Rodoskvrnavljenje

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Rodoskrnavljenje, rodoskvrnuće ili incest (lat. incestus) je seksualni kontakt između osoba koje se nalaze u srodstvu.[1][2][3] Zbog njihovih međusobnih rodbinskih veza zabranjen je zakonom ili običajima. Incest je univerzalna pojava i univerzalni tabu, mada postoje varijacije u zavisnosti od sredine.[4] Što bliža rodbinska veza između dvoje ljudi, to je naglašeniji i tabu koji zabranjuje ili osuđuje stupanje u međusobne seksualne odnose.[5]

Većina modernih društava ima zakone koji regulišu legalnost incesta ili društvena ograničenja blisko srodnih brakova.[4] U društvima u kojima je to nezakonito, dobrovoljni incest odraslih deo zajednice smatra zločinom bez žrtve.[6][7] Neke kulture proširuju tabu incesta na rođake bez srodstva, poput polu-braće i sestara, usvojenu braću i sestare, iako ponekad sa manjim intenzitetom.[8][9] Rođaci trećeg stepena (poput polutetke, polunećaka, prvog rođaka) u proseku imaju 12,5% zajedničkog genetskog nasleđa, a na seksualne odnose među njima u različitim kulturama se gleda na različite načine, od potpune osude do društvenog prihvatanja.[10] Deca proistekla iz incestuoznih odnosa su smatrana nezakonitim, a takvim se i danas smatraju u nekim društvima. U većini slučajeva roditelji nisu imali mogućnost da stupe u brak kako bi uklonili taj status, jer su incestuozni brakovi bili, i ostaju, zabranjeni.

Uobičajeno opravdanje za zabranu incesta je izbegavanje inbridinga: kolekcije genetskih poremećaja kojima su podložna deca roditelja sa bliskom genetskom vezom.[11] Takva deca su u većem riziku od urođenih poremećaja, smrti, kao i razvojnih i fizičkih smetnji, a taj rizik je srazmeran koeficijentu srodnosti njihovih roditelja - meri genetske bliskosti roditelja.[11][12] Međutim kulturni antropolozi su primetili da izbegavanje inbridinga ne može biti jedina osnova za tabu incesta, jer se granice zabrane incesta uveliko razlikuju među kulturama, i ne nužno na načine koji maksimiziraju izbegavanje inbridinga.[11][13][14][15]

U nekim društvima, poput drevnog Egipta, brat-sestra, otac-kćer, majka-sin, rođak-rođak, tetka-nećak, ujak-nećaka i druge kombinacije odnosa unutar kraljevske porodice bili su braku kao sredstvo održavanja kraljevske loze.[16][17] Neka društva imaju različita gledišta o tome šta predstavlja ilegalni ili nemoralni incest. Na primer, u starom Egiptu, kao i na Samoi, brak između brata i starije sestre bio je dozvoljen, dok je brak između brata i mlađe sestre proglašen neetičkim.[18] Međutim, seksualni odnosi sa provostepenim srodnikom (što znači roditelj, brat ili sestra ili dete) su gotovo univerzalno zabranjeni.[19]

Terminologija[uredi | uredi izvor]

Broj pored svakog okvira označava stepen odnosa u relativno na datu osobu.

Engleska reč incest potiče od latinske reči incestus, koja ima opšte značenje „nečist, nečedan“. Ona je uveden je u srednjoengleski jezik, kako u generičkom latinskom smislu (sačuvanom tokom čitavog srednjoengleskog perioda[20]), tako i u užem modernom smislu. Izvedeni pridev incestuous pojavljuje se u 16. veku.[21] Pre nego što je ušao u upotrebu latinski izraz, incest je u staroengleskom bio poznat kao sib-leger (od sibb 'srodstvo' + leger 'ležati') ili mǣġhǣmed (od mǣġ 'rod, roditelj' + hǣmed 'seksualni odnos'), ali su vremenom obe reči su izašle iz upotrebe. Termini kao što su incester[22][23][24] i incestual[25][26] korišćeni su za opisivanje onih koji su zainteresovani ili uključeni u seksualne odnose sa rodbinom među ljudima, dok je reč inbreeder korištena za slično ophođenje među životinjama ili organizmima.[27]

Druge reči koje opisuju seksualnu privlačnost prema rođacima uključuju konsanginofilija, konsanginamorija, sinegenezofilija, incestualnost i incestofilija.[28][29][30][31]

Incest trauma[uredi | uredi izvor]

Incest trauma je teško stanje traume prouzrokovano incestom. Slično je traumama koje imaju žrtve silovanja, ali često praćeno i osećajem krivice. Zahteva intenzivnu i specijalizovanu terapiju.[32]

Kažnjivost[uredi | uredi izvor]

Kažnjivost rodoskvrnavljenja opravdava se zaštitom uže porodice i zdravoga potomstva, opasnošću za duševni razvoj partnera i mogućnošću eugeničkih i genetičkih oštećenja kod dece začete u ovakvoj vezi.[1]

Prema Krivičnom zakoniku Republike Srbije (član 197 Krivičnog zakonika[33]) punoletno lice koje izvrši obljubu ili sa njom izjednačen polni čin sa maloletnim srodnikom po krvi u pravoj liniji ili sa maloletnim bratom, odnosno sestrom, kazniće se zatvorom od šest meseci do pet godina. Dobrovoljni odnos između srodnika u istoj uzrasnoj kategoriji (dva punoletna ili dva maloletna lica) u Srbiji se ne smatra krivičnim delom od 2006., kada je na snagu stupio trenutni krivični zakonik, za razliku od brojnih zemalja u svetu i regionu (Sjedinjene Američke Države, Nemačka, Švajcarska, Hrvatska, Bosna i Hercegovina).[34]

Emocionalni incest[uredi | uredi izvor]

U psihologiji je poznat i pojam "emocionalni incest". Ovim pojmom se opisuje veoma jaka neseksualna emocionalna veza bliskih rođaka, najčešće roditelja i njihove odrasle dece, a koja sprečava sinove i kćeri da ostvare druge emocionalne veze. Dobro i potrebno je da između roditelja i dece postoji ljubav, ali u slučaju emocionalnog incesta ta vrsta ljubavi isključuje ljubav prema nekom trećem. U ovakvim slučajevima odrasli sin ili kćerka, zbog preterane emotivne vezanosti za roditelja, nedostupni su drugima za kvalitetno i trajno vezivanje. U ovom odnosu emocionalna lojalnost nekom trećem se razume kao „izdaja” voljenog roditelja koji se „toliko žrtvovao” da bi podigao dete. Ovakva emocionalna veza nastaje nesvesno, na inicijativu roditelja.[35]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „rodoskvrnuće”. Hrvatska enciklopedija. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 22. 1. 2020. 
  2. ^ „Incest”. Oxford University Press. 2013. Arhivirano iz originala 07. 03. 2016. g. Pristupljeno 27. 8. 2013. 
  3. ^ „Incest”. Rape, Abuse & Incest National Network (RAINN). 2009. Pristupljeno 27. 8. 2013. 
  4. ^ a b Bittles, Alan Holland (2012). Consanguinity in Context. Cambridge University Press. str. 178—187. ISBN 978-0521781862. Pristupljeno 27. 8. 2013. 
  5. ^ Pavlović, Sonja. „Incest: Zašto je ljubav između srodnika loša ideja?”. Mind Readings. Sonja Pavlović. Pristupljeno 22. 1. 2020. 
  6. ^ Hipp, Dietmar (2008-03-11). „German High Court Takes a Look at Incest”. Der Spiegel. Pristupljeno 2008-04-12. 
  7. ^ Wolf, Arthur P.; Durham, William H. (2004). Inbreeding, Incest, and the Incest Taboo: The State of Knowledge at the Turn of the Century. Stanford University Press. str. 169. ISBN 978-0-8047-5141-4. 
  8. ^ Encyclopedia of Love in World Religions – Volume 1 – Page 321, Yudit Kornberg Greenberg – 2008
  9. ^ Language and Social Relations – Page 379, Asif Agha – 2007.
  10. ^ The Encyclopedia of Genetic Disorders and Birth Defects – Page 101, James Wynbrandt, Mark D. Ludman – 2009.
  11. ^ a b v Wolf, Arthur P.; Durham, William H. (2004). Inbreeding, Incest, and the Incest Taboo: The State of Knowledge at the Turn of the Century. Stanford University Press. str. 3. ISBN 978-0-8047-5141-4. 
  12. ^ Fareed, M; Afzal, M (2014). „Estimating the inbreeding depression on cognitive behavior: A population based study of child cohort”. PLOS ONE. 9 (10): e109585. Bibcode:2014PLoSO...9j9585F. PMC 4196914 Slobodan pristup. PMID 25313490. doi:10.1371/journal.pone.0109585. 
  13. ^ Schneider, D. M. (1976). „The meaning of incest”. The Journal of the Polynesian Society. 85 (2): 149—169. 
  14. ^ White, L. A. (1948). „The definition and prohibition of incest”. American Anthropologist. 50 (3): 416—435. PMID 18874938. doi:10.1525/aa.1948.50.3.02a00020 Slobodan pristup. 
  15. ^ Schechner, R (1971). „Incest and culture: A reflection on Claude Lévi-Strauss”. Psychoanalytic Review. 58 (4): 563—72. PMID 4948055. 
  16. ^ Maurice Godelier, Métamorphoses de la parenté, 2004
  17. ^ „New Left Review – Jack Goody: The Labyrinth of Kinship”. Pristupljeno 2007-07-24. 
  18. ^ Lechte, John (24. 2. 2003). Key Contemporary Concepts From Abjection to Zeno's Paradox. SAGE Publications. str. 82. ISBN 9780761965343. 
  19. ^ The Tapestry of Culture: An Introduction to Cultural Anthropology, Ninth Ed., Abraham Rosman, Paula G. Rubel, Maxine Weisgrau, 2009, AltaMira Press, p. 101
  20. ^ OED Ancrene Riwle (c. 1225) has Incest‥is bituȝe sibbe fleschliche, where either the generic or the narrow sense may be intended. See also inetymonline.comest
  21. ^ Oxford Concise Dictionary of Etymology, T. F. Hoad (ed.) (1996), p. 232
  22. ^ Wollert, R (2001). An analysis of the argument that clinicians under-predict sexual violence in civil commitment cases. str. 171—184. „His first criterion was that follow-up research on rapists and extrafamilial molesters should be studied while research on incesters and intrafamilial molesters should be screened out.” 
  23. ^ Crowley, Sue (2002). „Exploring the multiplicity of childhood sexual abuse with a focus on polyincestuous contexts of abuse”. Journal of Child Sexual Abuse. Taylor & Francis. 10 (4): 91—110. PMID 16221629. S2CID 10707236. doi:10.1300/J070v10n04_07. „They also suggested that researchers have created “a false dichotomy” (p. 33) by studying extrafamilial child molesters (eg, those who abuse other families' children) as though they were distinct from intrafamilial child incesters (eg, those who molest children within their own family)” 
  24. ^ Caputi, Jane (2009). „Hyapatia”. Unthinkable fathering: connecting incest and nuclearism. Hypatia. 9. Wiley Online Library. str. 102—122. doi:10.1111/j.1527-2001.1994.tb00435.x. 
  25. ^ L Conyers, James (2002). Black Cultures and Race Relations. Rowman & Littlefield. str. 115. ISBN 9780830415748. 
  26. ^ University of California (1945). American Journal of Psychiatry (Volume 101 izd.). str. 425. „Psychoanalytic interpretations of some of the elements of incestuous reactions and a classification of incestuals are proposed.” 
  27. ^ Charlesworth, Deborah (2009). Introduction to Plant Population Biology. John Wiley & Sons. str. 80. 
  28. ^ 1922, International Medical and Surgical Survey: Urology, p 500
  29. ^ Aggrawal, Anil (2009). Forensic and Medico-legal Aspects of Sexual Crimes and Unusual Sexual Practices. Boca Raton: CRC Press. str. 369–82. ISBN 978-1420043082. 
  30. ^ Houssier, Florian (2015). „Incestual Destructiveness and Complicity in a Case of Parricide”. Adolescence. 33 (2): 355—366. doi:10.3917/ado.092.0355. 
  31. ^ „Mother Willing to go to Jail in Fight for Sexual Relationship with Son”. Arhivirano iz originala 03. 08. 2021. g. Pristupljeno 18. 08. 2021. 
  32. ^ Vidanović, Ivan (2015). Rečnik socijalnog rada. Beograd: I. Vidanović : Udruženje stručnih radnika socijalne zaštite Srbije : Društvo socijalnih radnika Republike Srbije. ISBN 978-86-904183-6-7. 
  33. ^ „KRIVIČNI ZAKONIK”. paragraf.rs. Paragraf Lex d.o.o. Pristupljeno 22. 1. 2020. 
  34. ^ „KRIVIČNI ZAKONIK: Punoletno lice koje izvrši obljubu ili sa njom izjednačen polni čin sa maloletnim srodnikom po krvi u pravoj liniji ili sa maloletnim bratom, odnosno sestrom, kazniće se zatvorom od šest meseci do pet godina. Za razliku od brojnih zemalja u svetu i regionu, kod nas se ne kažnjava dobrovoljan odnos između punoletnih srodnika”. paragraf.rs. Paragraf Lex d.o.o. Pristupljeno 22. 1. 2020. 
  35. ^ Milivojević, Zoran (2. 5. 2014). „Emocionalni incest”. Politika. Pristupljeno 22. 1. 2020. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Rodoskvrnavljenje na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Родоскврнављење&oldid=27698344”