Sačmarica

Američki marinac puca iz Beneli M4 sačmarice tokom vežbe

Lovačka puška sačmarica kalibra 12

Sačmarica (lovačka , streljačka, policijska, vojna) je individualno vatreno oružje koje je projektovano da deluje iz ruku korisnika naslonjena na rame. Ona oslobođenom energijom eksplozije baruta u metku, u cijevi, ispaljuje određeni broj kuglica ili jednodelnog projektila (kugle). Koristi se za lov, u streljaštvu, kao formacijsko oružje u vojsci i policiji .

Meci za ovu pušku mogu imati samo jedan projektil, ali je njena prava svrha korištenje metaka u kojima se nalazi veći broj sačme, koja se kreće od usta cijevi puške pokrivajući sve veću površinu. Puška sačmarica, koristeći raspršavajuću municiju - sačmu (olovnu i olovnu sa primjesama antimona), ima za cilj da za razliku od projektila samca, koji je jedan, svojim brojnim i raspršenim zrnima, poveća površinu po kojoj djeluje i tako poveća sigurnost pogotka. Sačma može biti sitnija i krupnija i označava se sa brojevima: 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, od najkrupnije ka najsitnijoj.

Kuglice iz sačmarice se raspršuju nakon izlaska iz cevi, a energija barutnog punjenja je podeljena na kuglice, što znači da svaka kuglica zasebno ima mali energetski potencijal. U lovačkom kontekstu ovo čini sačmaricu vrlo korisnom za lov na razne ptice i sitnu divljač. Međutim u vojnom ili policijskom kontekstu, zbog malog dometa, veliki broj ispaljenih projektila čini sačmaricu kao korisno oružje za blisku uličnu borbu ili oružje za samoodbranu. Sačmarice se takođe koriste i u sportskom streljaštvu, gde se puca na glinene golubove koje izbacuju mehanizmi u raznim pravcima.

Istorija

Delovi puške sačmare su:

• Kundak je drveni dio puške koji povezuje metalene dijelove puške. Njime se puška oslanja na rame i obraz lovca prilikom nišanjenja i opaljenja.
• Glava puške. U glavi puške smješteni su: sistem za bravljenje kojim se cijev učvršćuje na kundak, sistem za opaljenje, kojim se aktivira opaljenje inicijalne kapisle na meetku, izvlakač praznih čaura poslije opaljenja ili neispaljenih metaka, i ejektor koji ispaljene čaure izbacuje iz ležišta metka u cijevi, i složeni mehanizam za opaljenje kojim se aktivira udarna igla koja pobuđuje kapislu, koja opet varnicom zapaljuje barutno punjenje metka, da bi ovo proizvelo potisne gasove u metku koji izbacuju projektil.
• Cijev služi za opaljenje metka i usmjerenje sačme, ili projektila samca.
• U ležištu metka koje se nalazi u samoj cijevi, postavlja se metak. U ležištu se vrši opaljenje.
• Kočnica sprečava nehotična opaljenja.

Podela sačmarica

Prema položaju cijevi na:

1. Položare - kod kojih su cijevi postavljene vodoravno
2. Bokerice - kod kojih su cijevi postavljene uspravno

Prema postavljenju okidača na:

1. Hamerles - kod kojih je udarač u glavi puške prikriven
2. Orozuše kod kojih je udarač- oroz vidnjiv na spoljnoj zadnjoj strani cijevi

Prema broju cijevi na:

1. Jednocijevke - sa jednom neizolučenom cijevi
2. Dvocijevke - sa dvjema neizolučenim cijevima
3. Kombinovane - sa tri i četiri cijevi (i neizolučene i izolučene)

Po broju metaka i načinu dejstva dele se na:

1. Jednometke - sa jednim metkom u cijevi
2. Dvometke - sa dva metka u cijevima
3. Višemetke - sa više metaka u spremniku
4. Poluautomatske - Jednocijevke sa više metak u spremniku kod kojih je unos novog metka u cijev automatski. Dejstvuju pojedinačnom vatrom.
5. Automatske - Jednocjevke sa više metaka u spremniku koje mogu da dejstvuju i rafalno. One su u formacijskom naoružanju vojske i policije.

Po načinu bravljenja na:

1. Prelamače su puške koje se pune i prazne prelamanjem cijevi u glavi puške.
2. Repetirke su puške kod kojih se metak unosi u ležište cijevi repetiranjem zatvarača.

Po svrsi na:

1. Lovačke
2. Policijske
3. Streljačke

Sačmarice se proizvode u širokom rasponu veličina od 470 pa do čak 770 mm dužine cevi. Prema kalibru dijele se na puške kalibra 2,4,8,10,12,14,16,20,24,28,32,36. Ovi brojevi pokazuju koliko se jednakih olovnih kugli datog prečnika cijevi (kalibra) mogu izliti od jedne funte olova. Što znači ako se iz funte olova mogu izliti samo 2 jednake kugle, prečnik će biti označen sa 2, a ako se iz funte olova mogu izliti 12 jednakih kugli, kalibar te puške će biti označen sa 12 i biće mnogo manji od prethodnog.

Upotreba

Serija pojedinačnih ekspozicija od 1/1.000.000 sekunde koje pokazuju pucanje iz vatrenog oružja i razdvajanje kućišta

Tipična upotreba sačmarice je protiv malih meta koje se brzo kreću, često dok su u vazduhu. Širenje projektila dozvoljava korisniku da usmeri sačmaricu u blinu cilja, umesto da mora da tačno cilja kao u slučaju jednog projektila. Nedostaci sačmarice su njen ograničen domet i mala prodornost metka, zbog čega se sačmarice koriste na kratkim udaljenostima, a tipično protiv manjih meta. Povećana veličina sačme, do ekstremnog slučaja pojedinačnog projektila, dovode do povećane penetracije, ali na račun manjeg broja projektila i manje verovatnoće pogađanja mete.

Pored najčešće upotrebe protiv malih, brzih ciljeva, sačmarica ima nekoliko prednosti kada se koristi protiv nepokretnih meta. Prvo, ona ima enormnu zaustavnu moć na kratkim opsezima, veću od skoro svih pištolja i mnogih pušaka. Mada mnogi veruju da je sačmarica odlično oružje za neiskusne strelce, istina je da na bliskom dometu širenje sačme nije uopšte veliko, i kompetentnost u ciljanju je još uvek potrebna. Tipično samoodbrambeno punjenje sačme sadrži 8–27 velikih olovnih kugli, što dovodi do mnogih tragova rana u meti. Takođe, za razliku od potpuno obloženih puščanih metaka, manje je verovatno da će sve kugle sačme probiti zidove i pogoditi prolaznike. Sačmarica je često preferentno oružje policije, zbog njene niske penetracije i velike zaustavne moće.

Pravna pitanja

Domaća lupara

Na globalnom nivou, sačmarice generalno nisu tako strogo regulisane kao puške ili pištolji, verovatno zato što im nedostaje domet pušaka i nije ih lako sakriti kao pištolje; stoga ih zakonodavne vlasti doživljavaju kao manju pretnju. Jedini izuzetak je odrezana sačmarica, posebno lupara, jer se lakše sakriva nego obična sačmarica.

Australija

Unutar Australije, sve puške proizvedene nakon 1. januara 1901. smatraju se vatrenim oružjem i podležu registraciji i licenciranju. Većina pušaka (uključujući sačmarice sa prelomom, zatvaranjem i polugom) klasifikovane su kao oružje „kategorije A“, i kao takvo relativno je lako dobiti licencu, ukoliko postoji zakonski priznati „legitiman razlog“ (u poređenju sa britanskim zahtevom za „dobrim razlogom” za FAC), kao što je sportsko streljaštvo ili lov. Međutim, puške pumpnim dejstvom i poluautomatske sačmarice su klasifikovane kao oružje „Kategorija C” (kapacitet magazina ne veći od 5 metaka) ili „Kategorija D” (kapacitet magazina veći od 5 metaka); dozvola za ovu vrstu vatrenog oružja je, praktično, nedostupna prosečnom građaninu zbog poteškoća i birokratije da je nabavi. Za više informacija pogledajte Politika oružja u Australiji.

Kanada

Oficir RCMP-a 2010. naoružan sačmarom opremljenom da ispaljuje vrećice pasulja

Kanada ima tri klasifikacije vatrenog oružja: neograničeno, ograničeno i zabranjeno. Puške se nalaze u sve tri klase.

Sve puške bez ograničenja moraju imati ukupnu dužinu od najmanje 660 mm (26 in). Poluautomatske sačmarice takođe moraju imati dužinu cevi veću od 469,9 mm (18,50 in) i imati kapacitet od 5 čaura ili manje u magacinu da bi ostale neograničene. Svi drugi tipovi sačmarica (pumpa/klizni, otvarajući, polužni, zatvarački) nemaju ograničenje magazina ili minimalnu dužinu cevi pod uslovom da ukupna dužina vatrenog oružja ostane veća od 660 mm (26 in) i da je cev proizvedena od strane odobrenog proizvođača. Cevi za sačmarice mogu se smanjiti samo u dužini na minimum 457 mm (18,0 in). Puške bez ograničenja mogu se posedovati sa bilo kojom licencom za posedovanje i nabavku (PAL) ili licencom samo za posedovanje (POL) i mogu se transportovati širom zemlje bez posebnog odobrenja i mogu se koristiti za lov na određene vrste u određeno doba godine.

Poluautomatske sačmarice sa dužinom cevi manjom od 469,9 mm (18,50 in) smatraju se ograničenim i svaka sačmarica koja je izmenjena tako da je njena dužina cevi manja od 457 mm (18,0 in) ili ako je njena ukupna dužina manje od 660 mm (26 in) smatra se zabranjenom. Ograničene i zabranjene sačmarice mogu se posedovati sa PAL ili POL koji je odobren za ograničeno ili zabranjeno originalno vatreno oružje. Ove sačmarice zahtevaju posebno ovlašćenje za transport (ATT).

Kanadski registar vatrenog oružja je bio državni registar svih legalnih oružja u Kanadi. Vlada je omogućila amnestiju od krivičnog gonjenja vlasnicima sačmarica i pušaka ako ne registruju sačmarice i puške bez ograničenja. Porcija registra o dugačkim puškama je ukinut 2011.

Pogledajte onlajn za zvaničnu kanadsku listu neograničenog i ograničenog i zabranjenog vatrenog oružja.

Literatura

• Grupa autora, Enciklopedija Britanika, Politika, Beograd, 2005.
• Grupa autora, Mala enciklopedija Prosveta, Prosveta, treće izdanje, Beograd, 1978.
• Grupa autora, Sociološki leksikon, Savremena administracija, Beograd 1982.
• Bob Brister (1976). Shotgunning, The Art and the Science. New Jersey: New Win Publishing. ISBN 978-0-8329-1840-7. 
• Elmer Keith (1950). Shotguns. Pennsylvania: The Stackpole Company. ISBN 978-0-935632-58-3. 
• Michael McIntosh (1999). Best Guns. Alabama: Countrysport Press. ISBN 978-0-924357-79-4. 
• Jack O'Connor (1965) [1949]. The Shotgun Book. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-394-50138-3. 
• Barnes, Frank C.; Woodard, W. Todd (2016). Cartridges of the world : a complete and illustrated reference for more than 1500 cartridges (15th izd.). Krause Publications. str. 629. ISBN 978-1440246425. OCLC 934886116. 
• Krause, Angel. „What Shotgun Gauge Should I Use for Hunting?”. Outly. Pristupljeno 27. 11. 2021. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Carter, Greg Lee (2002). Guns in American Society: An Encyclopedia. Santa Barbara, Calif.; Oxford: ABC-CLIO. str. 361. ISBN 978-1-57607-268-4. 
• Clair Rees (mart 2000). „Marlin's 'Garden Gun'—Model 25MG”. Guns Magazine. Arhivirano iz originala 2008-04-29. g. Pristupljeno 2008-05-08. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Frank C. Barnes (2003). Stan Skinner, ur. Cartridges of the World (10th izd.). Krause Publications. ISBN 0-87349-605-1. 
• Randy Wakeman (2007). „Why the 10 Gauge Shotgun Is Obsolete”. chuckhawks.com. Arhivirano iz originala 2006-05-13. g. 
• John Kalinich; et al. (2005). „Embedded weapons-grade tungsten alloy shrapnel rapidly induces metastatic high-grade rhabdomyosarcomas in F344 rats”. Environmental Health Perspectives. 113 (6): 729—34. PMC 1257598 . PMID 15929896. doi:10.1289/ehp.7791. 
• Mayer, Alfred Marshall (1883). ""Fusil,"+Gave+An+Account+Of+Choke+Boring" „Sport with Gun and Rod in American Woods and Waters”. 
• W. W. Greener (2002) [1881]. The Gun and its Development. str. 256. ISBN 978-1-58574-734-4. 
• John Robinson (novembar 2004). „A beginner's guide to shotgun chokes”. Australian Shooter. Pristupljeno 2013-02-15. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• „Choke Tube Diameter and Constriction Table”. ChokeCity. 2021. Pristupljeno 2021-10-05. 
• „Shotgun Choke With Tightest Shot Pattern”. ChokeCity. 2021. Pristupljeno 2020-01-20. 
• Roger H. Robinson (1973). The police shotgun manual. Thomas. str. 91—94. ISBN 0-398-02630-0. 
• „Choke adjusting with Gilchrist Precision Choke Reamer” (PDF). Brownells. 2003. Pristupljeno 2013-02-15. 
• WaterfowlChoke, Smith (2021). „5 Reasons Why Steel Shot is Bad For Your Shotgun”. 

Spoljašnje veze

• Shotgun FAQ
• Shotgun sabot separation photography
• lovačke pumparice- sačmarice Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. decembar 2021) (jezik: srpski)
• "Shotgun Chokes and Gauges." Popular Mechanics, October 1947, p. 196–200. Excellent diagrams and drawings.
• Shotgun FAQ