Prekomurje
Prekmurje (mađ. Muravidék, prek. Prekmürsko) neslužbena je pokrajina u Sloveniji, na njenom krajnjem sjeveroistoku, smještena s lijeve strane rijeke Mure, a graniči s Austrijom na zapadu, s Mađarskom na sjeveru i sjeveroistoku, s Hrvatskom na jugoistoku, te sa slovenačkom pokrajinom Štajerskom na jugozapadu. Središte je Prekmurja grad Murska Sobota.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Prekmurje je najsiromašnije područje u Sloveniji, a većinom je to poljoprivredni kraj. Sjeverni dijelovi ovoga područja brežuljkasti su (pobrđe Goričko), a vrhovi bregova dosežu do visine između 150 i 400 m. Najveća je rijeka, uz Muru, Ledava.
Središte je Prekmurja grad Murska Sobota, a ostali manji gradovi su: Lendava, Dobrovnik, Turnišče, Beltinci i Črenšovci.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Područje Prekmurja uvijek je bilo ekonomski i politički odvojeno od ostatka slovenačkih područja. Slovenci su se ovamo doselili s istočnih Alpi nakon što su Franci pobijedili Avare u doba vladavine Karla Velikoga. U 9. veku ovo područje pripada slovenskoj državi poznatoj kao Balatonsko kneževstvo, a od 10. veka bilo je pod direktnim uticajem Ugarske, što je imalo bitnu ulogu u razvoju etničkih i jezičnih prilika u tom kraju.
Kroz cijelo razdoblje habzburške vlasti veze s ostatkom slovenačkih krajeva bile su izrazito slabe, već i stoga što je Prekmurje pripadalo Ugarskoj i to njenim županijama Vaš (većina Prekmurja) i Zala (područje Lendave), dok su crkveno pripadali Sombatheljskoj biskupiji. Ipak, slovenački su se stanovnici ovog područja uvijek dosljedno nazivali Slovencima, dok su u drugim krajevima prevladavali pokrajinski nazivi, naročito u Kranjskoj, Štajerskoj i Koruškoj. Svoj su kraj krajem 19. vijeka nazivali Slovenska krajina.
Za razliku od ostalih slovenačkih krajeva, ovdje je postojalo veleposjedništvo s prostranim obradivim površinama, dok su seljaci imali vrlo malo vlastite zemlje, te se razvio „agrarni proletarijat“ koji je tražio posao po cijeloj Ugarskoj.
Premda su još od 1848. postojala nastojanja da se Slovenci Prekmurja sjedine s ostalim slovenačkim pokrajinama, to se nije moglo ostvariti. Usto, Slovenci su ovdje bili u velikom broju protestanti luterani ili kalvinisti, a uz Mađare tu je živio i veliki broj Jevreja.
Po uspostavljanju Austrougarske monarhije 1867, Prekmurje je proživljavalo težak pritisak mađarizacije. Tako je zakon o školstvu iz 1907. predviđao da nemađarska djeca po završenom 4. razredu osnovne škole moraju govoriti i pisati mađarski. Narodnu svijest na prelasku iz 19. u 20. vek počela je podizati skupina katoličkih sveštenika okupljenih oko Franca Ivanocija. Prvi je put slovenačka zastava u ovoj pokrajini istaknuta 1897. godine i to upravo na mladoj misi Ivanocijevog saradnika Jožefa Klekla u Tišini. Tada je sastavljen politički program koji je naglašavao važnost vjere u privatnom i javnom životu, zahtijevao vjersko poučavanje na narodnom jeziku, kao i izdavanje časopisa na slovenačkom. Ovaj je kraj krajem austrougarske vlasti obuhvatao oko 1.000 km, a imao je oko 90.000 stanovnika koji su svoj identitet sačuvali sve do priljučenja Kraljevini SHS 1919. godine.
Pravo jezično i kulturno jedinstvo s ostalim Slovencima ostvareno je tek nakon Prvog svjetskog rata, kad je Prekmurje Trijanonskim sporazumom pripojeno Kraljevini SHS. Između 1918. i 1922. ovo je područje pripadalo Mariborskoj županiji, od 1922. do 1929. Mariborskoj regiji, a od 1929. do 1941. Dravskoj banovini. Za vrijeme Drugog svjetskog rata Prekmurje je okupirala Mađarska, a od 1945. ono je združeno sa slovenačkim zemljama koje i danas čine Sloveniju.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prilikom pripojenja Kraljevini SHS u Prekmurju je živjelo 92.295 stanovnika, od kojih je njih 74.199 govorilo slovenački, 14.065 mađarski, a 2.540 njemački jezik.
Stanovništvo Prekmurja danas je većinom slovenačko, ali je ovde prisutna i brojna mađarska nacionalna manjina. Mađara ima najviše u sjevernom i istočnom dijelu pokrajine, te imaju pravo na jedno mjesto u slovenačkom parlamentu. Pored toga, u Prekmurju živi i veliki broj Roma.
U cijeloj pokrajini vlada dvojezičnost. U opštinama Lendava, Dobrovnik, Hodoš drugi zvanični jezik je mađarski, a Mađari čine većinski ili značajan deo opštinskog stanovništva. Međutim, broj Mađara iz decenije u deceniju polako, ali sigurno opada (kao i susednih Porapskih Slovenaca u Mađarskoj).
Veroispovest I po veroispovesti stanovništvo Prekomurja je drugačije nego u ostatku tradiconalno "rimokatoličke" Slovenije, pošto oko 25% Prekomuraca ispoveda protestantizam, tačnije luteranstvo od vremena 17. veka. To su mahom stanovnici severno položenog i krajnje obodno postavljenog Gorička (i Slovenci i Mađari). Tako su tri seoske opštine sa luteranskom većinom (Gornji Petrovci, Puconci i Hodoš).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
