Senta

Koordinate: 45° 55′ 42″ S; 20° 05′ 02″ I / 45.92830° S; 20.08383° I / 45.92830; 20.08383
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Senta
Gradska kuća
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugSevernobanatski
OpštinaSenta
Stanovništvo
 — 2022.14.452
 — gustina137/km2
Geografske karakteristike
Koordinate45° 55′ 42″ S; 20° 05′ 02″ I / 45.92830° S; 20.08383° I / 45.92830; 20.08383
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina92 m
Površina166,8 km2
Senta na karti Srbije
Senta
Senta
Senta na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj24400
24401
Pozivni broj024
Registarska oznakaSA

Senta (mađ. Zenta) je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Severnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2022. bilo je 14.452 stanovnika.

Geografija[uredi | uredi izvor]

U srednjem toku Tise kroz Republiku Srbiju, na samoj obali reke, leži jedan od najstarijih gradova u Vojvodini — Senta, središte opštine s naseljenim mestima: Gornji Breg, Tornjoš, Kevi i Bogaraš. Prema popisu iz 2002. godine, Senta ima 20.363, dok opština Senta ima 25.619 stanovnika.

Ovde se nalazi Turistička organizacija opštine Senta.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Grb grada na Gradskoj kući
Razglednica Sente sa slikom ulice Kralja Aleksandra (1920-1930).

Senta je izrasla oko manastira. Prvi put se pominje 1216. godine i razvija zahvaljujući pogodnom geografskom položaju, na važnom prelazu preko reke Tise. Od 14. veka posed je budimskog nadbiskupa. 1506. godine postala je slobodni kraljevski grad. U ratu između Austrije i Turske, jedna od najvećih pobeda Austrije bila je bitka kod Sente 11. septembra 1697. godine ("Kod Sente je spasen Beč").

Nakon što su se Srbi graničari iz Potisko-pomoriške granice 1742. godine većinom iselili u Rusiju u XVIII i XIX veku Sentu su naselili Mađari, Slovaci, Nemci i Jevreji, a između dva svetska rata i posle 1945. godine Srbi, Crnogorci i drugi narodi. Senćansko pristanište, udaljeno 124 km od ušća Tise u Dunav, bilo je jedno od najvažnijih u prostoru dvorečja.

Po popisu mesta Potiske vojne granice iz 1748. godine u Senti je bio 191 graničar konjanik, i svi su bili u aktivnoj službi. Od toga njih 46 je imalo kompletnu vojnu opremu, a ostalih 85 delimičnu. Štab je sačinjavalo šest oficira, na čelu sa poručnicima Jovanom Badrljicom i Đukom (Đorđem) Popovićem. Tu je i zastavnik Neša Milinović. U mestu je bila stacionirana i pešadija, njih 202 pešadinca. Izvan stalne službe bilo ih je 64, a sa potpunim naoružanjem 70 aktivnih graničara. Na čelu jedinice je bio major Marko Marković, sa kapetan-lajtantom Đorđem Golubom, poručnikom Konstantinom Milinovićem i zastavnikom Ignjatom Vršićem.[1] Kada je novembra 1750. godine obavljeno izjašnjavanje graničarskih oficira, za provincijalni status su se opredeli: obrstvajhmajster kao kapetan Marko Marković, kapetan lajtant Đorđe Golub, hadnađi Subota Suljin i Jovan Paderlik, barjaktari Neško Milinović i Ignjat Vujičić.[2] Oficiri verni Austriji su bili nagrađeni mađarskim plemstvom i zemljišnim posedom. Tako su u Senti dobili: vicekapetan Golub, lajtanti Jovan Boderlica (Badrljica), Subota Branovački i Mihajlo Tesić po 50 lanaca, a zastavnici Neca Milinović i Ignjat Vujičić po 44 lanca.

Godine 1769. Senta je izgorela u velikom požaru.

Kulturna istorija Srba u Senti[uredi | uredi izvor]

Senćanska pravoslavna crkvena opština je javno preporučivala u jesen 1855. godine bildhauera (ikonorezbara) Joana Ajsterlenera iz Starog Arada. Zahvalni crkveni oci su ga zbog dobro urađenog posla - ikonostasa, nagradili sa 300 f. preko ponude.[3]

U Senti je pri pravoslavnoj crkveno-školskoj opštini delovao Fond za siromašnu decu. Njime je rukovodio pre 1866. godine srpski učitelj Jovan Vujić.[4]

Kada je 1866. godine održana skupština Matice srpske u Pešti, Srbi Senćani su dominirali po brojnosti. Kao redovni stari članovi u njenom radu učestvovali su: Andrija Nikolić, Jovan Vujić učitelj, Trifun Vlašić i Stefan Drakulić. Za nove članove javili su se po uplati, iznosa od 50 f. Pravoslavna srpska crkvena opština u Senti, dok su pojedinci dali po 10 f. - Konstantin Živanović advokat, Stevan Lukačević beležnik, Stevan pl. Badrljica kurijalista, Ljubomir Vujić trgovac, Jakov Kragujević, Sava pl. Branovački i Andrija Nikolić senator.[4]

Kultura[uredi | uredi izvor]

Osnovna škola u Keviju
Vatrogasna kasarna
Hotel Rojal
Zgrada Muzeja u Senti
Železnička stanica

U Senti su Muzej, Arhiv, vaspitno-obrazovne organizacije i najstarija likovna kolonija u Vojvodini (1952).

Od 1876. godine, počinje sa radom i Senćanska gimnazija,jedna od najstarijih gimnazija u Srbiji.

Pored Senćanske gimnazije, sa radom počinju i tri osnovne škole, OŠ "Sveti Sava" danas "Turzo Lajoš", OŠ "Spomen-škola" danas "Petefi Šandor" i OŠ "11. novembar" danas "Stevan Sremac".

Od 2003. godine u Senti radi Gimnazija Boljai, specijalizovana škola koja na mađarskom jeziku izvodi nastavu po programu beogradske Matematičke gimnazije.

U cilju razvoja kulture u Senti, osnovan je Kulturno-obrazovni centar "Turzo Lajoš", preko kog svoje delatnosti obavljaju Gradski muzej, Gradska biblioteka, Dom kulture, Radnički univerzitet, i nekada bioskop "Tisa", koji je bioskopsku premijeru imao 1908. godine.

U Senti se nalazi veliki broj zgrada — spomenika kulture: Vatrogasna kasarna u Senti, Rodna kuća Stevana Sremca, Zgrada Plebanije — Muzeja, Hotel Rojal, Slavnića kuća i Srpska pravoslavna crkva Svetog arhanđela Mihaila.

Privreda[uredi | uredi izvor]

U XIX vek i XX veku pored poljoprivrede u Senti su se razvijali trgovina, zanati i prehrambena industrija. Raskršće puteva, pogodne veze sa Suboticom, Novim Sadom i Zrenjaninom čine Sentu privlačnim mestom u ovom delu Vojvodine. U razvoju privrede značajno mesto ima agro-industrijski kombinat. Senta sa okolinom je najveći rasadnik ruža u Srbiji.

Od 1895. godine, u Senti postoji električna rasveta. Po tom pitanju, Senta je bila naprednija od Novog Sada, Sombora i Subotice.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Senta živi 16.396 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 40,9 godina (38,8 kod muškaraca i 42,8 kod žena). U naselju ima 7.938 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,35.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Mađarima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Demografija[5]
Godina Stanovnika
1948. 23.277
1953. 23.320
1961. 25.062
1971. 24.723
1981. 23.690
1991. 22.827 22.531
2002. 20.302 21.119
2011. 18.704
Etnički sastav prema popisu iz 2011.[6]‍
Mađari
  
 14.429 77,14%
Srbi
  
 2.454 13,12%
Romi
  
 226 1,20%
Jugosloveni
  
 106 0,56%
Hrvati
  
 67 0,36%
Albanci
  
 62 0,33%
Crnogorci
  
 47 0,25%
Slovaci
  
 31 0,16%
Makedonci
  
 27 0,14%
Bunjevci
  
 21 0,12%
Bošnjaci
  
 13 0,07%
Muslimani
  
 13 0,07%
Rusini
  
 12 0,06%
Rusi
  
 11 0,06%
Nemci
  
 10 0,05%
Slovenci
  
 9 0,05%
Slovaci
  
 4 0,02%
Rumuni
  
 2 0,01%
Ukrajinci
  
 2 0,01%
Bugari
  
 1 0,01%
ostali
  
 19 0,10%
Regionalna pripadnost
  
 119 0,63%
neizjašnjeni
  
 578 3,09%
nepoznato
  
 441 2,35%
ukupno: 18.704


Stanovništvo prema polu i starosti[7]
m
ž
? 19
  
  
 23
80+ 158
  
  
 399
75—79 221
  
  
 439
70—74 393
  
  
 583
65—69 506
  
  
 671
60—64 561
  
  
 663
55—59 627
  
  
 774
50—54 785
  
  
 775
45—49 773
  
  
 831
40—44 752
  
  
 750
35—39 670
  
  
 664
30—34 569
  
  
 551
25—29 679
  
  
 637
20—24 783
  
  
 651
15—19 639
  
  
 573
10—14 620
  
  
 557
5—9 555
  
  
 536
0—4 458
  
  
 457
Prosek : 38,8 42,8
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 7.619 7.883 8.601 8.629 8.955 8.668 7.938
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 2.056 2.279 1.536 1.518 386 112 28 10 5 8 2,56
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 8.135 2.529 4.744 382 478 2
Ženski 8.984 1.697 4.816 1.841 627 3
UKUPNO 17.119 4.226 9.560 2.223 1.105 5
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 3.932 756 2 59 1.119
Ženski 2.867 293 0 1 648
UKUPNO 6.799 1.049 2 60 1.767
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 488 128 504 74 212
Ženski 125 23 497 107 84
UKUPNO 613 151 1.001 181 296
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 58 74 178 104 98
Ženski 102 85 156 333 333
UKUPNO 160 159 334 437 431
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 76 0 0 2
Ženski 72 6 1 1
UKUPNO 148 6 1 3

Sport[uredi | uredi izvor]

Gradovi pobratimi[uredi | uredi izvor]

Znameniti Senćani[uredi | uredi izvor]

Tanja Kragujević i Vasilije Vince Vujić pored spomenika Joci Vujiću podignutom u Senti

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Mešovita građa", Beograd 2011. godine
  2. ^ Mita Kostić: "Srpska naselja u Rusiji", Beograd 1923.
  3. ^ "Srbski dnevnik", Novi Sad 1855. godine
  4. ^ a b "Zastava", Pešta 1866. godine
  5. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  6. ^ Etnička struktura nakon popisa 2011.
  7. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Napomene[uredi | uredi izvor]

→ * — Podaci za površinu i gustinu naseljenosti dati su zbirno za katastarsku opštinu Senta, na kojoj se nalaze tri naselja, Bogaraš, Gornji Breg i Senta.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Mape i planovi[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сента&oldid=27707018”