Razarač

Američki razarač USS Lasen

Eskortni razarač Biokovo

Jugoslovenski veliki razarač (vođa flotile) Dubrovnik

Francuski veliki razarač (kontra-torpiljer) Le Fantask

Razarač (engl. destroyer) je naziv za vrstu ratnog broda koji je sagrađen i opremljen u svrhu odbrane većih, odnosno kapitalnih brodova ili konvoja od raznih vrsta napada.

Razarač je opremljen jakim mašinskim kompleksom, velike brzine, naoružan artiljerijskim i torpednim (ređe minskim) protivpodmorničkim (PPD), a u najnovije vreme i raketnim oružjem. Struktura deplasmana savremenog razarača znatno se razlikuje od ostalih ratnih brodova, jer preko 50% otpada na mašinski kompleks i pogonsko gorivo. Osposobljen je za:

• dejstva prvenstveno protiv lakih pomorskih snaga i trgovačkih brodova, podmornica i vazduhoplova;
• za zaštitu većih ratnih brodova na maršu, u boju i na sidrištu;
• za oodbranu i napad na pomorski saobraćaj, pomorske baze i druge elemente mornaričke infrastrukture;
• za navođenje i podršku torpednih jedinica u napadu;
• za izviđanje, patroliranje i pretraživanje širih morskih prostranstava;
• za neutralisanje i uništavanje žive sile i objekata u priobalnom pojasu;
• za prevoženje manjeg pomorskog desanta i pružanje vatrene podrške iskrcanim trupama.

Razvoj

Razarači su se razvili u drugoj polovini XIX veka kao odgovor na pojavljivanje torpiljarke pa mu i ime dolazi od engleskog naziva torpedo boat destroyer (razarač torpiljarki) koji mu je dala britanska mornarica. Zadatak razarača je bio da plove oko bojnih brodova i krstarica i motre na eventualne napade manjih brodova.

U XX veku se kao ozbiljna prijetnja mornaricama pojavila podmornica, pa su razarači dobili opremu za borbu protiv njih.

Istovremeno se pojavila potreba za zaštitom trgovačke mornarice od neprijateljskog krstaričkog rata, odnosno podmornica. To je dovelo do evolucije razarača u dva pravca, Na jednoj strani su počeli da se razvijaju laki, tzv. eskortni razarači, čija je svrha bila zaštita konvoja odnosno protivpodmornička borba. Oni su danas poznati pod nazivima fregata i korveta. Na drugoj strani su razarači dobijali sve više oružja i opreme, pa s vremenom i sposobnost vršenja borbenih zadataka koji su prije toga bili u domenu kapitalnih brodova. Takve velike razarače Britanci su nazivali vođama flotile te su ih koristili kao komande brodove divizija/eskadri razarača, a Francuzi su ih nazivali kontra-torpiljeri.

Ruski razarač Projekta 956 Sarič

Veličina im je od 1.200 do 2.600 tona, a glavno naoružanje topovi od 120 do 140 mm. Pored toga imali su i više torpednih cevi radi napada na bojne brodove i krstarice.

Razarači su danas po svojoj tonaži vrlo često iznad nekadašnjih krstarica, a njihova vatrena moć — koju simbolizuju dalekometni projektili brod-brod i brod-zemlja — ne može se uporediti ni sa čim ranije. Stoga danas razarač predstavlja kapitalni brod kod gotovo svake svjetske mornarice (jedini izuzetak su Rusija i SAD koje poseduju krstarice, odnosno države koje raspolažu s nosačima avionima).

Karakteristike

Taktičko-tehničke karakteristike tipičnih razarača

Ime	Država	God.	Depl. (t)	Brz. (čv.)	Pogon (KS)	Dimenzije (m)			Naoružanje				Posada
						Duž.	Šir.	Gaz	Topovi (mm)	Torp. cevi	Protiv podmornica	Raketno
Daring		1893.	275	28	4.800	56	5.8	2	1x75, 3x57	2			40
Forban		1895.	152	31	3.260	44	4.6	3	2x37	2			30
Bainbridge		1901.	420	29	8.000	74	7	2	2x76, 5x57	2			75
Schiau		1904.	470	27	6.000	61	7	2.5	3x50	3			55
Espero		1904.	376	30	5.377	64	5.9	2.3	5x57	4			56
Страшный		1905.	500	25	6.200	73	7	2.5	2x75, 4x57	3			85
Velebit		1905	510	28	5.000	67	6	2	1x70, 7x47	2			65
Swift		1907.	1.815	36	30.000	105	10	3.2	4x102	2			100
Новик		1911.	1.300	37	36.500	102	9.5	3	4x105	4			140
Lika		1913.	850	32	20.600	83	8	2.5	2x100, 6x70	4			99
Francesco Nullo		1913.	770	30	18.000	73	7.3	2.6	1x120, 4x76	2			79
Magon		1913.	851	30	16.000	81	7.8	3	2x100, 4x65	4			83
Vulkan 25		1914.	650	32	15.000	71	7.4	3	2x88	8			85
Jacob Jones		1917.	1.090	35.9	25.800	95.8	9.4	2.8	4x102, 1x76	12			122
Monzambano		1922.	966	34	22.000	86.4	8	2.6	4x102, 2x76	4			105
Amazon		1926.	1.350	37	39.000	95	9.6	2.8	4x120, 2x40	6			138
Nicolò Zeno		1928.	1.628	41.5	60.000	107.3	10.2	3.7	6x120, 2x40	6			170
Van Nes		1928.	1.316	36	31.000	98.1	9.5	3	4x120, 1x75 4x40,	6	2 bacača DB	1 hidroavion	120
Ushio		1929.	1.700	34	50.000	115	10.3	3	6x127	9			197
Codrington		1929.	1.540	38	39.000	101.2	10.3	2.7	5x120, 2x40	8			183
Vautour		1930.	2.441	42.8	87.000	129	11.9	3.9	5x138, 4x37	6	4 bacača DB		210
Dubrovnik		1931.	1.880	37	48.000	113	10.7	3.6	4x140, 2x84, 6x40	6	4 bacača DB, tračnice za mine		200
Grecale		1934.	1.449	38	44.000	107	10.1	3	4x120, 6x37, 2x20	6	2 bacača DB, 50 mina		153
Mogador		1936.	2.884	38	92.000	137	12.6	4.6	8x138, 4x37	10	4 bacača DB, 20 mina		238
Tribal		1937.	1.870	36.5	44.000	108	11.3	3	8x120, 4x40	4			240
Zagreb		1938.	1.210	38	44.000	98	9.4	2.9	4x120, 4x40	6
Громкий		1938.	1.800	38	50.000	116	11	4	4x130, 2x70, 4x37	6	4 bacača DB, mine		210
Kogero		1939.	2.100	35	45.000	111	10.8	3.4	6x127	8			230
Benson		1939.	1.630	36.5	50.000	104	10.8	3.1	5x127, 5x28	8			250
Z 27		1941.	2.600	36	60.000	125	12	4	5x150, 8x37	8			300
Fletcher		1942.	2.050	35	60.000	115	12	5.5	5x127, više 40 i 20	10	2 ježa, 2 bacača DB, klizači		300
Battle		1945.	2.380	35	50.000	116	12.3	3.9	5x114, 8x40	10	2 sipe, 2 bacača DB		270
Split		1958	2.400	31.5	50.000	120	11.1	3.8	4x127,12x40, 4x20	5	2 sipe, 2 klizača DB, 6 bacača DB, 40 mina		240
Krivak		1971.	3.540	34	73.000	130	14	5	4x76	8	2 lansera za pp rakete	četvorostruki lanser za SS-N-10 i dva za SA-N-4	312
Shefield		1972.	3.500	30	50.000	125	14.3	6.7	1x114, 2x20		pp helikopter	dvocevni lansirni uređaj za Sea Dart
R.A.Sprunce		1973.	6.900	30	80.000	171	16.4	8.6	2x127		1/VIII lansera za ASROC, helikopter (LAMPS)	višestruki lansirni uređaj za Sea Sparrow	270

Literatura

• Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 8), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1974), str.68-72.