Savez komunističke omladine Jugoslavije

Za druge upotrebe pogledajte pogledajte stranicu Savez komunističke omladine Jugoslavije (višeznačna odrednica).

Zgrada u Zagrebu u kojoj je oktobra 1919. osnovan Skoj.

Spomen-ploča na zgradi.

Savez komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ; sloven. Zveza komunistične mladine Jugoslavije (ZKMJ), mkd. Сојуз на комунистичката младина на Југославија (СКМЈ)) je bio omladinski ogranak Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) od 1919. do 1948. godine.

Iako je zabranjen samo dve godine od svog osnivanja i povremeno žestoko proganjan, nastavio je sa radom u ilegali i bio je uticajna organizacija među revolucionarnom omladinom u Kraljevini Jugoslaviji, a naknadno je postao važan organizator Narodnooslobodilačke borbe protiv okupatora i domaćih kvinslinških snaga. Nakon Drugog svetskog rata, Skoj se ujedinio sa Ujedinjenom socijalističkom antifašističkom omladinom Jugoslavije (USAOJ) i postao šira organizacija jugoslovenske omladine - Narodna omladina Jugoslavije (NOJ), koja je kasnije postala Savez socijalističke omladine Jugoslavije (SSOJ).

Istorija

Skoj je osnovan u Zagrebu 10. oktobra 1919. kao politička organizacija revolucionarne omladine, koja je sledila politiku Socijalističke radničke partije Jugoslavije (komunista). U okupljanju revolucionarne omladine i studenata–socijalista tada se naročito istakao Sima Miljuš. Za prvog sekretara novoformirane organizacije bio je izabran Dragoljub Milovanović.

Regionalni komiteti su prvobitno bili osnovani, ali su ukinuti 1920. 1921, organizacija je zabranjena zajedno sa partijom, koja je u međuvremenu promenila ime u Komunistička partija Jugoslavije. Dva kongresa su tajno održavana tokom 1920-ih, Drugi kongres u junu 1923, a Treći kongres u junu 1926. Skoj je postao i član Međunarodne komunističke omladine.

Organizacija Skoja u selu Pršljani kod Bugojna 1940. godine.

Između dva svetska rata, mnogi članovi organizacije su ubijeni od strane vlasti, zajedno sa drugim komunistima. Među njima je bilo i sedam sekretara Skoja: Paja Marganović, Mijo Oreški, Janko Mišić, Pero Popović Aga, Josip Kolumbo, Josip Debeljak i Zlatko Šnajder. Jedan od sekretara Skoja bio je i Ivo Lola Ribar. Ipak, organizacija je nastavila da raste. Regionalni komiteti su ponovo uspostavljeni 1939, i u predvečerje Drugog svetskog rata, organizacija je imala 30.000 članova.

Nakon što su Sile Osovine okupirale Jugoslaviju 1941, Skoj je organizovao ujedinjeni omladinski front Antifašističke omladinske komitete, sa ciljem borbe protiv fašizma, koji su se na kongresu Antifašističke omladine Jugoslavije u Bihaću 1942. ujedinili u Ujedinjeni savez antifašističke omladine Jugoslavije (USAOJ). Skoj je postao deo šire organizacije, ali je nastavio da nezavisno deluje u njoj.

Skoj u Narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj revoluciji

U razvitku Skoja u NOR i revoluciji 1941 —1945. postojala su dva perioda. Prvi od ustanka 1941. pa do kraja 1942. i drugi, od kraja 1942 do kraja NOR. Posebno značajan bio je prvi period, jer su u njemu u osnovi rešeni problemi koji su se pojavljivali na planu organizacione izgradnje, načina organizovanja aktivnosti i obezbeđivanja rukovodeće uloge Skoja među omladinom u vojsci. U ovom periodu prevaziđena je organizaciona zbrka u postavljanju Skoja u partizanskim jedinicama, jer je u početku postojalo niz organizacionih formi (aktivi, podaktivi, jezgra, vaspitne grupe), koje su usporavale razvitak Skoja, otežavale i kočile njegov rad. U ovom periodu je organizaciona izgradnja Skoja u NOV i POJ u osnovi bila izvršena, a organizacioni principi usvojeni i u praksi potvrđeni, primenjivani su do kraja NOR u postavljanju i radu Skoja u novoformiranim jedinicama. Na planu mobilizacije omladine u vojne jedinice, takođe su ostvareni značajni rezultati, naročito u jesen 1941. i 1942. godine i to onog dela mladih koji su uoči rata i u periodu okupacije zemlje već bili na antifašističkim i progresivnim pozicijama.

Drugi period, čiji je početak obeležen Prvim antifašističkim kongresom omladine Jugoslavije i savetovanjem rukovodilaca Skoja u vojsci, decembra 1942, karakteriše dalja dogradnja organizacione strukture; masovnije učešće omladine u oružanoj borbi i porast članova Skoja u NOV i POJ i izvan oružanih snaga, na oslobođenim i okupiranim teritorijama. Posebno masovan priliv omladine u NOV i POJ bio je posle kapitulacije Italije, kada su hiljade mladih stupali u oružanu borbu.

Skojevke iz Črnomlja šivaju zastave za slovenačke brigade.

I pored toga što su članovi Skoja davali stalne i nemale žrtve, jer su se uvek nalazili u prvim borbenim redovima zajedno sa članovima KPJ, Skoj u NOV i POJ, sa razvojem i širenjem narodnooislobodilačke borbe, stalno je povećavao brojno stanje, zahvaljujući masovnom učešću mlade generacije u aktivnostima NOP i u oružanoj borbi. Prihvaćanjem hiljade mladih boraca koji su iz raznih sredina i različitih shvatanja i uverenja stupali u pojedinim fazama NOR u sastav oružanih snaga, KPJ i Skoj su političko-ideološkim uticajem, podizanjem kulturnog i obrazovnog nivoa i pružanjem pomoći u njihovom vojnom uzdizanju odlučujuće uticali u razvijanju i podizanju svesti mladih antifašista, boraca NOV i POJ, koji su postepeno usvajali naučni socijalizam i borili se mladalačkim žarom za ostvarenje ciljeva NOP i postajali članovi Skoja i KPJ.

Složeni i teški uslovi u kojima je pokrenut oružani ustanak 1941. i vođen NOR u narednom periodu, bitno su uticali, uz stalnu i aktivnu ulogu KPJ i Skoja, na brzo sazrevanje mladih, koji su od 18-godišnjaka za kratko vreme postajali zreli i odlučni ljudi, kojima su poveravane razne vojnopolitičke dužnosti. Od nepismenih i polupismenih seoskih omladinaca i omladinki, izrastali su u toku NOR odvažni i hrabri komandiri i komandanti i sposobni politički komesari. KPJ i Skoj su u toku NOR pravilnim odnosom prema mladim, uspeli ne samo da ih usmere u pravcu aktivnog učešća u oružanoj borbi, nego da od njih stvore odlučne borce za novo, progresivno, koje je bilo sastavni deo nacionalnooslobodilačke borbe naroda Jugoslavije. Prisustvo u oružanim snagama na kraju NOR preko 600.000 mladih ljudi i brojne žrtve koje je u borbi protiv okupatora i domaćih kvislinga dala mlada generacija, pokazuje da je omladina svojom masovnošću i odlučnošću bila osnovna boračka snaga iz koje su izrastali rukovodeći kadrovi za novu revolucionarnu narodnu vojsku. Više od trećine celokupnog rukovodećeg kadra na kraju NOR bili su mladi ljudi, radnici, seljaci, studenti i đaci. I pored brojnog učešća omladine u oružanoj borbi, znatan deo ostao je po strani pokreta, a jedan deo nalazio se u sastavu kvislinških i kontrarevolucionarnih vojnih formacija, koje su se u toku NOR borile zajedno sa okupatorima protiv NOV i POJ. KPJ i Skoj su uspeli na antifašističkoj, oslobodilačkoj i revolucionarnoj platformi da ostvare oružano jedinstvo antifašističke omladine, bez obzira na nacionalnost, socijalno poreklo, političku pripadnost i verska ubeđenja.

Radom na terenu, Skoj i omladina iz NOV i POJ za sve vreme NOR, znatno su doprineli razvitku i aktivnosti organizacija Skoja i USAOJ-a na terenu, povezivanju vojske i naroda, stvaranju i jačanju njihovog jedinstva, međusobne saradnje i pomoći. Kako su se u vojnim jedinicama nalazile najprogresivnije i najbrojnije snage tadašnjeg društva, naročito u prvim godinama NOR i revolucije, one su odigrale značajnu ulogu u širenju ideja oslobodilačke borbe i bili su oni vojno-politički kolektivi, koji su zahvaljujući aktivnostima članova KPJ, Skoja i vojno-političkih rukovodilaca, svrstali žarišta NOP u mestima i krajevima gde ih do njihovog dolaska nije bilo. Vojne jedinice su odigrale posebno značajnu ulogu u širenju narodnooslobodilačke borbe i ideja naučnog socijalizma. Zahvaljujući njima, vizija novog društva prodirala je i u najzabačenija mesta od Đevđelije do Triglava. Kao pokretne jedinice, čete, bataljoni i brigade NOV i POJ, bile su propagatori i nosioci bratstva i jedinstva nacija i nacionalnosti u najtežem periodu njihove istorije. S obzirom da se u jedinicama NOV i POJ od jeseni 1941, pa do kraja NOR, u većini nalazila omladina, može se reći, da je ona bila ona snaga u tadašnjem jugoslovenskom društvu koja je pod rukovodstvom KPJ i Skoja brzo shvatala i prihvatala ideje i stremljenja NOP, usvajala ih i borila se mladalačkim žarom i oduševljenjem za njihovo realizovanje unutar oružanih snaga i na terenu. Posebno su u tome prednjačili članovi KPJ i Skoja.

Okružni komitet Skoja za Celje, oktobar 1944. godine.

U borbama za vreme fašističkog desanta na Drvar 25. maja 1944. godine herojski su živote položili svi članovi Okružnog komiteta za Drvar: Duško Bursać, Duško Bajić, Ljubo Bosnić, Razija Omanović, Zora Zeljković, Savica Solomun. Najstariji član rukovodstva imao je samo 22 godine. Skojevci su hrabro pružali dvočasovni otpor nadmoćnijem neprijatelju. Rafali su obasipali zgradu, a Nemci su prilazili i kroz prozore ubacivali bombe, koje su skojevci vraćali nazad. Zalihe municije bile su male, neki su već bili ranjeni, ali otpor nije orestajao. Sedište Okružnog komiteta je tako postalo jedno od najjačih partizanskih uporišta u samom gradu, a oko njegove zgrade poginulo je oko tridesetak nemačkih vojnika. Okružni komitet Saveza komunističke omladine Jugoslavije (Skoj) za Drvar je odlikovan Ordenom narodnog heroja, 20. maja 1969. godine, povodom 25-ogodišnjice nemačkog desanta na Drvar.

Omladinski pokret u Jugoslaviji u toku NOR-a i socijalističke revolucije, afirmisao se kao značajni subjekt koji je aktivno učestvovao u svim delatnostima NOP-a i bio masovna baza na koju su se KPJ i Skoj oslanjali u provođenju svoje oslobodilačke i revolucionarne linije. Od uske i pretežno kadrovske organizacije kakav je Skoj bio od početka Drugog svetskog rata, izrastao je u toku NOR-a i socijalističke revolucije u masovnu organizaciju komunističke omladine koja je postala istinski rukovodilac omladine Jugoslavije. Takvom rastu Skoja u NOR-u, pored ostalog umnogome je doprinela KPJ, koja je u radu sa omladinom po dolasku Josipa Broza Tita za njenog generalnog sekretara primenjivala Lenjinove reči da »... bezuslovno moramo biti za organizacionu samostalnost saveza omladine... jer bez potpune samostalnosti omladina neće moći ni da se sama izgradi u dobre socijaliste ni da se pripremi za to da vodi napred«. Provođenje toga stava u radu sa omladinom i pružanjem pomoći Skoju preko svojih najboljih članova, KPJ je u toku NOR-a podsticala samoinicijativno omladinskih masa, koje su kroz raznovrsne oblike aktivnosti u oružanim snagama i na terenu, izrastale u najodlučnije borce za ostvarivanje ciljeva NOP-a. Mnogi od mladih boraca stupili su u oružanu borbu kao antifašisti bez određenog ideološkog i političkog opredeljenja ili su ranije bili pod uticajem raznih građanskih omladinskih organizacija, a iz NOR-a su izašli sa komunističkim ubeđenjima kao članovi KPJ ili Skoja. Učenjem omladine u komunističkom duhu, Skoj i pored osetnih žrtava koje je davao u oslobodilačkom ratu permanentno uvećavao svoje članstvo. Na početku oružanih ustanaka 1941. godine Skoj je imao oko 35.000 članova, a iz NOR-a izašao kao masovna organizacija sa oko 150.000 članova, od kojih je u NOV i POJ bilo oko 70.000.

Ako se ima u vidu da je u oružanoj borbi 1941—1945. godine poginulo preko 100.000 članova Skoja i da je isto toliko primljeno u KPJ, onda proizlazi da je kroz Skoj u toku NOR-a i socijalističke revolucije prošlo blizu 400.000 omladinaca.

Osim masovnog učešća u NOR-u, oko 1.500,000 mladih ljudi i devojaka iz raznih slojeva društva bili su na kraju NOR-a i socijalističke revolucije članovi Ujedinjenog saveza antifašističke omladine Jugoslavije (USAOJ), u kojoj je Skoj kao njen sastavni deo bio rukovodeća i usmeravajuća snaga. To pokazuje da je KPJ uz pomoć Skoja osvojila simpatije i pozicije i izvan granica tradicionalnih klasnih struktura.

Odlikovanja

Za osvedočena herojska dela i ispoljeni masovni heroizam članova Skoja u ratu Prezidijum Narodne skupštine FNR Jugoslavije ukazom odlikovao je oktobra 1948. godine Skoj Ordenom narodnog heroja.

Prestanak postojanja Skoja

Grb SSOJ na članSkoj karti

Godine 1948. Skoj i Narodna omladina Jugoslavije - NOJ su se ujedinili u jednu organizaciju, koja je nastavila da koristi ime Narodne omladine Jugoslavije a Skoj je praktično prestao da postoji utopljen u NOJ. NOJ je kasnije promenio ime u Savez socijalističke omladine Jugoslavije koji se raspao zajedno sa Jugoslavijom početkom 1990- ih.

Kasnije organizacije

U maju 1946, USAOJ je promenio ime u Narodnu omladinu Jugoslavije (NOJ), i 1948. Skoj i NOJ su se ujedinili u jednu organizaciju, koja je nastavila da koristi ime Narodne omladine Jugoslavije, a upotreba imena Skoj je prekinuta.

NOJ je kasnije promenio ime u Savez socijalističke omladine Jugoslavije. Savez se raspao zajedno sa Jugoslavijom početkom 1990-ih. Slovenački odbor se transformisao u Liberalno-demokratsku stranku Slovenije, jednu od većih slovenačkih stranaka.

Nova komunistička partija Jugoslavije inicirala je 1992. godine osnivanje Saveza komunističke omladine Jugoslavije. Osnivački kongres održan je 25. januara 1992. godine u Beogradu. Član je Svetske federacije demokratske omladine. Deluje na teritoriji Srbije, Crne Gore i Republike Srpske.

Kongresi i konferencije Skoj

Osnivačka konferncija

Skoj — revolucionarna politička organizacija komunističke omladine Jugoslavije osnovan je 10. oktobra 1919. godine na konferenciji održanoj u Zagrebu u prisustvu oko 50 delegata komunističkih omladinskih organizacija iz cele zemlje. Na konferenciji je izabran privremeni Centralni odbor sa sedištem u Zagrebu.

U Beču je, na inicijativu Skoja od 16. do 17. maja 1920. godine ilegalno održana Prva internacionalna konferencija komunističkih omladinskih organizacija jugoistočne Evrope.

Prvi kongres

U Beogradu je od 10. do 14. juna 1920. godine održan Prvi kongres Skoja. Kongresu su prisustvovali predstavnici organizacija iz Srbije, Hrvatske, Slovenije, Bosne i Hercegovine, Vojvodine i Slavonije u ime 3000 članova. Posle Kongresa — jula meseca Skoj je narastao na oko 8000 članova.

Prva zemaljska konferencija

Na Rožniku kod Ljubljane je od 20. do 22. avgusta 1922. godine održana Prva konferencija Skoja. Konferenciji je prisustvovalo 17 delegata i predstavnik Izvršnog odbora KPJ. Konferencija je istakla borbu Skoja za poboljšanje ekonomskog položaja radničke omladine i za njena politička prava.

Drugi kongres

U Guštanju je od 24. do 26. juna 1923. godine održan Drugi kongres Skoja. Zbog frakcionaške borbe u KPJ, Kongres je poklonio posebnu pažnju stanju u KPJ. Kongres u Guštanju usvojio je i više rezolucija: o radu na selu, o prosvetnom radu Skoja, o ekonomskoj borbi radničke omladine. Na ovom Kongresu je donet novi Statut i odlučeno da se Skoj ne meša u frakcijske borbe unutar KPJ. Članstvo Skoja je tada bilo pozvano da se posveti radu u legalnim organizacijama, kao i da radi na formiranju legalnih organizacija Saveza radničke omladine Jugoslavije (SROJ).

Treći kongres

U Ravnama (blizu Guštanja) 30. juna 1926. godine održan je Treći kongres Skoja. Kongres je postavio zadatke: da se Skoj reorganizuje na preduzetnom principu (s ćelijama po podružnicama) da stvara organizacije na selu i među intelektualnom omladinom, da se politički aktivira u borbi protiv vlasti buržoazije i reakcionarne politike vladajućeg režima, da se povede borba za ekonomska prava radničke omladine i radi na ideološkoj izgradnji kadrova i dr.

Četvrta zemaljska konferencija

U Ljubljani je 5. septembra 1934. godine održana Četvrta konferencija Skoja. Konferencija je izabrala novi CK Skoja s Borisom Kidričem na Čelu i delegaciju za Šesti kongres Komunističke omladinske internacionale.

Šesta zemaljska konferencija

Zgrada u Gajevoj ulici u Zagrebu u kojoj je održana Šesta konferencija Skoja.

U Zagrebu je od 8. do 10. septembra 1940. godine u ilegalnosti održana šesta zemaljska konferencija Skoja. Konferenciji je prisustvovalo 30 delegata iz svih krajeva zemlje.

Istaknute ličnosti Skoja

Josip Adamić Joža Vlahović Marijana Gregoran Josip Debeljak Ratko Dugonjić Boris Kidrič Josip Kolumbo Slavko Komar

Pavle Paja Marganović Miloš Matijević Janko Mišić Mijo Oreški Pero Popović Aga Ivo Lola Ribar Stjepan Cvijić Zlatko Šnajder

Vidi još

• Savez pionira Jugoslavije

Spoljašnje veze

• Savez komunističke omladine Jugoslavije, zvanični sajt