bataille de la Marne, published by Editions B. Arthaud, 1964.)
• Perris, George Herbert. The Battle of the Marne. London: Methuen, 1920.