Pskovska oblast

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Pskovska oblast
Псковская область
Map
Država Rusija
Federalni okrugSeverozapadni
Glavni gradPskov
Službeni jezikruski
Površina55.399 km2
Stanovništvo2016.
 — broj st.646.633
 — gustina st.11,67 st./km2
Valutaruska rublja
 — ISO 3166-2RU-PSK
Vremenska zonaUTC+3 (Moskovsko vreme)
Registarske tablice60
Zvanični veb-sajt Izmenite ovo na Vikipodacima

Pskovska oblast (rus. Псковская область) konstitutivni je subjekt Ruske Federacije[1] sa statusom oblasti na prostoru Severozapadnog federalnog okruga, na severozapadu evropskog dela Rusije.

Pskovska oblast ograničena je sa severa teritorijom Lenjingradske oblasti, na istoku je teritorija Novgorodske i Tverske oblasti, dok je na jugoistoku Smolenska oblast. Jugozapadne i zapadne granice oblasti ujedno predstavljaju i zapadne granice Rusije prema Belorusiji, Letoniji i Estoniji. Sa površinom od 55.399 km² nalazi se na 48. mestu među subjektima Ruske Federacije. Prema procenama nacionalne statističke službe za 2016. na području oblasti je živelo ukupno 646.633 stanovnika ili u proseku 11,67 st/km², i po tom parametru oblast se nalazi tek na 68. mestu u Rusiji. Pskovska oblast je poznata kao jedno od područja sa najvećom stopom depopulacije u Rusiji i karakteriše je konstantan pad broja stanovnika. Više od dve trećine populacije živi u gradskim sredinama. Glavni i najveći grad oblasti je Pskov, jedan od najstarijih ruskih gradova koji se u pisanim izvorima prvi put pominje u hronikama iz 903. godine. Drugi važan gradski centar u oblasti je grad Velikije Luki.

Iako je savremena oblast uspostavljena 23. avgusta 1944. godine, još u srednjem veku na tom području postojala je moćna slovenska država Pskovska republika (862—1510) koja je vrhunac svoje moći doživela za vladavine knjaza Dovmonda Pskovskog (vladao od 1266. do 1299. godine). Prema legendi, velika kneginja Olga Kijevska rođena je u selu Vibuti, na Pskovskj zemlji, negde oko 890. godine.

Administrativno, Pskovska oblast je podeljena na 24 opštinska rejona i na dva gradska okruga. Na teritoriji oblasti postoji ukupno 28 gradskih naselja, od čega je njih 14 sa statusom grada, a preostalih 14 sa statusom varošica. Osnovu populacije čine Rusi čiji procentualni udeo u ukupnoj populaciji iznosi oko 95%, dok su najbrojnije manjinske etničke zajednice Ukrajinci, Belorusi i Romi.

Etimologija[uredi | uredi izvor]

Oblast nosi ime po administrativnom centru, gradu Pskovu. Grad leži na reci Pskova, po kojoj je i dobio ime, a prvi put se zvanično spominje davne 903. godine.

Postoji nekoliko teorija o hidronimu reke Pskove. Neki poreklo imena vide u praslovenskim rečima: ples, pesak ili poskakivanje (za vodu), ili baltičkoj reči pisva -smola.[2][3] Jedna od teorija, kombinuje gotske, baltičke i slovenske reči Pal-esk-ava,[4] što znači „blatnjava voda“, a što bi moglo biti najizvesnije značenje.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Topografska mapa Pskovske oblasti

Pskovska oblast zauzima područje na zapadu, i delom na severozapadu, evropskog dela Ruske Federacije, odnosno obuhvata krajnji zapad Severozapadnog federalnog okruga. Uz izuzetak Kalinjingradske eksklave koja je teritorijalno odvojena od ostalih subjekata Federacije, Pskovska oblast je samim tim najzapadniji deo Ruske Federacije. Teritorija oblasti je izdužena u mseru sever-jug u dužini do 380 kilometara, dok je maksimalno rastojanje od zapadne do istočne granice oblasti oko 260 kilometara. Pskovska oblast obuhvata teritoriju površine 55.399 km², što čini svega 0,32% od ukupne površine Federacije (oblast se nalaz na 48. mestu među 85 subjekata Federacije).[5] Oblast se na severu graniči sa teritorijom Lenjingradske oblasti, na istoku su Novgorodska i Tverska, a na jugoistoku Smolenska oblast. Preostale granice imaju ujedno i međunarodni karakter, pa je tako na severozapadu granica sa Estonijom (dužina granične linije je 270 kilometara), na zapadu sa Letonijom (214 km), dok je na jugozapadu i jugu granica sa Belorusijom (odnosno sa njenom Vitepskom oblašću, u dužini od 305 km). Pskovska oblast je jedan od tek dva subjekta Federacije koji se direktno graniči sa tri druge države (ovakve granice ima još jedino Republika Altaj u istočnom Sibiru).

Reljef[uredi | uredi izvor]

Izvor na području Pečorskog rejona
Ušće reke Čerjohe u Velikaju

U geografskom pogledu Pskovska obast obuhvata severozapadne delove prostrane Istočnoevropske ravnice i njenim reljefom dominiraju prostrane nizije sa kojih se mestimično izdižu blago zatalasana uzvišenja u vidu pobrđa. Nadmorske visine postepeno rastu idući od nizijskih područja na severu ka pobrđima na jugu. najniža tačka je obala Čudsko-pskovskog jezera na severu, koja leži na nadmorskoj visini od svega 30 metara, dok je prosečna visina oblasti 110 metara. Valdajska glacijacija, koja je ledom okovala ovo područje pre oko 12.000 godina, umnogome je uticala na nastanak savremenih formi reljefa na području današnje Pskovske oblasti.[6]

U reljefu Pskovske oblasti jasno se izdvajaju tri brežuljkasta područja morenskog porekla: Luško pobrđe na severu, Sudomsko (293 metra) u centralnom delu i Bežaničko na jugu. Pobrđa su međusobno razdvojena nizijskm područjima. Najniže je Luško pobrđe sa maksimalnih 204 metra visine (gora Kočebuž), dok je najviša tačka gora Lipnickaja na Beženičkom pobrđu sa maksimalnom visinom od 339,1 metara.[7]

Najprostranije nizijsko područje je Pskovska nizija koja se proteže zapadnim delom oblasti, obuhvata područje površine oko 17.000 km², sa prosečnim nadmorskim visinama od oko 65 metara. Pskovskom nizijom protiče najvažnija reka u oblasti Velikaja. Pskovska nizija se na istoku nastavlja na Hilovsku niziju koja je na severu ograničena brežuljcima Luškog pobrđa, a na jugu Sudomskim pobrđem. Istočni deo oblasti obuhvata rubna područja Priiljmenjske nizije, nizijskog područja uz dolinu reke Lovat koje se na istoku postepeno spušta ka depresiji Iljmenjskog jezera. Na krajnjem severu je nizijsko područje uz doline Pljuse i Luge, dok je na jugu između Sudomskog i Bežaničkog pobrđa Sorotska nizija. Na području Pečorskog rejona na krajnjem zapadu oblasti nalazi se uzak pojas blago zatalasanog zemljišta koji se lagano spušta ka zapadnim obalama Pskovskog jezera, i predstavlja istočne delove estonskog pobrđa Hanja. Na krajnjem jugoistoku oblasti, uz granicu sa Tverskom oblašću, nalaze se delovi Valdajskog pobrđa. Na krajnjem jugu između državne granice sa Belorusijom i Bežaničkog pobrđa nalazi se do 268 metara visoko Vjazevsko pobrđe.

Hidrografske karakteristike[uredi | uredi izvor]

Mapa basena reke Narve kojem pripada najveći deo teritorije Pskovske oblasti

Teritorija Pskovske oblasti karakteristična je po dosta gustoj rečnoj mreži i brojnim jezerima. Savremena rečna mreža je geološki gledano dosta mlada i formirala se pre oko 12.000 godina nakon topljenja ledenog pokrivača Valdajskog lednika, a posledice glacijacije naročito su izražene u južnim, brežuljkastim delovima oblasti gde se nalaze brojna manja lednička jezera.[6]

Cela teritorija oblasti pripada slivu Baltičkog mora, odnosno slivovima reke Narve, Neve i Zapadne Dvine. Najvažnija reka u basenu Narve, i ujedno najveća reka u oblasti, je reka Velikaja, koja celom dužinom svoga toka (od 430 km) teče preko zapadnih delova oblasti u smeru sever-jug. Velikaja je sa basenom Narve povezana preko Čudsko-pskovskog jezerskog sistema na severu oblasti. Njene najvažnije pritoke na ovom području su Sinjaja (195 km), Utroja (176 km), Isa (174 km), Veda (83 km) i Kudeb (82 km) sa leve, te Čerjoha (145), Alolja (105 km), Pskova (102 km), Sorot (80 km) i Kudka (55 km) sa desne strane. U basenu reke Narve nalaze se i reke Želča (107 km), Čjornaja (57 km), Čerma (48 km), Tolba (36 km) i Gdovka (23 km) koje se direktno ulivaju u Čudsko-pskovsko jezero. Na krajnjem severu oblasti svoj tok započinje reka Pljusa (280 km, od čega na preko teritorije oblasti 247 km), najveća pritoka Narve.

Drugi po važnosti je sliv reke Neve prema kojoj se odvodnjavaju područja na istoku i jugoistoku oblasti. Najvažnije reke ovog sliva su Šelonj (od njegovih ukupno 248 km toka 171 km je na području Pskovske oblasti), sa svojim najvažnijim pritokama Sitnjom (117 km) i Uzom (98 km), te Lovat (preko teritorije oblasti teče dužinom od 250 km) sa Polistom, Loknjom i Kunjom.

Najmanji deo teritorije pripada basenu Zapadne Dvine koja na krajnjem jugoistoku predstavlja pograničnu reku prema Tverskoj oblasti (najvažnije pritoke Usvjača i Drisa).

Na teritoriji Pskovske oblasti postoji više od 3.700 jezera ukupne površine 3.260 km². Uglavnom je reč o manjim glacijalnim jezerima površine iznad 0,25 hektara, a na koja otpadaju ukupno 3.432 jezerske akvatorije.[8] Najveća su jezera iz grupe Čudsko-pskovskih jezera koja se nalaze na severu oblasti. Iako je reč o pograničnim jezerima, oko 2/3 ove jezerske akvatorije (ili 2.100 km² od 3.558 km²) adminstrativno pripada Pskovskoj oblasti.[8][9][10][11] Ovu grupaciju jezera čine Čudsko, Pskovsko i Toplo jezero. Većina manjih jezera nalazi se u pobrđima na jugu oblasti, a među njima veličinom se izdvajaju Žižičko (58,6 km²), Dvinj-velinsko (52,6 km²), Polisto (30,6 km²) i Ivan (23,6 km²). Najdublje među njima je Glubokoje sa dubinom od 36 metara.[12]

Močvare i tresetišta zauzimaju oko 10—16% oblasne teritorije, a na području oblasti nalaze se 164 močvare ukupne površine 4625,5 km². Najveći deo zamočvarenog zemljišta nalazi se na severu oblasti, u niskim područjima uz velike reke i velika severna jezera.[13]

Pogled na ušće reke Velikaje

Živi svet i ekologija[uredi | uredi izvor]

Pod šumama je pokriveno oko 38% oblasne teritorije ili 20.685 km², najraširenije su listopadne šume na koje otpada 12.135 km², dok četinarske šume pokrivaju 8.550 km².[14]

Na krajnjem jugozapadu oblasti nalazi se Sebeški nacionalni park, zaštićeno područje površine 50.021 ha (osnovan 1996. godine), a značajnija zaštićena područja su još i Polistovski rezervat prirode površine 37.983 ha (osnovan 1994) na krajnjem istoku i Snetogorsko-murovički spomenik prirode površine 46,93 ha (osnovan 1976) na ušću reke Velikaje.

Detalj iz Sebeškog nacionalnog parka

Istorija[uredi | uredi izvor]

Demografija[uredi | uredi izvor]

Prema podacima nacionalne statističke službe Rusije, na teritoriji pskovske oblasti je 2016. živelo 646.633 stanovnika, ili u proseku 11,67 st/km². Od tog broja čak 70,9% je živelo u gradskim sredinama.[15] Po tom parametru Pskovska oblast se nalazila na 68. mestu među 85 subjekata Federacije. Prema podacima sa popisa stanovništva iz 2010. na području oblasti je živelo 673.423 stanovnika, ili svega oko 0,5% od celokupne populacije Ruske Federacije.[16] U odnosu na popis stanovništva iz 2002. kada je tu živelo 760.810 stanovnika, broj stanovnika oblasti je opao za čak 87.387 osoba.

Pskovska oblast je jedan od ruskih administrativnih jedinica sa najizraženijom stopom depopulacije, i broj stanovnika se konstantno smanjuje u poslednjih sto godina. Pskovska oblast je tako u periodu 1926–2016. izgubila 1.141.785 stanovnika, odnosno više od dve trećine svog stanovništva. Najdrastičniji pad u populaciji desio se u periodu 1939–1945. tokom Drugog svetskog rata, kada se za svega nekoliko godina broj stanovnika smanjio za gotovo pola miliona. Tokom 1990-ih godina Pskovska oblast je nazivana „prestonicom ruske depoulacije”. Pored izrazito negativnog prirodnog priraštaja, glavni razlozi gubitka stanovništva su i migracije stanovništva, posebno mlađe populacije koja se najviše iseljava ka većim gradskim centrima u unutrašnjosti zemlje (naročito prema Moskvi i Sankt Peterburgu). Godine 2009. broj umrlih je bio 60% veći od broja rođenih na nivou oblasti.

Kretanje broja stanovnika
1939.1959.1970.1979.1989.1999.2002.2010.2016.
1,549,800951,856875,293850,035840,449[17]804,632760,810[18]673,423[16]646,633[15]

U etničkom pogledu Pskovska oblast je dosta homogena, a najbrojnija etnička zajednica 2010. bili su Rusi sa 616.432 stanovnika ili 95,01%. Najbrojnije manjinske zajednice su Ukrajinci sa 8.636 stanovnika (1,33%), Belorusi sa 6.772 (1,04%), Romi sa 3.231 (0,50%), Jermeni sa 2.379 (0,37%), Azeri sa 1.272 (0,20%) i Tatari sa 1.233 (0,19%). Na području Pečorskog rejona živi manja zajednica autohnotnih ugro-finskih Seta tog područja, njih svega 123 ili 0,02% populacije oblasti.

Nacionalьnost 1989.[17] % 1989. 2002.[18] % 2002. 2010.[16] % 2010.
Rusi 797.436 94,21% 717.101 94,25% 616.432 95,01%
Ukrajinci 15.352 1,81% 12.471 1,64% 8.636 1,33%
Belorusi 12.496 1,48% 9.664 1,27% 6.772 1,04%
Romi 3.319 0,39% 3.220 0,42% 3.231 0,50%
Jermeni 552 0,07% 2.270 0,30% 2.379 0,37%
Tatari 1.010 0,12% 1.499 0,20% 1.233 0,19%
Azeri 890 0,11% 1.319 0,17% 1.272 0,20%
Estonci 2.259 0,27% 1.122 0,15% 625 0,10%
Moldavci 1.049 0,12% 797 0,10% 721 0,11%
Letonci 893 0,11% 690 0,09% 442 0,07%
Nemci 825 0,10% 685 0,09% 445 0,07%
Čuvaši 806 0,10% 658 0,09% 444 0,07%
Jevreji 1.339 0,16% 637 0,08% 369 0,06%
Poljaci 772 0,09% 588 0,08% 359 0,06%
Čečeni 340 0,04% 557 0,07% 300 0,05%
Finci 658 0,08% 356 0,05% 212 0,03%
Litvanci 528 0,06% 347 0,05% 221 0,03%
Seti … … 172 0,02% 123 0,02%
ostali 5.925 0,70% 6.657 0,87% 2.878 1,65%

Na području Pskovske oblasti nalazi se ukupno 28 naselja gradskog tipa, od čega njih 14 ima administrativni status grada, a preostalih 14 je sa administrativnim statusom varošice (rus. посёлки городского типа). Prema podacima za 2015. godinu, u gradskim sredinama živelo je 458.462 stanovnika ili 70,04% od ukupne oblasne populacije. Najveći gradski centri su Pskov koji je ujedno i glavni grad oblasti (207.571 stanovnka) i Velikije Luki (95.606 stanovnika). U dva najveća gradska centra živi čak 67% stanovnika oblasti.

Pskovski kremlj
Pskovski kremlj

Pskov
Hotel Velikije Luki
Hotel Velikije Luki

Velikije Luki 		Poredak Grad Populacija
Ulica 25. oktobra u Ostrovu
Ulica 25. oktobra u Ostrovu

Ostrov
Crkva Svete Trojice u Nevelju
Crkva Svete Trojice u Nevelju

Nevelj
1. Pskov 207.571
2. Velikije Luki 95.606
3. Ostrov 20.773
4. Nevelj 15.252
5. Opočka 10.488
6. Pečori 10.205
7. Porhov 9.336
8. Dno 8.089
9. Dedoviči 7.974
10. Novosokoljniki 7.557

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Pskovska oblast administrativno je podeljena na 24 opštinskih rejona i na dva grada oblasne subordinacije (gradski okruzi). Rejoni su podeljeni na 24 gradske i 89 seoskih opština i na jednu međunaseljensku teritoriju.[19][20]

Rejoni Pskovske oblasti
№ Rejon Administrativni centar
Р Pskovski gradski okrug Pskov
V Velikoluški gradski okrug Velikije Luki
1 Gdovski rejon Gdov
2 Pljuški rejon Pljusa
3 Strugokrasnjenski rejon Strugi Krasnije
4 Pečorski rejon Pečori
5 Pskovski rejon Pskov
6 Porhovski rejon Porhov
7 Dnovski rejon Dno
8 Palkinski rejon Palkino
9 Ostrovski rejon Ostrov
10 Dedovički rejon Dedoviči
11 Pitalovski rejon Pitalovo
12 Krasnogorodski rejon Krasnogorodsk
13 Puškinogorski rejon Puškinskije Gori
14 Novorževski rejon Novoržev
15 Bežanički rejon Bežanici
16 Opočki rejon Opočka
17 Loknjanski rejon Loknja
18 Sebeški rejon Sebež
19 Pustoški rejon Pustoška
20 Novosokoljnički rejon Novosokoljniki
21 Velikoluški rejon Velikije Luki
22 Kunjski rejon Kunja
23 Neveljski rejon Nevelj
24 Usvjatski rejon Usvjati

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

  • Pskovska oblast je tek jedan od dva subjekta Ruske Federacije koji se graniči sa tri države (Belorusija, Estonija i Letonija), a druga je Altajska republika kja se graniči sa Kinom, Mongolijom i Kazahstanom.
  • Pskovska oblast je jedinii subjekt Ruske Federacije koji nema vlastitu zastavu, već koristi isključivo grb.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Konstituciя Rossiйskoй Federacii ”. 
  2. ^ sm.: Sedov V. V. O proishoždenii toponima Pskov // Drevnosti Pskova: Arheologiя. Istoriя. Arhitektura. — Pskov. — 1999. — pp. 16-22
  3. ^ „Beleckiй S. V. Istoriя izučeniя pskovskogo gorodiщa”. Arhivirano iz originala 20. 11. 2012. g. Pristupljeno 13. 06. 2014. 
  4. ^ Manakov A. G., Pskovsko-novgorodskaя toponimiя v svete teorii formantov, Pskovskiй regionologičeskiй žurnal, god. 2006, nomer 9, stranica 129
  5. ^ Vse regionы Federacii – informacionno-delovoй portal. "NV-PARTNER" Geografiя Pskovskoй oblasti Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. februar 2016)
  6. ^ a b Ozёra Pskovskoй oblasti // Iz: Lesnenko V.K., Abrosov V.N. Ozera Pskovskoй oblasti. — Pskov, 1973
  7. ^ Karta O-35-119-B Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. decembar 2013) Masštab: v 1 sm 500 m
  8. ^ a b Fond vodoёmov Pskovskoй oblasti (Excell) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. jun 2019) (Saйt Gosudarstvennogo komiteta Pskovskoй oblasti po prirodopolьzovaniю i okružaющeй srede. Rыbnый promыsel / vodnыe bioresursы Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. maj 2014))
  9. ^ Gosudarstvennый komitet Pskovskoй oblasti po prirodopolьzovaniю i ohrane okružaющeй sredы. Poverhnostnыe vodnыe obъektы: Gidrografičeskoe opisanie Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. decembar 2013)
  10. ^ Gosudarstvennый komitet Pskovskoй oblasti po prirodopolьzovaniю i ohrane okružaющeй sredы. Rыbnый promыsel / Vodnыe bioresursы Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. maj 2014)
  11. ^ Gosudarstvennый komitet Pskovskoй oblasti po prirodopolьzovaniю i ohrane okružaющeй sredы. Vodopolьzovanie Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. septembar 2015)
  12. ^ Ozera Opočeckogo raйona // iz Lesnenko V.K., Abrosov V.N. Ozera Pskovskoй oblasti. — Pskov, 1973
  13. ^ Poverhnostnыe vodnыe obъektы Pskovskoй oblasti.doc Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. septembar 2020) (Saйt Gosudarstvennogo komiteta Pskovskoй oblasti po prirodopolьzovaniю i okružaющeй srede. Poverhnostnыe vodnыe obъektы Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. decembar 2013))
  14. ^ Lesnoй fond Rossii. Pskovskaя oblastь[mrtva veza]
  15. ^ a b „Predvaritelьnaя ocenka čislennosti naseleniя na 1 яnvarя 2016 goda i v srednem za 2015 god”. Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki Rosii. Arhivirano iz originala 27. 03. 2016. g. Pristupljeno 26. 01. 2016. 
  16. ^ a b v Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (Federalni zavod za statistiku) (2011). „Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda. Tom 1 (Nacionalni popis stanovništva 2010, 1. svezak)”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda (Nacionalni popis stanovništva 2010) (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  17. ^ a b „Vsesoюznaя perepisь naseleniя 1989 g. Čislennostь naličnogo naseleniя soюznыh i avtonomnыh respublik, avtonomnыh oblasteй i okrugov, kraёv, oblasteй, raйonov, gorodskih poseleniй i sёl-raйcentrov.”. Vsesoюznaя perepisь naseleniя 1989 goda (na jeziku: ruski). Demoscope Weekly. 1989. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  18. ^ a b Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (21. 5. 2004). „Čislennostь naseleniя Rossii, subъektov Rossiйskoй Federacii v sostave federalьnыh okrugov, raйonov, gorodskih poseleniй, selьskih naselёnnыh punktov – raйonnыh centrov i selьskih naselёnnыh punktov s naseleniem 3 tыsяči i bolee čelovek”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2002 goda (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  19. ^ Zakon Pskovskoй oblasti ot 30.03.2015 N 1508-OZ "O preobrazovanii municipalьnыh obrazovaniй" ("Pskovskaя pravda", N 32, 31.03.2015, Oficialьnый internet-portal pravovoй informacii [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. mart 2021), 02.04.2015) Vstupaet v silu po istečenii 10 dneй so dnя oficialьnogo opublikovaniя.
  20. ^ Deputatы Pskovskogo oblastnogo Sobraniя prinяli zakon «O preobrazovanii municipalьnыh obrazovaniй» PLN, 26.03.2015

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Pskovska oblast na Vikimedijinoj ostavi.


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Псковска_област&oldid=27062019”