Protostrator
Protostrator (grč. Πρωτοστράτωρ, prvi strator) je bilo vizantijsko vojno zvanje, koje je spadalo među, hijerarhijski, niža, ali se od XII veka javlja kao jedno od visokih vojnih položaja. Ovo zvanje, nosili su budući carevi Mihajlo II (820—829) i Vasilije I (867—886), a pored carevih protostratora, postojali su i protostratori drugih visokih zvaničnika.
Zvanje protostratora[uredi | uredi izvor]
Prvi put ga spominje Teofanov Nastavljač, kada govori o žrtvama Ikonoklastičkih sukoba 765. godine[a], među kojima je bio i izvesni spatarije i protostrator Konstantin, sin patrikija Varde. On se nalazi pri kraju spiska poginulih, što govori o niskom rangu koji je ovo zvanje, u to doba, imalo.
Taktike (IX i X vek) protostratora takođe ubrajaju među niža zvanja, a njegova osnovna uloga je bila da bude carev pratilac, dok je on na konju. Njemu su bili podređeni stratori, nadzornici štala i armofilaksi[b]. Bez obzira na relativno nisko mesto u hijerarhiji zvanja, položaj protostratora je, po mišljenju modernih istoričara, predstavljao dobru osnovu za početak karijere i dalje napredovanje[1]. Pored Mihajla i Vasilija koji su postali carevi, vizantijski general Manojlo, iz IX veka je takođe započeo svoju vojnu karijeru kao protostrator.
Vizantijski istoričar Jovan Zonara u XII veku, pominje ovo zvanje kao jedno od najviših, a Nikita Honijat, na samom početku XIII veka, zvanje protostratora izjednačava sa zapadnoevropskim zvanjem maršala (najvišeg vojnog zapovednika).
Posle obnavljanja Vizantije, u doba Paleologa je protostrator spadao među najviša zvanja. Pored komandovanja vojskom, u njegove dužnosti su spaadale i određene ceremonijalne dužnosti, a od kraja XIII veka se javlja i po nekoliko protostratora, umesto samo po jednog, kao do tada. Od istog doba, postepeno se gubi razlika između zvanja protostratora i položaj velikog duksa. Tokom tog perioda, najznačajniji protostratori bili su Aleksije Filantropen i Teodor Sinedin, a poslednji zabeleženi bio je jedan od pripadnika porodice Paleolog, koji se na tom položaju nalazio tokom poslednje opsade Carigrada, 1453. godine. Zapovednik vizantijske vojske tada je bio Đenovljanin Đovani Đustinijani, kome je poslednji vizantijski car Konstantin Dragaš (1449—1453) takođe dodelio titulu protostratora.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Vođa ikonofilskog pokreta, iguman Stefan Novi, je u novembru 765. godine ubijen na carigradskim ulicama, a u cilju gušenja pokreta, car Konstantin V je naredio da se pogubi još 19 viših dostojanstvenika, među kojima je bio protostrator Konstantin.
- ^ Armofilaksi su bili zaduženi za oružje, ali i za dvokolice.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kazhdan, Alexander P., ur. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York [u.a.]: Oxford Univ. Press. ISBN 978-0-19-504652-6.