Remezijana
Remezijana (lat. Remesiana) je arheološki lokalitet koji se nalazi u mestu Bela Palanka (opština Bela Palanka).
Pripada kategoriji spomenika kulture od velikog značaja, koji je upisan u centralni registar 1988. godine. Lokalni registar vodi Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš. Remezijana je bila sedište episkopije (sedište episkopa Nikite) u 4. veku.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Remezijana je, naime, bila upravno središte rudničke oblasti koje je zbog svog značaja bilo direktno podređeno caru. Ovo će presudno uticati na status i razvoj Remezijane i čitavog kraja, tako da će, iako u neposrednoj blizini velikih gradskih centara Naisa i Sardike, Regio Remesianensis biti samostalna oblast koja će, sa hrišćanstvom, dobiti i svog episkopa.[1] Razvoju grada je, pored rudarstva, pogodovao i miran period rimske vladavine na Balkanu koji je trajao do 4. veka, odnosno do upada Gota.
Grad Remezijana ležao je na velikom vojnom putu koji je prolazio kroz centar Ilirskog poluostrva i koji je predstavljao glavnu sponu između zapadne Evrope i Konstantinopolja, novog Rima. Na tom mestu se sada nalazi srpsko selo Bela Palanka, koju Turci zovu Mustafa–pašina Palanka, 24 milja severoistočno od Niša, antičkog Naisa. U početku put ide kroz ravnicu, a zatim prolazi kroz šume Suve planine. Na nadmorskoj visini od 636 m ulazi u regiju Remesiana i silazi u jarugu kroz koju teče Nišava, do Remezijane. [2]
Gradić je najverovatnije osnovao car Trajan i u četvrtom veku je pripadao sredozemnoj Dakiji.
Kasnije je pripadao provinciji Gornje Mezije u prethodnom veku, gde svedoči natpis zazidan u kući preko puta stare turske palanke ili tvrđave: koji pruža zapis o podizanju zavetnog oltara za zdravlje careva Kara i Karina od strane provincije Gornje Mezije[3]. U to vreme Gornja Mezija je uključivala Sredozemnu Dakiju kojoj je pridodata Dardanija.
O opštem javnom životu se vodilo vrlo malo računa jer su se tadašnje lokalne vlasti samo fokusirale na imperijalne obaveze a građanstvo je živelo u bednim uslovima. Grad je bio pod direktnom upravom cara.[4] U takvim bednim društvenim uslovima hrišćanski episkop Niketa morao je da živi i da propoveda poštenje. Tada je mnogo građana pobeglo u samoću i cenili su mir manastirskog života daleko od svakodnevnih javnih poslova.
U Remezijani su se pojavili i kopači zlata koji su kao slobodni građani često boravili u ovom mestu. Nedaleko od Naisa u pravcu Ulupljane, a blizu Skoplja, pronađeni su tragovi rudnika zlata. Samostalni kopači zlata koji su nosili svoje nalaze lokalnim vlastima i vlasti su im plaćale po propisanoj skali, bili su slobodni da lutaju i često su se mogli videti na ulicama Remezijane.
Lokacija i istorijat iskopavanja[uredi | uredi izvor]
Lokalitet se nalazi na užem gradskom području Bele Palanke, na trasi antičkog puta Naissus—Serdica, na oko 35 km od prvog i na oko 106 km od drugog centra. Bedemi i unutrašnjost utvrđenja delimično su istraženi. Nekropole su identifikovane na osnovu slučajnih nalaza. Krajem 19. i početkom 20. veka obavljeni su manji amaterski arheološki radovi.
Prva iskopavanja započela su 1956. godine, tokom savremenih građevinskih radova i sa prekidima traju do danas. Otkriveni objekti su konzervirani.
Prilikom radova na koridoru 10 u blizini Bele Palanke, naselje Crvena Reka, lokalitet Kladenčište, otkriveni su ostaci još jedne crkve stare 1700 godina.[5][6]
Utvrđenje[uredi | uredi izvor]
Na Remezijani je otrkiveno pravougaono utvrđenje iz rimskog i ranovizantijskog perioda i poligonalne kule. Verovatno je naselje formirano rano, na šta ukazuju epigrafski nalazi. Status grada Remesijana dobija u vreme Trajana. Otkriveni su i ostaci bazilike, na čijem se zapadnom delu nalazila polukružna apsida. U okolini bazilike otkriveni su ostaci antičkih građevina.
Izvan bedema nalazila se trobrodna bazilika sa baptisterijumom, vila i nekropola.
Nekropole[uredi | uredi izvor]
Starija nekropola nalazila se severno od grada. Severna nekropola se nalazi u blizini naselja Dol, na desnoj obali Nišave, gde su kao slučajni nalazi pronađeni zidani grobovi i grobnice sa svodom. Grobnica sa nišom, lučnim svodom i ulazom na istočnoj strani otkrivena je 1923. godine. Jedan deo nalaza, koje su nalazači zadržali, uspeo je da otkupi Narodni muzej u Beogradu i to dva medaljona sa kamejama, zlatnu minđušu sa plavim kamenom, šest članaka zlatnog lanca, novac Maksimijana Herkulija, dva staklena, zemljani sud i srebrnu kopču. Dve južne nekropole datuju se u kraj 5. veka.
Kameje[uredi | uredi izvor]
Najznačajniji su nalazi kameja u zlatnim okvirima sa ornamentom u obliku palmete. Kameje su napravljene od dvoslojnog kamena, sivoplavog ahata i beličastog opala. Prikazan je ženski lik, fine linije profila, sa velikim očima i kosom očešljanom u nisku punđu. Prema frizuri zaključuje se da je u pitanju moda iz antoninskog perioda ili iz perioda kćerke Maksimijana Herkulija, Konstantinove žena Fauste, na šta ukazuje bronzani medaljon iz Sirmijuma. Prema ovom prikazu žene između dvadeset i trideset godina i frizuri kameje mogu da se datuju oko 320. godine, kada je prema portretima na novcu, Fausta prikazivana sa ovakvom punđom. Sudeći po ovom nakitu osoba koja je sahranjena u grobnici bila je visoko na društvenoj lestvici.
Prsten sa natpisom fidem constantino[uredi | uredi izvor]
Zlatni prsten sa natpisom fidem constantino pronađen je na ovom lokalitetu pod nepoznatim okolnostima. Prstenje ovog tipa je verovatno dodeljeno posle Konstantinovog zauzimanja Naisa i osvajanja Serdike. Analiza ovog „prstenja odanosti Konstantinu“ datuje nakit u period od 315. do 317, ili 319. godine. Pretpostavlja se da je prsten mogao da dobije istaknuti carski službenik koji je najverovatnije bio stanovnik Remizijane.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Pirotski zbornik br. 37-38, 2013, str. 15
- ^ Pirotski zbornik br. 29-30, 2005, str. 53
- ^ Antička istraživanja u Iliriji, XILX str. 163.
- ^ Petar Petrović,Niš u antičko doba, Istorija Niša 1, 1983, str. 66.
- ^ Bazilika stara 17 vekova nasred koridora 10 („Blic“, 3. oktobar 2013)
- ^ Završena arheološka iskopavanja na lokalitetu Kladenčište („Večernje novosti“, 7. januar 2015)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „Remesijana — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- Ivana Popović, Inventar grobnica iz Dola kod Bele Palanke (Remesijana), Niš i Vizantija, 7, Niš, 2009.
