Rab (grad)
| Rab | |
|---|---|
 Rab viđen sa mora | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Hrvatska |
| Županija | Primorsko-goranska |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 437 |
| Aglomeracija (2011.) | 8.065 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 45′ 25″ S; 14° 45′ 36″ I / 44.75690955538962° S; 14.759967460952433° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
  Rab Rab na karti Hrvatske | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Željko Barčić |
| Poštanski broj | 51280 |
| Registarska oznaka | RI |
Rab je grad u Republici Hrvatskoj u Primorsko-goranskoj županiji. Prema rezultatima popisa iz 2011. u gradu je živelo 8.065 stanovnika, a u samom naselju je živelo 437 stanovnika.[1] Nalazi se na istoimenom ostrvu u Jadranskom moru.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Rab se prvi put spominje u putopisu grčkog geografa Pseudo Skilaksa koji ostrva Rab i Pag spominje pod zajedničkim imenom „Mentorides“.
U Ptolemejevim spisima spominje se ostrvo Skardona, a na njemu dva grada: Arba i Kollenton. Od kasnijih grčkih i rimskih putopisaca i geografa, Plinije Stariji u svom djelu “Istorija prirode” (Historia naturalis), spominje Rab pod imenom Arba.
U kasnijim latinskim ispravama Rab se spominje pod različitim imenima: Arbia, Arbiana, Arbitrana, Arbum i Arbe. Značenje i poreklo današnjeg imena Rab, teško je utvrditi. Najverovatnije je da je današnje ime ostrva i grada Raba nastalo od ilirskog ili liburnskog imena Arba, što inače znači šumovit, zelen. Ime Rab u pisanim se dokumentima prvi put spominje tek sredinom petnaestog veka.
Tragovi života na ostrvu sežu još od starijeg kamenog doba. Praistorijska nalazišta su duž celog ostrva, a najviše je artefakata pronađeno na poluostrvu Lopar (nalazi starijeg i srednjeg kamenog doba, mlađeg kamenog doba, bakarnog i bronzanog doba) dok su nalazišta gvozdenog doba na lokalitetima: Kampor, mesto Rab, Banjol i Barbat.
Najstariji stanovnici ostrva Raba za koje istorija zna bili su Iliri ili tačnije ilirsko pleme Liburni, koji su u doba p. n. e. boravili na području od reke Raše u Istri do reke Krke u Dalmaciji, uključivši i ostrva navedenog područja.
Tokom ranog srednjovjekovnog razdoblja, Rab je bio pod vrhovnom vlašću Vizantijskog carstva, a u administrativnom pogledu je pripadao tadašnjoj vizantijskoj temi Dalmaciji.[2] Na zasedanju Sedmog vaseljenskog sabora (787) učestvovao je i episkop Urso iz Raba.[3][4]
Slomom Austro-ugarske monarhije, krajem Prvog svetskog rata 1918. godine formirana je Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, koja je 1929. godine nazvana Kraljevina Jugoslavija. Ostrvo Rab nije odmah ušlo u sastav novoosnovane kraljevine. Italija je nakon sloma Austro-ugarske monarhije, osim još nekih drugih ostrva i krajeva, okupirala i ostrvo Rab. Nakon Rapalskog mira, 23. aprila 1921. godine ostrv Rab ulazi u sastav KSHS, kasnije Kraljevine Jugoslavije.
Oružani napad Sila Osovine na Jugoslaviju 6. aprila 1941. bio je iznenadan, a ona je tada kao institucija nestala slomom njene vojne sile. Italijanska okupacijska vojska došla je na Rab 17. aprila 1941. godine. Ubrzo zatim formiran je poseban oblik okupatorske vlasti — Civilni komesarijat. Rimskim ugovorom 18. maja 1941. godine zaključenim između Musolinija i Pavelića, Rab je anektiran fašističkoj Italiji. Sredinom i krajem leta 1943. godine uticaj partizana (NOP) na ostrvu stalno jača. Nakon kapitulacije Italije, do tada ilegalni partizanski NOO preuzimaju celokupnu upravnu i sudsku vlast na ostrvu. Nemačke jedinice zauzele su Rab u drugoj polovini meseca marta 1944. godine. Kasnije je ostrvo ustupljeno NDH. Partizanska vlast (NOO) ponovno je uspostavljena nakon dolaska partizanskih jedinica i zauzimanja ostrva 12.4.1945. godine. Od tada do slobodnih izbora 1990. godine Rab je u sastavu SFRJ. Raspadom države SFRJ, nakon slobodnih izbora, Rab je u sastavu nezavisne Republike Hrvatske.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Za razliku od ostalih kvarnerskih ostrva, koje karakteriše relativno veliki broj naselja, ostrv Rab ima relativno mali broj naselja. Na ostrvu ih ima 8: Banjol, Barbat, Kampor, Lopar, Mundanije, Palit, Rab i Supetarska Draga.
Izuzimajući Mundanije sva su ostala rapska naselja locirana u blizini mora. Zbog toga se tretiraju kao turistička naselja.
Na položaj naselja u rapskoj opštini uticali su klima i sastav podloge. Sva su rapska naselja nastala u prostorima zaštićenim od bure. Taj je uticaj toliko veliki tako da su sva naselja okrenuta na jugozapad.
Veoma značajna karakteristika naselja na ostrvu Rabu jest to da su vezana uz flišne zone što ukazuje na veliku ulogu poljoprivrednog iskorišćavanja u prošlosti.
Rab je među onim malobrojnim jadranskim ostrvima koji ne beleže pad broja stanovnika. Štaviše, broj stanovnika stalno se povećava. No ipak, broj stanovnika oscilira prema godišnjem dobu. Tokom leta broj raste dok zimi pada zbog sezonskog rada i oslanjanja na turizam sezonskog tipa.
Nagli turistički razvitak iz korena je promijenio način života, tako da sada gotovo sve stanovništvo ostrva posredno ili neposredno živi od turizma.
Popis 1991.[uredi | uredi izvor]
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Rab je imalo 592 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Spomenici i znamenitosti[uredi | uredi izvor]
Na malom poluostrvu, smeštenom imeđu uvale Sv. Eufemija i gradske luke, izrastao je slikovit i lep gradić, koji svojim karakterističnim oblikom, sa četiri zvonika, podseća na veliki jedrenjak sa četiri visoko uzdignuta jarbola.
Na severozapadnom delu Trga Municipium Arbe nalazi se jedna od najlepših građevina u gradu, nekadašnji knežev dvor, a sada skupština grada Raba. Od nekadašnjih antičkih građevina nije ostalo gotovo ništa, jer je grad nekoliko puta bio rušen i ponovno građen.
U XII veku Rab je bio značajan grad i sedište biskupije, pa je na molbu ondašnjega biskupa novosagrađenu crkvu posvetio lično papa Aleksandar III 1177. godine na povratku iz Zadra u Rim.
Na severozapadnom delu ostrva, uz duboku uvalu, smestilo se naselje Supetarska Draga. Ime sela izvedeno je iz naziva samostana sv. Petra u Dragi. U sredini prostrane plodne doline 1059. godine osnovana je benediktinska opatija sv. Petra u Dragi.
Barbat, najjužnije selo ostrva, proteže se morskim pojasom duž Barbatskog kanala. Sudeći prema ostacima nekadašnjih građevina, na ovom su području postojala vrlo stara naselja. Na uzvišenju sv. Damijan vide se ostaci stare gradine i crkvice sv. Damijana, koja se spominje u XIV veku. Ove ruševine potiču još iz doba grčkih naseobina i vrlo je verovatno da se radilo o grčkoj vojnoj koloniji osnovanoj u IV veku p. n. e.. Pretpostavlja se da bi ruševine na brdu sv. Damijan mogle biti ostaci antičkog grada Ptolemejeve Kolente. U podnožju brda, kod zaselka Perčinić, za vreme oseke u moru se primećuju ostaci zidina grada koga su ga osnovali begunci sklanjajući se na Rab u bekstvu pred Atilom.
Pri kraju uvale Eufemija, na malom uzvišenju uz more, smešten je samostan sv. Eufemije. Crkvica sv. Eufemije spominje se već u XIII veku i prema njoj je samostan dobio ime. U samostanu se čuva i jedna od najbogatijih starih biblioteka. U Hronici samostana beleženi su svi važniji događaji u životu ostrva Raba u poslednjih sedam vekova.
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. 2011. Pristupljeno 13. 7. 2014.
- ^ Ferluga 1957.
- ^ Katičić 1982, str. 75-92.
- ^ Komatina 2017, str. 253–260.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Katičić, Radoslav (1982). „Imena dalmatinskih biskupija i njihovih biskupa u aktima ekumenskoga koncila u Nikeji godine 787.”. Filologija. 11: 75—92.
- Komatina, Predrag (2017). „Dalmatian bishops at the Council of Nicaea in 787 and the status of the Dalmatian church in the eighth and ninth centuries”. Imperial Spheres and the Adriatic. Byzantium, the Carolingians and the Treaty of Aachen (812). London-New York: Routledge. str. 253—260.
- Ferluga, Jadran (1957). Vizantijska uprava u Dalmaciji. Beograd: Naučno delo.
- [1] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine
- Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Banjol · Barbat na Rabu · Kampor · Mundanije · Palit · Rab · Supetarska Draga | | |
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
