Sava

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
(preusmereno sa Река Сава)

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Sava (višeznačna odrednica).
Sava
Sava u Beogradu
Tok Save
Opšte informacije
Dužina990 km
Basen97713.2 km2
Pr. protok1.564 ​m3⁄s
SlivCrnomorski
Plovnostod Siska do Beograda
Vodotok
Izvornastaje spajanjem Save Bohinjke i Save Dolinke u Slovenskim Alpima, Slovenija
V. izvora~833 m
UšćeDunav kod Beograda
V. ušća68.28 m
Geografske karakteristike
Država/e Slovenija
 Hrvatska
 Bosna i Hercegovina
 Srbija
NaseljaKranj, Zagreb, Sisak, Brčko, Gradiška Sremska Mitrovica Šabac, Beograd
PritokeKupa, Una, Vrbas, Bosna, Drina
Reka na Vikimedijinoj ostavi

Sava je rijeka u srednjoj i jugoistočnoj Evropi, desna pritoka Dunava. Teče kroz Sloveniju, Hrvatsku, duž sjeverne granice Bosne i Hercegovine i kroz Srbiju, uljevajući se u Dunav u Beogradu. Srednji dio toka je prirodna granica između Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Sava čini sjevernu granicu Balkanskog poluostrva i južni obod Panonske nizije.

Sava je duga 990 km, uključujući i 45 km dugu rijeku Savu Dolinku, koja izvire u Zelnici u Sloveniji. Najveća je pritoka Dunava po zapremini vode i druga, poslije Tise, u smislu slivnog područja (97.712 km²) i dužine. Sava odvodi značajan dio voda sa područja Dinarskih Alpa, kroz glavne pritoke Drinu, Bosnu, Kupu, Unu, Vrbas, Lonju, Kolubaru, Bosut i Krku. Sava je jedna od najdužih rijeka u Evropi i jedna od malobrojnih evropskih rijeka te dužine koje se ne ulivaju neposredno u more.

Procjenjuje se da u basenu Save živi oko 8.176.000 stanovnika, a rijeka spaja i tri glavna grada — Ljubljanu, Zagreb i Beograd . Sava je plovna za veće brodove od ušća Krupe u Sisku, što otprilike čini ​2⁄3 njene dužine plovnim.

Izvori[uredi | uredi izvor]

Rijeka Sava nastaje spajanjem Save Dolinke i Save Bohinjke u sjevernozapadnoj Sloveniji. Područje na kome nastaje rijeka, obuhvata nekoliko pritoka, uključujući 52 km dugu Soru, 27 km dugu Tržičko Bistricu i 17 km dugu Radovnu — koje se uljevaju u Savu u ušću koje se nalazi na istoku nizvodno kod Medvode.

Sava Dolinka izvire u Zelnici kod Kranjske gore u Sloveniji, u dolini koja razdvaja Julijske Alpe od planinskog vijenca Karavanke. Izvor se nalazi u blizini slovenačko-italijanske granice na 833 m nadmorske visine, u vododjelnici između jadranskog i dunavskog basena. Izvor Save Dolinke nastaje od podzemnih voda koje vjerovatno nastaju bifurkacijom izvora kraškog izdana u savski i sočanski basen. Nadiža, potok koji ponire u blizini, izvor je voda u Zelnici. Sava Dolinka se smatra početkom Save i njen tok je dug 45 km.

Sava Bohinjka nastaje u Ribčevom Lazu, na ušću sa kratkim vodotokom Jezernicom, koji izlazi iz Bohinjskog jezera i rijeke Mostnice. Prema pojedinim izvorima, Jezernica se definiše kao dio Save Bohinjke, navodeći da Bohinjka izlazi neposredno iz jezera, dok prema drugim izvorima uključuje Savicu.

Tok[uredi | uredi izvor]

Posle sastava kod Radovljice reka Sava teče ka jugoistoku pored Kranja i Ljubljane, ostavljajući ih na zapadu. Tu reka pravi velike Ljubljansko polje, „žilu-kucavicu“ Slovenije. Od Ljubljane Sava menja pravac toka ka istoku i protiče kroz niz klisura. Kod Zidanog Mosta, gde se u nju uliva Savinja, reka menja tok ka jugoistoku. Potom reka protiče kroz Krško i Brežice u okviru pitome Dolenjske.

Od ušća reke Sutle Sava ulazi u Hrvatsku i, ubrzo, i do glavnog grada Zagreba (deli ga stari i novi deo grada). Posle Zagreba Sava postaje prava nizijska reka, sa sporim tokom, malim padom i mnogo meandara (mnogi ispravljeni u skorijim vremenima). Protiče kroz veoma nisku aluvijalnu ravan, koja je plavna i stoga močvarna. Danas je ovaj deo Posavine pod zaštitom, kao Park prirode "Lonjsko polje". Jedino značajnije gradsko naselje je Sisak.

Kod Jasenovca reka Sava dobija značajnu desnu pritoku, reku Unu i menja pravac iz jugoistočnog ka istoku, koji manje-više zadržava do ušća u Dunav. Od Jasenovca reka postaje i granica između Hrvatske i Bosne i Hercegovine (većim delom Republike Srpske). U ovom delu reka postaje velika, zahvaljujući velikim, desnim pritokama, sa „bosanske strane“ - Vrbas, Bosna i Drina. Gradovi u ovom delu su zbog postojeće viševekovne granice „dvojni“: Gradiška i Stara Gradiška, Slavonski Brod i Brod, Šamac i Slavonski Šamac. Kod Brčkog reka pravi značajniju okuku ka jugozapadu.

15 km zapadno od ušća Drine reka prolazi tromeđu Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Srbije. Kod Sremske Rače Sava prima vode Drine, svoje najveće i najznačajnije pritoke. Potom reka protiče kroz Sremsku Mitrovicu. Posle toga reka pravi ponovo značajnu okuku ka jugozapadu, gde se u temenu okuke, na desnoj obali smestio grad Šabac. Posle toga reka teče istočno, ka Obrenovcu, posle koga reka skreće ka severoistoku i Beogradu. U Beogradu, glavnom gradu Srbije, reka Sava se uliva u veći Dunav.

Za rečne brodove, Sava je plovna od Siska do Beograda.

Ušće Ljubljanice (desno) u reku Savu kod Podgrada (Ljubljana)
Reka Una (levo) kod ušća u Savu (desno) kod Donje Gradine
Most sv. Irineja, Sremska Mitrovica

Pritoke Save[uredi | uredi izvor]

Leve pritoke su:

Desne pritoke su:

Protok Save[uredi | uredi izvor]

Graf protoka (1992-2022)

Srednji protok Save na stanicama Zagreb, Sremska Mitrovica i Beograd :[1][2][3][4]

Godine Srednji protok (m³/s)
Beograd Sremska

Mitrovica

Zagreb Šabac
1991[5] 1603
1992 1537 1474 313
1993 1178 1121 251
1994 1595 1531 255
1995 1676 1610 281
1996 1958 1888 377
1997 1555 1492 264
1998 1534 1471 302
1999 1838 1770 297
2000 1360 1300 269
2001 1676 1610 266
2002 1543 1480 221
2003 1055 1000 146
2004 1828 1760 316
2005 1899 1830 271
2006 1757 1690 275
2007 1228 1170 234
2008 1340 1280 315
2009 1442 1380 314
2010 2418 2338 399
2011 961 908 183
2012 1157 1096 183
2013 1859 1793 382
2014 2316 2245 472
2015 1533 1470 249
2016 1615 1550 310
2017 1289 1234 289
2018 1665 1595 312
2019 1380 1320 314
2020 1065 1010
2021 1513 1450
2022[6] 1110
Prosjek 1559 1483 288

Gradovi na Savi[uredi | uredi izvor]

Značajni gradovi (po državama) na toku Save su:

Galerija[uredi | uredi izvor]

Stare razglednice[uredi | uredi izvor]

  • Savsko pristanište 1925. godine
    Savsko pristanište 1925. godine
  • Beogradsko Savsko pristanište, sedamdesete godine 20. veka
    Beogradsko Savsko pristanište, sedamdesete godine 20. veka

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Republički hidrometeorološki zavod”. 
  2. ^ „The Study of Water for Pollution Reduction on the Sava River Basin in the Republic of Croatia” (PDF). 2001. 
  3. ^ Petar, Božanović (2018). „Promjene protočnog režima Save kod Zagreba”. 
  4. ^ „International Sava River Basin Commission”. 
  5. ^ Hidrološki godišnjak - 1991 (PDF). Beograd. 1992. str. 111. Pristupljeno 14. 11. 2023. 
  6. ^ „Republika Srbija REPUBLIČKI HIDROMETEOROLOŠKI ZAVOD HIDROLOŠKI GODIŠNjAK 1. POVRŠINSKE VODE 2022.” (PDF): 123. Pristupljeno 14. 11. 2023. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Sava na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сава&oldid=27533901”