Romanski jezici

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Romanski jezici
Latinski jezici
EtnicitetRomanski narodi
Geografska rasprostranjenostNastao u sredozemnom primorju i zapadnoj Evropi; sad se govori širom Amerika, u većem delu Afrike i u delu jugoistočne Azije i Okeanije
Jezička klasifikacijaIndoevropski
PrajezikVulgarni latinski
Podpodela
ISO 639-5roa
Lingvasfera51- (phylozone)
Glotologroma1334[1]
{{{mapalt}}}
Mapa rasprostranjenosti romanskih jezika u svetu i regija u kojima su romanski jezici primarni ili službeni jezici:
  francuski
  španski
  portugalski
  italijanski
  rumunski

Evropski romanski jezici
Mapa romanskih jezika

Romanski jezici (ili latinski jezici, neolatinski jezici, novolatinski jezici), su podskup italskih jezika, a spadaju u indoevropske jezike. Ova podskupina obuhvata jezike koji potiču od latinskog jezika. Većina njih se razvilo iz narečja latinskog jezika, odnosno „vulgarnog latinskog“, kojim su, po raspadu Rimskog carstva, govorili „obični“ ljudi na prostorima koje danas zauzimaju Italija, Portugal, Rumunija, Francuska i Španija.[2]

Šest najšire zastupljenih romanskih jezika po broju izvornih govornika su španski (489 miliona), portugalski (250 miliona), francuski (77 miliona), italijanski (67 miliona), rumunski (24 miliona) i katalonski (4,1 milion[3]). Italijanski je nacionalni jezik najbliži latinskom, a slede ga španski, rumunski, portugalski, a najrazličitiji je francuski. Uzimajući u obzir sve romanske jezike, uključujući nacionalne i regionalne, sardinski, italijanski i španski jezik zajedno su tri koja se najmanje razlikuju od latinskog, a okcitanski je bliži latinskom nego francuskom.[4][5][6] Međutim, svi romanski jezici su bliži jedni drugima nego klasičnom latinskom.

Više od 900 miliona izvornih govornika romanskih jezika živi širom sveta, uglavnom u Americi, Evropi i delovima Afrike. Glavni romanski jezici takođe imaju mnogo stranih govornika i u širokoj su upotrebi kao lingva franka.[7] Ovo se posebno odnosi na francuski jezik, koji je široko rasprostranjen u celoj Centralnoj i Zapadnoj Africi, Madagaskaru, Mauricijusu, Sejšelima, Komorima, Džibutiju, Libanu i Severnoj Africi (izuzimajući Egipat, gde je to manjinski jezik). Budući da je teško dodeliti krute kategorije pojavama poput jezika, koji postoje na kontinuumu, procene broja modernih romanskih jezika variraju. Na primer, Dalbi navodi 23, na osnovu kriterijuma uzajamne razumljivosti.[8]

Ime[uredi | uredi izvor]

Izraz romantika potiče od vulgarnog latinskog priloga romanice, „na rimskom“, izvedenog iz romanicus: na primer, u izrazu romanice loqui, „govoriti na rimskom“ (to jest, latinskom narodnom jeziku), nasuprot latine loqui, „da govori na latinskom” (srednjovekovni latinski, konzervativna verzija jezika koji se koristi u pisanju i formalnom kontekstu ili kao lingua franca), i sa barbarice loqui, „ da govori na varvarskom“ (nelatinski jezici naroda koji žive izvan Rimskog carstva).[9] Od ovog priloga nastala je imenica romance, koja se u početku odnosila na bilo šta napisano u romanice, ili „na rimskom narodnom jeziku“.[10]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Klasifikacija[uredi | uredi izvor]

Klasifikacija romanskih jezika na precizno definisane podskupove je, zbog prelaznih oblika i narečja koji predstavljaju prelaz iz jednog skupa u drugi i pokazuju obeležja više podskupova, malo teža.[11]

Romanski jezici se dele na (lista je nepotpuna):

Stepeni leksičke sličnosti između romanskih jezika[uredi | uredi izvor]

Podaci iz Etnologa:[12]

% sardinski italijanski francuski španski portugalski katalanski Romanški rumunski
Sardinski — 85(a) 80 76 76 75 74 74
Italijanski 85 — 89 82 80 87 78 77
Francuski 80 89 — 75 75 85 78 75
Španski 76 82 75 — 89 85 74 71
Portugalski 76 80 75 89 — 85 74 72
Katalanski 75 87 85 85 85 — 76 73
Romanški 74 78 78 74 74 76 — 72
Rumunski 74 77 75 71 72 73 72 —

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, ur. (2016). „Romance”. Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  2. ^ Herman, József; Wright, Roger (Translator) (2000). Vulgar LatinSlobodan pristup ograničen dužinom probne verzije, inače neophodna pretplata. University Park: Pennsylvania State University Press. str. 96–115. ISBN 0-271-02001-6. 
  3. ^ „Catalan”. Ethnologue. Pristupljeno 14. 11. 2017. 
  4. ^ «Classifications that are not based on family trees usually involve ranking languages according to degree of differentiation rather than grouping them; thus, if the Romance languages are compared with Latin, it is seen that by most measures Sardinian and Italian are least differentiated and French most (though in vocabulary Romanian has changed most).» Marius Sala; et al. „Romance languages”. Britannica.com. 
  5. ^ Pei, Mario (1949). „A New Methodology for Romance Classification”. WORD. 5 (2): 135—146. doi:10.1080/00437956.1949.11659494. 
  6. ^ For example, a 1949 study by Pei, analyzing the degree of difference from a language's parent (Latin, in the case of Romance languages) by comparing phonology, inflection, syntax, vocabulary, and intonation, indicated the following percentages (the higher the percentage, the greater the distance from Latin): Sardinian 8%, Italian 12%, Spanish 20%, Romanian 23.5%, Occitan 25%, Portuguese 31%, and French 44%.
  7. ^ M. Paul Lewis, "Summary by language size", Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth Edition.
  8. ^ David Dalby (1999). The Linguasphere register of the world's languages and speech communities (PDF). 2. Oxford, England: Observatoire Linguistique, Linguasphere Press. str. 390—410 (zone 51). Arhivirano iz originala (PDF) 27. 08. 2014. g. Pristupljeno 30. 7. 2020. 
  9. ^ Ilari, Rodolfo (2002). Lingüística Românica. Ática. str. 50. ISBN 85-08-04250-7. 
  10. ^ „romance | Origin and meaning of romance by Online Etymology Dictionary”. www.etymonline.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-03-30. 
  11. ^ „Romance languages”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 2. 12. 2014. 
  12. ^ Ethnologue, Languages of the World, 15th edition, SIL International, 2005.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Pregledi:

  • Frederick Browning Agard. A Course in Romance Linguistics. Vol. 1: A Synchronic View, Vol. 2: A Diachronic View. Georgetown University Press, 1984.
  • Harris, Martin; Vincent, Nigel (1988). The Romance Languages. London: Routledge.  Reprint 2003.
  • Posner, Rebecca (1996). The Romance Languages. Cambridge: Cambridge University Press. 
  • Gerhard Ernst et al., eds. Romanische Sprachgeschichte: Ein internationales Handbuch zur Geschichte der romanischen Sprachen. 3 vols. Berlin: Mouton de Gruyter, 2003 (vol. 1), 2006 (vol. 2).
  • Alkire, Ti; Rosen, Carol (2010). Romance Languages: A Historical Introduction. Cambridge: Cambridge University Press. 
  • Martin Maiden, John Charles Smith & Adam Ledgeway, eds., The Cambridge History of the Romance Languages. Vol. 1: Structures, Vol. 2: Contexts. Cambridge: Cambridge UP, 2011 (vol. 1) & 2013 (vol. 2).
  • Martin Maiden & Adam Ledgeway, eds. The Oxford Guide to the Romance Languages. Oxford: Oxford University Press, 2016.
  • Lindenbauer, Petrea; Metzeltin, Michael; Thir, Margit (1995). Die romanischen Sprachen. Eine einführende Übersicht. Wilhelmsfeld: G. Egert. 
  • Metzeltin, Michael (2004). Las lenguas románicas estándar. Historia de su formación y de su uso. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana. 

Fonologija:

  • Boyd-Bowman, Peter (1980). From Latin to Romance in Sound Charts. Washington, D.C.: Georgetown University Press. 
  • Cravens, Thomas D. Comparative Historical Dialectology: Italo-Romance Clues to Ibero-Romance Sound Change. Amsterdam: John Benjamins, 2002.
  • Sónia Frota & Pilar Prieto, eds. Intonation in Romance. Oxford: Oxford UP, 2015.
  • Christoph Gabriel & Conxita Lleó, eds. Intonational Phrasing in Romance and Germanic: Cross-Linguistic and Bilingual studies. Amsterdam: John Benjamins, 2011.
  • Philippe Martin. The Structure of Spoken Language: Intonation in Romance. Cambridge: Cambridge UP, 2016.
  • Rodney Sampson. Vowel Prosthesis in Romance. Oxford: Oxford UP, 2010.

Leksikon:

  • Holtus, Günter; Metzeltin, Michael; Schmitt, Christian (1988). Lexikon der Romanistischen Linguistik. (LRL, 12 volumes). Tübingen: Niemeyer. 

Francuski:

  • Price, Glanville (1971). The French language: present and past. Edward Arnold. 
  • Kibler, William W. (1984). An introduction to Old French. New York: Modern Language Association of America. 
  • Lodge, R. Anthony (1993). French: From Dialect to Standard. London: Routledge. 

Portugalski:

  • Williams, Edwin B. (1968). From Latin to Portuguese, Historical Phonology and Morphology of the Portuguese Language (2nd izd.). University of Pennsylvania. 
  • Wetzels, W. Leo; Menuzzi, Sergio; Costa, João (2016). The Handbook of Portuguese Linguistics. Oxford: Wiley Blackwell. 

Španski:

  • Penny, Ralph (2002). A History of the Spanish LanguageNeophodna slobodna registracija (2nd izd.). Cambridge: Cambridge University Press. 
  • Lapesa, Rafael (1981). Historia de la Lengua Española. Madrid: Editorial Gredos. 
  • Pharies, David (2007). A Brief History History of the Spanish Language. Chicago: University of Chicago Press. 
  • Zamora Vicente, Alonso (1967). Dialectología Española (2nd izd.). Madrid: Editorial Gredos. 

Italijanski:

  • Devoto, Giacomo; Giacomelli, Gabriella (2002). I Dialetti delle Regioni d'Italia (3rd izd.). Milano: RCS Libri (Tascabili Bompiani). 
  • Devoto, Giacomo (1999). Il Linguaggio d'Italia. Milano: RCS Libri (Biblioteca Universale Rizzoli). 
  • Maiden, Martin (1995). A Linguistic History of Italian. London: Longman. 

Reto-romanski:

  • John Haiman & Paola Benincà, eds., The Rhaeto-Romance Languages. London: Routledge, 1992.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Romanski jezici na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Романски_језици&oldid=27552325”