Radiologija
| Radiolog | |
|---|---|
 Radiolog | |
| Zanimanje | |
| Naziv zanimanja | Lekar |
Vrsta zanimanja | Specijalnost |
Područje rada | Medicina |
| Opis | |
| Kvalifikacije |
|
Radiologija je grana medicine koja se prevashodno bavi otkrivanjem bolesti i povreda, odnosno dijagnostikom. Primena radiologije u terapiji ograničena je uglavnom na lečenje malignih bolesti, ali i vaskularnih i drugih poremećaja kao što je slučaj sa invazivnom radiologijom. Radiološkim tehnikama se nastoji vizuelizovati ljudsko telo i njegovi delovi kako bi se otkrilo postojanje patoloških promena, koje bi se onda pravovremeno lečile. Početak primene rendgenskih ili iks-zraka u medicini označava početak radiologije. Upotreba ovih zraka revolucionarno je promenila pristup lekara pacijentima kao i poimanje ljudskog tela uopšte. Po prvi put lekari su mogli da „zavire“ u unutrašnjost tela, bez hirurških zahvata.
Razvojem nauke pronađeni su i drugi načini vizuelizacije ljudskog tela, tako da danas pored klasičnog rendgenskog snimanja postoji i ultrazvučno snimanje, kompjuterizovana tomografija (skener), nuklearna magnetna rezonanca (NMR). Ove tehnike su imale za cilj da budu jednostavne za upotrebu i jeftine, kao što je ultrazvuk. Da budu neškodljive za zdravlje, kao što je ultrazvuk i NMR, kao i da daju potpuno novi pogled na ljudsko telo praveći poprečne preseke organa sa izuzetnom oštrinom slike, kakvu možemo dobiti skenerom. Danas nema kliničke grane medicine koja ne koristi radiološke metode u utvrđivanju dijagnoze. U okviru medicinskih nauka postoji posebna specijalizacija Radiologija na kojoj se lekari obučavaju u „čitanju“ slika koje nam daju radiološke tehnike, kako bi lekari koji leče pacijenta mogli postaviti pravu dijagnozu i dati pravu terapiju.
Savremena praksa radiologije uključuje nekoliko različitih zdravstvenih profesija koje rade timski. Radiolog je lekar koji je završio odgovarajuću postdiplomsku obuku i interpretira medicinske slike, saopštava ove nalaze drugim lekarima putem izveštaja ili usmeno i koristi imidžing za izvođenje minimalno invazivnih medicinskih postupaka.[1][2] Medicinska sestra je uključena u zbrinjavanje pacijenata pre i posle snimanja ili postupaka, uključujući davanje lekova, praćenje vitalnih znakova i nadgledanje pacijenata pod sedacijom.[3] Radiograf, poznat i kao „radiološki tehnolog“ u nekim zemljama kao što su Sjedinjene Države i Kanada, posebno je obučeni zdravstveni radnik koji koristi sofisticiranu tehnologiju i tehnike pozicioniranja da bi stvorio medicinske slike koje radiolog tumači. U zavisnosti od obuke pojedinca i zemlje u kojoj se radi, radiograf se može specijalizovati za jedan od gore pomenutih modaliteta snimanja ili imati proširene uloge u izveštavanju o slikama.[4]
Dijagnostički modaliteti snimanja[uredi | uredi izvor]
Radiografije, prvobitno su nazvane rendgenografi, nazvane po otkrivaču X-zraka, Vilhelmu Konradu Rendgenu. Proizvode se prenošenjem rendgenskih zraka kroz pacijenta. X-zraci se projektuju kroz telo na detektor; formira se datoteka na osnovu koje zraci prolaze (i detektuju se) naspram onih koje se apsorbuju ili rasipaju u pacijentu (i stoga se ne otkrivaju). Rendgen je otkrio X-zrake 8. novembra 1895. godine i za njihovo otkriće dobio prvu Nobelovu nagradu za fiziku 1901.
U film-skenirajućoj radiografiji, rendgenska cev stvara snop rendgenskih zraka koji je usmeren na pacijenta. Rendgenski zraci koji kroz njega prolaze, filtriraju se kroz uređaj zvani rešetka ili rendgenski filter, kako bi se smanjilo rasipanje, i udarilo u nerazvijeni film, koji se čvrsto drži na ekranu fosfora koji emituje svetlost u nepropusnu kasetu. Film se zatim hemijski razvija i na njemu se pojavljuje datoteka. Radiografija filmskog ekrana zamenjuje se radiografijom fosforne ploče, ali u novije vreme digitalnom radiografijom (DR) i EOS snimanjem.[5] U dva najnovija sistema, rendgenski zraci udaraju u senzore koji pretvaraju generisane signale u digitalne informacije, koje se prenose i pretvaraju u datoteku prikazanu na ekranu računara. U digitalnoj radiografiji senzori oblikuju ploču, ali u EOS-sistemu za skeniranje proreza, linearni senzor skenira pacijenta vertikalno.
Obična radiografija bila je jedini način snimanja dostupan tokom prvih 50 godina radiologije. Zbog svoje dostupnosti, brzine i nižih troškova u odnosu na druge modalitete, radiografija je često prvi izbor u radiološkoj dijagnozi. Uprkos velikoj količini podataka u CT skeniranju, MR snimanju i drugim digitalnim slikama, postoje mnogi entiteti bolesti kod kojih se klasična dijagnoza postiže običnom radiografijom. Primeri uključuju razne vrste artritisa i upale pluća, tumore kostiju (posebno benigni), prelome, urođene anomalije skeleta i određene bubrežne kamence.
Mamografija i DXA su dva oblika primene niskoenergetske projekcije koja se koristi za procenu stanja karcinoma dojke, odnosno osteoporoze.
Fluoroskopija[uredi | uredi izvor]
Fluoroskopija i angiografija su posebni vidovi primene rendgenskog snimanja, u kojima su fluorescentni ekran i pojačavajuće cevi, povezane na televizijski sistem zatvorenog kruga.[6] To omogućava snimanje struktura u pokretu ili povećanih s radiokontrastnim sredstvom u stvarnom vremenu. Radiokontrastna sredstva se obično daju gutanjem ili ubrizgavanjem u telo pacijenta, radi ocenjivanja anatomije i funkcionisanja krvnih sudova, urogenitalnog sistema ili gastrointestinalnog trakta (GI-trakt). Sada su u upotrebi dva radiokontrastna sredstva. Barijum sulfat (BaSO4 ) daje se oralno ili rektalno za procenu gastrointestinalnog trakta.
Jod se, u više zaštićenih oblika, daje oralnim, rektalnim, vaginalnim, intraarterijskim ili intravenskim putem. Ovi radiokontrastni agensi snažno apsorbiraju ili rasipaju rendgenske zrake, a zajedno sa snimanjem u stvarnom vremenu omogućavaju demonstraciju dinamičkih procesa, poput peristaltike u probavnom traktu ili protoka krvi u arterijama i venama. Kontrast joda takođe se može koncentrisati u trbušnim područjima više ili manje nego u normalnim tkivima i učiniti abnormalnosti uočljivijima (tumori, ciste, upale. Pored toga, u određenim okolnostima, kao kontrastno sredstvo može se koristiti i vazduh, za gastrointestinalni sistem, a ugljen dioksid kao kontrastno sredstvo u venskom sistemu; u tim slučajevima kontrastno sredstvo slabi rendgensko zračenje manje od okolnih tkiva.
Kompjuterizovana tomografija[uredi | uredi izvor]
CT-snimanje koristi rendgenske zrake u kombinaciji sa računanjem algoritama za datoteku tela.[7] U CT-u, rendgenska cev nasuprot rendgenskom detektoru (ili detektorima) u aparatu u obliku prstena rotira se oko pacijenta, proizvodeći kompjuterski generisani presek datoteke (tomogram). CT se dobija u aksijalnoj ravni, pomoću srčanih i sagitalnih datoteka proizvedenih računarskom rekonstrukcijom. Radiokontrastna sredstva se često koriste sa CT-om za pojačano ocrtavanje anatomije. Iako radiografije pružaju veću prostornu rezoluciju, CT može otkriti suptilnije varijacije u slabljenju rendgenskih zraka (veća kontrastna rezolucija). CT izlaže pacijenta znatno višem jonizujućem zračenju nego radiograf.
Spiralni multidetektor CT koristi 16, 64, 254 ili više detektora tokom neprekidnog kretanja pacijenta kroz zrake da bi se dobili kratki detalji o datotekama u kratkom vremenu pregleda. Brzom primenom intravenoznog kontrasta tokom CT-skeniranja, ovi sitni detalje datoteka mogu se rekonstruirati u trodimenzijskoj (3D) datoteci karotidnih, cerebralnih, srčanih ili drugih arterija.
Uvođenje računarske tomografije početkom 1970-ih revolucionisalo je dijagnostičku, pružajući kliničarima datoteke prave trodimenzijske anatomske strukture. CT-skeniranje postalo je test izbora u dijagnostikovanju nekih hitnih i bitnih stanja, poput cerebralne hemoragije, plućne embolije (ugrušci u arterijama pluća), disekcija aorte (kidanje zida aorte), upala slepog creva, divertikulitis i začepljivanje usled bubrežnih kamenaca. Stalna poboljšanja u CT tehnologiji, uključujući kraće vreme skeniranja i poboljšana rezolucija, dramatično su povećali tačnost i korisnost CT-skeniranja, što može delimično objasniti povećanu upotrebu u medicinskoj dijagnozi.
Ultrazvuk[uredi | uredi izvor]
Medicinska ultrasonografija koristi ultrazvuk (visokofrekventni zvučni talas) za vizualizacijske strukture mekog tkiva u telu u stvarnom vremenu. Nije uključeno jonizujuće zračenje, ali kvalitet datoteka dobijenih ultrazvukom u velikoj meri zavisi od veštine osobe (ultrasonograf) koja obavlja pregled i veličine tela pacijenta. Pregledi većih pacijenata, prekomerne težine mogu imati pad kvaliteta datoteke, jer njihova potkožna masnoća apsorbuje veći deo zvučnih talasa. To rezultira manjim brojem zvučnih talasa koji prodiru u organe i reflektiraju se natrag u pretvarač, što rezultira gubitkom informacija i lošom kvalitetom datoteke. Ultrazvuk je takođe ograničen nemogućnošću datoteke kroz vazdušne džepove (pluća, crevne petlje) ili kosti. Njegova upotreba u medicinskom snimanju razvila se uglavnom u poslednjih 30 godina. Prve ultrazvučne datoteke bile su statičke i dvodimenzijske (2D), ali uz modernu ultrasonografiju 3D rekonstrukcije se mogu promatrati u stvarnom vremenu, efektivno postajući "4D".
Budući da tehnike ultrazvučnog snimanja ne koriste jonizujuće zračenje za generiranje datoteka (za razliku od radiografije i CT skeniranja), one se obično smatraju sigurnijima i stoga su češće u akušerskom snimanju. Napredak trudnoće može se temeljito proceniti s manje brige zbog štete od korištenih tehnika, što omogućava rano otkrivanje i dijagnozu mnogih fetusnih anomalija. Rast se s vremenom može proceniti, što je važno kod pacijenata s hroničnim bolestima ili bolestima izazvanim trudnoćom, te u višestrukoj trudnoća (blizanci, trojke, itd.). Kolor Doplerski ultrazvuk meri težinu periferne vaskularne bolesti i koriste ga kardiolozi za dinamičku procenu srca, srčanih zalistaka i glavnih sudova. Stenoza, na primer, karotidne arterije može biti znak upozorenja za nadolazeći moždani udar. Ugrušak, ugrađen duboko u jednu od unutrašnjih vena nogu, može se naći ultrazvukom pre nego što se istisne i putuje u pluća, što rezultira potencijalno fatalnom plućnom embolijom.
Ultrazvuk je koristan kao vodič za izvođenje biopsije, kako bi se smanjilo oštećenje okolnih tkiva i u drenažama kao što je toracenteza. Mali prenosni ultrazvučni uređaji sada zamenjuju peritonealna lavažu, na odelima trauma neinvazivnom procenom prisustva unutrašnjeg krvarenja i oštećenja unutrašnjih organa. Opsežno interno krvarenje ili ozleda glavnih organa može zahtevati operaciju.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ The American Board of Radiology Webpage of the American Board of Radiology
- ^ „Radiology — Diagnostic Specialty Description”. American Medical Association. Pristupljeno 19. 10. 2020.
- ^ Blevins SJ (1994). „The role of the radiology nurse”. Radiology Management. 16 (4): 46—8. PMID 10139086.
- ^ Murphy A, Ekpo E, Steffens T, Neep MJ (decembar 2019). „Radiographic image interpretation by Australian radiographers: a systematic review”. Journal of Medical Radiation Sciences. 66 (4): 269—283. PMC 6920699
. PMID 31545009. doi:10.1002/jmrs.356.
- ^ Bittersohl B, Freitas J, Zaps D, Schmitz MR, Bomar JD, Muhamad AR, Hosalkar HS (maj 2013). „EOS imaging of the human pelvis: reliability, validity, and controlled comparison with radiography”. The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume. 95 (9): e58—1—9. PMID 23636197. doi:10.2106/JBJS.K.01591.
- ^ Novelline RA, Squire LF (1997). Squire's Fundamentals of Radiology (5th izd.). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01279-0.
- ^ Herman GT (14. 7. 2009). Fundamentals of Computerized Tomography: Datoteka Reconstruction from Projections (2nd izd.). Springer. ISBN 978-1-84628-723-7.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Kaufman JA (novembar 2014). „The interventional radiology/diagnostic radiology certificate and interventional radiology residency”. Radiology. 273 (2): 318—21. PMID 25340266. doi:10.1148/radiol.14141263 .
- Siragusa DA, Cardella JF, Hieb RA, Kaufman JA, Kim HS, Nikolic B, et al. (novembar 2013). „Requirements for training in interventional radiology”. Journal of Vascular and Interventional Radiology. 24 (11): 1609—12. PMC 4485607 . PMID 24160820. doi:10.1016/j.jvir.2013.08.002.
- Di Marco L, Anderson MB (februar 2016). „The new Interventional Radiology/Diagnostic Radiology dual certificate: "higher standards, better education"”. Insights into Imaging. 7 (1): 163—5. PMC 4729716 . PMID 26746975. doi:10.1007/s13244-015-0450-9.
- „Pediatric Interventional Training Opportunities”. The Society for Pediatric Radiology. Arhivirano iz originala 16. 05. 2021. g. Pristupljeno 20. 02. 2021.
- Mahnken AH, Bücker A, Hohl C, Berlis A (april 2017). „White Paper: Curriculum in Interventional Radiology”. RoFo. 189 (4): 309—311. PMID 28335057. doi:10.1055/s-0043-104773 .
- Kassamali RH, Hoey ET (decembar 2014). „Radiology training in United Kingdom: current status”. Quantitative Imaging in Medicine and Surgery. 4 (6): 447—8. PMC 4256234 . PMID 25525574. doi:10.3978/j.issn.2223-4292.2014.10.10.
- „Guidance on Training in Interventional Radiology” (PDF). Royal College of Radiologists. Arhivirano iz originala (PDF) 06. 08. 2020. g. Pristupljeno 26. 9. 2017.
