Sao Tome i Prinsipe

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Demokratska Republika Sao Tome i Prinsipe
República Democrática de São Tomé e Príncipe  (portugalski)
Krilatica: Јединство, дисциплина, рад
(port. Unidade, Disciplina, Trabalho)
Himna: Пуна независност
(port. Independência total)
Položaj Sao Tome i Prinsipea
Glavni gradSao Tome
Službeni jezikportugalski
Vladavina
Oblik državeUnitarna polupredsednička republika[1]
 — PredsednikEvaristo Karvaljo
 — PremijerŽorž Bom Žesus
Istorija
Stvaranje11. maj 1814.
Geografija
Površina‍
 — ukupno1.001[2] km2 (183)
 — voda (%)0
Stanovništvo‍
 — 2012.[3]187.356 (189)
 — gustina169,1 st./km2 (69)
Ekonomija
BDP / PKM≈ 2011
 — ukupno379 miliona USD (187)
 — po stanovniku2,251 (147)
IHR (2011)0,509 (144) — low
ValutaDobra
 — kod valuteSTD
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC 0
Internet domen‍.st‍
Pozivni broj+239

Sao Tome i Prinsipe (port. São Tomé e Príncipe),[4] zvanično Demokratska Republika Sao Tome i Prinsipe (port. República Democrática de São Tomé e Príncipe), mala je država, koja se sastoji od dva ostrva (Sao Tome i Prinsipe) u Gvinejskom zalivu u centralnoj Africi.[5] Ostrva su udaljena 140 км jedno od drugog, i nalaze se oko 250 km od severozapadne obale Gabona. Sao Tome se nalazi gotovo tačno na ekvatoru. Ime je dobilo po Svetom Tomi, na čiji dan su Portugalci otkrili ovo ostrvo.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Ostrva Sao Tome i Prinsipe se nalaze u ekvatorijalnom pojasu Atlantika, oko 250 km od obale Gabona. Sao Tome i Prinsipe je najmanja afrička država. Površina države iznosi 1.001 km².

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Ostrva Sao Tome i Prinsipe se nalaze u ekvatorijalnom pojasu Atlantika, oko 250 km od obale Gabona. Sao Tome i Prinsipe je najmanja afrička država. Ostrva su delovi vulkanskog planinskog venca, kome pripadaju i ostrvo Bioko u Ekvatorijalnoj Gvineji. Sao Tome je 50 km dug i 32 km širok. Njegov najviši vrh je Piko de Sao Tome na 2.024 metra nadmorske visine. Prinsipe je 30 km dug i 6 širok.

Sao Tome i Prinsipe

Vode[uredi | uredi izvor]

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima je tropska, topla i vlažna sa prosečnom godišnjom temperaturom od oko 27 °C i malo dnevnih varijacija. Na planinama su noći hladnije i prosečna temperatura je oko 20 °C. Kišna sezona traje od oktobra do maja.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Ostrvo su otkrili portugalski moreplovci između 1469. i 1472. godine. Prvo naselje Sao Tome je podignuto 1493. godine, a podigao ga je Alvaro Kaminja koji je dobio zemlju od portugalskog kralja. Prinsipe je sličnim sporazumom podignuto 1500. godine. Portugalci su koristeći robove, sredinom 16. veka, pretvorili ostrvo u najvećeg afričkog izvoznika šećera.

Uzgoj šećera je u porastu narednih 100 godina. Početkom 19. veka započeto je sa uzgojem još dve vrste - kafe i kakaoa. Do 1908. Sao Tome je postao najveći svetski proizvođač kakaoa, koji je još uvek najznačajnija privredna grana države.

Iako je Portugal ukinuo ropstvo 1876. godine, prinudni rad afričkih robova na ostrvu je nastavljen. Početkom dvadesetog veka je došlo do međunarodnog objavljivanja kontroverznog izrabljivanja radnika, većinom iz Angole. Sporadične pobune radnika su kulminirale u neredima 1953. godine u kojim je nekoliko stotina afričkih radnika ubijeno u sukobima sa Portugalcima. Pokolj u Batepau ostaje najveći događaj u kolonijalnoj istoriji ostrva i danas se obeležava kao praznik.

U drugoj polovini 20. veka, kada nacije širom Afrike zahtevaju nezavisnost, mala grupa građana Sao Tomea je osnovala Pokret za oslobođenje Sao Tome i Prinsipe (MLSTP), i uspostavili su bazu u obližnjem Gabonu. Ubrzo nakon zbacivanja Salazara i Saetana u Portugalu u aprilu 1974. godine, novi portugalski režim je odlučio da dozvoli nezavisnost svih prekomorskih kolonija. U novembru 1974. je dogovorena predaja vlasti i proglašenje suvereniteta. Nakon perioda prelazne vlasti puna nezavisnost je postignuta 12. jula 1975. godine, kada je izabran prvi predsednik Manuel Pinto de Kosta.

Sao Tome i Prinsipe je jedna od prvih afričkih država koja je 1990. godine prihvatila demokratske reforme i legalizaciju opozicionih partija, tako da su izbori održani 1991. godine bili slobodni. Miguel Trovada, bivši premijer, koji je bio u egzilu od 1986. godine, se vratio na ostrvo i izabran je kao predsednik. Trovada je reizabran za predsednika 1996. godine.

Politika[uredi | uredi izvor]

Sao Tome i Prinsipe je 1990. je jedna od prvih afričkih zemalja koje su prihvatile demokratiju. Na predsedničkim izborima održanim u julu 2001, kandidat podržan od Nezavisne demokratske partije akcije Fradik de Menezes, je izabran u prvom krugu.

16. jula, 2003, major Fernando Pereira je preuzeo vlast u vojnom udaru. Smatra se da je vojni udar posledica poslova vlade sa naftnim korporacijama. Nakon sedam dana pregovora Pereirina hunta je potpisala sporazum sa bivšim vođama i povukla se, a Menzes se vratio na vlast.

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Sao Tome i Prinsipe je podeljen u dve provincije: Prinsipe i Sao Tome.

beleška: Prinsipe ima svoju vlast od 29. aprila, 1995.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Od 1800. godine, privreda Sao Tome i Prinsipe je bazirana na agrikulturi. U doba proglašenja nezavisnosti Portugalci su kontrolisali 90% plantaža. Nakon proglašenja nezavisnosti, te plantaže su prešle u vlasništvo različitih državnih kompanija koje su do danas privatizovane. Dominantan je uzgoj kakaoa, koji čini 95% izvoza. Ostali izvozni proizvodi su kopra i kafa.

Proizvodnja hrane je nedovoljna da podmiri domaće potrebe tako da država uvozi deo hrane.

Sem agrikulture, razvijeni su i ribarstvo i mali industrijski sektor koji vrši preradu agrikulturnih proizvoda. Ostrvo ima veliki potencijal za razvoj turizma.

Nakon proglašenja nezavisnosti, država je imala centralno upravljanje privredom jer je najveći deo proizvodnje bio u vlasništvu države. Tokom osamdesetih i devedesetih godina privreda Sao Tomea se našla u velikim poteškoćama. Ekonomski razvoj je stagnirao, a izvoz kakaoa je pao, kao i njegova cena na tržištu.

Kao odgovor na ekonomske teškoće vlada je preduzela reforme. Od 1987. godine, na snazi su mere Međunarodnog monetarnog fonda, koje podrazumevaju uvođenje većeg dela privatnog učešća u svim granama privrede.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Sao Tome ima 137.500 stanovnika, a Prinsipe 6.000. Svi potiču iz različitih etničkih grupa koje su naselile ostrvo 1485. godine. Može se identifikovati šest grupa:

  • Mestikos, potomci afričkih robova koji su dovedeni na ostrvo iz Benina, Gabona i Konga;
  • Angolares, potomci robova iz Angole koji su preživeli brodolom 1540.;
  • Foros, potomci oslobođenih robova;
  • Servisais, radnici iz Angole, Mozambika i Kape Verde koji privremeno žive na ostrvu;
  • Tongas, deca servisaisa koja su rođena na ostrvu; i
  • Evropljani, najvećim delom Portugalci.

Sedamdesetih godina 20. veka, dogodile su se dve značajne migracije stanovništva. Oko 4.000 Portugalaca je napustilo ostrvo, a doselilo se nekoliko stotina izbeglica iz Angole. Većina stanovnika su rimokatolici, evanđelisti i adventisti.

Kultura[uredi | uredi izvor]

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

DR Sao Tome i Prinsipe je prva država koja je povukla priznanje Republike Kosovo. Povlačenje se desilo 2013. godine.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Octávio Amorim Neto; Marina Costa Lobo (2010). „Between Constitutional Diffusion and Local Politics: Semi-Presidentialism in Portuguese-Speaking Countries”. Social Science Research Network. SSRN 1644026 Slobodan pristup. 
  2. ^ „Ministério Dos Negócios Estrangeiros e Comunidades da República Democrática de São Tomé e Príncipe”. Arhivirano iz originala 8. 3. 2019. g. Pristupljeno 10. 11. 2017. 
  3. ^ Nacionalna agencija za statistiku [1]
  4. ^ „São Tomé – Definition of São Tomé”. Yourdictionary.com. 25. 9. 2013. Arhivirano iz originala 3. 10. 2013. g. Pristupljeno 29. 9. 2013. 
  5. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 11. 04. 2014. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • „Nationality”. The World Factbook. Arhivirano iz originala 26. 6. 2015. g. Pristupljeno 17. 7. 2012. 
  • „São Tomé and Príncipe”. International Monetary Fund. Pristupljeno 17. 4. 2013. 
  • „GINI index coefficient”. CIA Factbook. Pristupljeno 17. 7. 2021. 
  • „Human Development Report 2021/2022” (PDF) (na jeziku: engleski). United Nations Development Programme. 8. 9. 2022. Pristupljeno 12. 10. 2022. 
  • „Religions in Sao Tome and Principe | PEW-GRF”. Arhivirano iz originala 04. 11. 2019. g. Pristupljeno 29. 10. 2022. 
  • Chabal, Patrick (ed.) 2002. A history of postcolonial Lusophone Africa. London: C. Hurst. Chabal, Patrick (2002). A History of Postcolonial Lusophone Africa. C. Hurst. ISBN 1-85065-589-8. Overview of the decolonization of Portugal's African colonies, and a chapter specifically about São Tomé and Príncipe's experience since the 1970s.
  • Eyzaguirre, Pablo B. "The independence of São Tomé e Príncipe and agrarian reform." Journal of Modern African Studies 27.4 (1989): 671–678.
  • Frynas, Jędrzej George, Geoffrey Wood, and Ricardo MS Soares de Oliveira. "Business and politics in São Tomé e Príncipe: from cocoa monoculture to petro‐state." African Affairs 102.406 (2003): 51–80. online
  • Hodges, Tony, and Malyn Dudley Dunn Newitt. São Tomé and Príncipe: from plantation colony to microstate (Westview Press, 1988).
  • Keese, Alexander. "Forced labour in the 'Gorgulho Years': Understanding reform and repression in Rural São Tomé e Príncipe, 1945–1953." Itinerario 38.1 (2014): 103–124.
  • Weszkalnys, Gisa. "Hope & oil: expectations in São Tomé e Príncipe." Review of African Political Economy 35.117 (2008): 473–482.
  • Seibert, Gerhard (2006). Comrades, Clients, and Cousins: Colonialism, Socialism, and Democratization in São Tomé and Príncipe. Leiden: Brill. ISBN 9789004147362. 
  • Seibert, Gerhard (2013). „São Tomé & Príncipe: The First Plantation Economy in the Tropics”. Ur.: Law, Robin; Strickrodt, Silke; Schwarz, Suzanne. Commercial Agriculture, the Slave Trade and Slavery in Atlantic Africa. Woodbridge, Suffolk: James Currey. ISBN 9781847011367. 
  • Vogt, John L. (1973). „The Early Sao Tome-Principe Slave Trade with Mina, 1500-1540”. The International Journal of African Historical Studies. 6 (3): 453—467. JSTOR 216611. doi:10.2307/216611. 
  • Chabal, Patrick (ed.) 2002. A history of postcolonial Lusophone Africa. London: C. Hurst. Chabal, Patrick (2002). A History of Postcolonial Lusophone Africa. C. Hurst. ISBN 1-85065-589-8. Overview of the decolonization of Portugal's African colonies, and a chapter specifically about São Tomé and Príncipe's experience since the 1970s.
  • Eyzaguirre, Pablo B. "The independence of São Tomé e Príncipe and agrarian reform." Journal of Modern African Studies 27.4 (1989): 671–678.
  • Frynas, Jędrzej George, Geoffrey Wood, and Ricardo MS Soares de Oliveira. "Business and politics in São Tomé e Príncipe: from cocoa monoculture to petro‐state." African Affairs 102.406 (2003): 51–80. online
  • Hodges, Tony, and Malyn Dudley Dunn Newitt. São Tomé and Príncipe: from plantation colony to microstate (Westview Press, 1988).
  • Keese, Alexander. "Forced labour in the 'Gorgulho Years': Understanding reform and repression in Rural São Tomé e Príncipe, 1945–1953." Itinerario 38.1 (2014): 103–124.
  • Tomás, Gil, et al. "The peopling of Sao Tome (Gulf of Guinea): origins of slave settlers and admixture with the Portuguese." Human biology 74.3 (2002): 397–411.
  • Weszkalnys, Gisa. "Hope & oil: expectations in São Tomé e Príncipe." Review of African Political Economy 35.117 (2008): 473–482.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сао_Томе_и_Принсипе&oldid=27549067”