Privremena vlada DFJ
| Datum osnivanja | 7. mart 1945. |
|---|---|
| Prethodne administracije | |
| Rasformirano | 31. januara 1946. |
| Zamenjena sa administracijom | |
| Sedište | Beograd Demokratska Federativna Jugoslavija i Federativna Narodna Republika Jugoslavija |
| Predsednik Ministarskog saveta |
Privremena vlada DFJ je bila vlada Demokratske Federativne Jugoslavije obrazovana od pripadnika Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije i pripadnika kraljevske vlade u egzilu. Vlada je sastavljena 7. marta 1945, a trajala je do 31. januara 1946. Predsednik privremene vlade je bio Josip Broz Tito, vođa partizana i generalni sekretar KPJ.
Posle proglašenja Republike 29. novembra 1945. vlada je promenila ime u Vlada FNRJ i produžila sa radom do donošenja Ustava FNRJ 31. januara 1946.[1]
Naziv[uredi | uredi izvor]
U dokumentaciji se sreću nazivi − Jedinstvena vlada, Vlada DFJ, Ministarski savet DFJ, Privremena vlada DFJ, Savezna vlada i Centralna vlada. Po profesoru Branku Petranoviću, naziv Privremena vlada DFJ je najadekvatniji jer je vreme njenog funkcionisanja bilo uslovljeno ispunjavanjem sporazuma između maršala Tita i Ivana Šubašića.
Proglašenjem FNRJ 29. novembra 1945. Privremena vlada DFJ nastavlja rad kao vlada odnosno Ministarski savet FNRJ − do donošenja Ustava odnosno obrazovanja nove vlade FNRJ.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pre nego što je formirana privremena vlada, održano je nekoliko susreta između Tita i Ivana Šubašića, predratnog bana Banovine Hrvatska i predsednika kraljevske vlade u Londonu tokom Drugog svetskog rata.
Nakon Viškog sporazuma u junu 1944, do novog sastanka između Tita i Šubašića je došlo u Vršcu 20. oktobra 1944. Boravak Tita u SSSR i Moskovska konferencija između Staljina i Vinstona Čerčila otvorili su vrata za drugi sporazum između predstavnika NKOJ-a i predsednika kraljevske vlade. Sporazum je zaključen 1. novembra 1944. u Beogradu i poznat je kao „Beogradski sporazum“.
Do novih kontakta došlo je decembra 1944. kada je učinjena dopuna Beogradskog sporazuma sa nekim garancijama za rad političkih stranaka i ratifikacije zakonodavnih akata AVNOJ-a od strane buduće Ustavotvorne skupštine. Beogradskim sporazumom je bio nezadovoljan kralj Petar II Karađorđević, čiju je funkciju po Sporazumu Tito-Šubašić iz 1944. obavljalo regentsko veće sastavljeno od tri člana.
Ipak, po završetku Jaltske konferencije, 16. februara 1945. Šubašićeva vlada je stigla u Beograd. Posle mnogih pregovora i ubeđivanja, kralj Petar je najzad 2. marta imenovao za regente Srđana Budisavljevića, Antu Mandića i Dušana Serneca. Po sporazumu, tri dana kasnije došlo je do ostavke kraljevske vlade i NKOJ-a.
Privremena vlada[uredi | uredi izvor]
Nova vlada DFJ je sastavljena 7. marta 1945, a 9. marta usvojila je Deklaraciju, koju je iste večeri njen predsednik maršal Tito pročitao preko Radio Beograda.
Tokom leta, došlo je do krize sporazuma. Pošto je 7. avgusta 1945. godine u Beogradu otpočelo Treće zasedanje AVNOJ-a, kralj Petar II je odlučio da proglasom od 8. avgusta opozove svu trojicu kraljevskih namesnika. Međutim, namesnici se nisu povinovali opozivu, a Privremena vlada je zaključkom od 10. avgusta i formalno anulirala kraljevu odluku.[3]
Od članova Privremene vlade, prvi je dao ostavku na mesto ministra-potpredsednika Milan Grol, s obrazloženjem da se ne poštuje princip demokratije i slobode govora. Posle paljenja uredničkih kuća lista „Demokratija“, širom gradova Jugoslavije, došlo je do prvih neslaganja predstavnika Šubašićevog dela i predstavnika JNOF-a. Naročito je Šubašićev deo apostrofirao negativnu ulogu specijalne policije Ozne i njenog preimućstva u državi.
Posle Grola, vladu je istog dana napustio i dr Juraj Šutej, ministar bez portfelja. Sam dr Ivan Šubašić, pod izgovorom da nema slobodne demokratske reči i da vlada komunistička diktatura u zemlji, je podneo ostavku na mestu ministra spoljnih poslova oktobra 1945.
Privremena vlada DFJ je formalno tada ostala bez predstavnika Šubašićevog aparata.
11. novembra 1945. su održani izbori za Ustavotvornu skupštinu sa Narodnim frontom Jugoslavije kao jednom izbornom listom..
Privremena vlada DFJ imenovana 7. marta 1945. je podnela ostavku Ustavotvornoj skupštini na drugoj zajedničkoj sednici Savezne skupštine i Skupštine naroda Ustavotvorne skupštine 1. decembra 1945. ali joj je skupština izglasala poverenje tako da je vlada ostala na funkciji do 31. januara 1946.
Sastav[uredi | uredi izvor]
| Funkcija | Slika | Ime i prezime | Detalji |
|---|---|---|---|
| Predsednik Ministarskog saveta i Ministar narodne odbrane |
|
Maršal Jugoslavije Josip Broz Tito | |
| Potpredsednik Ministarskog saveta | 
|
Milan Grol | do 24. avgusta 1945. |
| Potpredsednik Ministarskog saveta i Ministar za Konstituantu |
.jpg)
|
Edvard Kardelj | |
| Ministar inostranih poslova | 
|
dr Ivan Šubašić | do 17. oktobra 1945. |
|
|
Josip Broz Tito | zastupnik, od 17. oktobra 1945. | |
| Ministar bez portfelja | 
|
Josip Smodlaka | |
| Ministar bez portfelja | 
|
dr Juraj Šutej | do 17. oktobra 1945. |
| Ministar finansija | 
|
Sreten Žujović | |
| Ministar pošte, telegrafa i telefona | 
|
dr Drago Marušič | |
| Ministar pravosuđa | 
|
Frane Frol | |
| Ministar unutrašnjih poslova | Vlada Zečević | ||
| Ministar saobraćaja | 
|
Todor Vujasinović | |
| Ministar industrije | 
|
Andrija Hebrang | |
| Ministar trgovine i snabdevanja | inž. Nikola Petrović | ||
| Ministar prosvete | 
|
Vladislav S. Ribnikar | |
| Ministar informacija | 
|
Sava Kosanović | |
| Ministar narodnog zdravlja | 
|
dr Zlatan Sremec | |
| Ministar rudarstva | 
|
Bane Andrejev | |
| Ministar poljoprivrede | 
|
dr Vaso Čubrilović | |
| Ministar šumarstva | Sulejman Filipović | ||
| Ministar socijalne politike | dr Anton Kržišnik | ||
| Ministar kolonizacije | Sreten Vukosavljević | ||
| Ministar građevina | dr Rade Pribićević | do 24. aprila 1945. | |
| Stevan Zečević | od 24. aprila 1945. | ||
| Ministar za Srbiju | 
|
Jaša Prodanović | |
| Ministar za Hrvatsku | 
|
dr Pavle Gregorić | |
| Ministar za Sloveniju | 
|
Edvard Kocbek | |
| Ministar za Bosnu i Hercegovinu | 
|
Rodoljub Čolaković | |
| Ministar za Makedoniju | 
|
Emanuel Čučkov | |
| Ministar za Crnu Goru | 
|
Milovan Đilas |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „15. Jugoslovenske vlade: 1918-2006”. Arhivirano iz originala 27. 06. 2019. g. Pristupljeno 02. 07. 2017.
- ^ PREDSEDNIŠTVO VLADE FNRJ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. jul 2017), Lista fondova iz perioda nakon 1945. godine, Arhiv Jugoslavije
- ^ Dimić 2001, str. 320.
- ^ Stvarni registar: stenografskih beležaka vrhovnih pretstavničkih tela Jugoslavije : od 26 XI 1942 do 21 XII 1957 : AVNOJ, Privremena Narodna skupština DFJ, Ustavotvorna skupština, Narodna skupština FNRJ- I i II saziv i Savezna narodna skupština-III saziv, 1961.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
- Petranović, Branko (1964). Političke i pravne prilike za vreme privremene vlade DFJ. Beograd: Institut društvenih nauka.
- Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit.
- Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 2. Beograd: Nolit.
- Radojević, Mira (2002). „Srpsko građanstvo između demokratije i komunizma 1945. godine”. Dijalog povjesničara-istoričara. 6. str. 267—276.
- Radojević, Mira (2004). „O federalizaciji Jugoslavije 1945. godine”. Dijalog povjesničara-istoričara. 8. str. 203—218.
Josip Broz Tito | ||
|---|---|---|
Članci vezani za lik i delo Josipa Broza Tita, doživotnog predsednika SFRJ i SKJ i maršala Jugoslavije | ||
| porodica |
|  |
| politika |
| |
| smrt | ||
| kult ličnosti | ||
| memorijali | ||
| ostalo | ||
