Sindi (jezik)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
(preusmereno sa Синди језик)
sindi
سنڌي - सिन्धी
Reč sindi napisana arapskim pismom
Govori se uIndija i Pakistan
Broj govornika
25 miliona (2007)
arapsko, devanagari i dr.
Zvanični status
Službeni jezik u
 Pakistan (Sind)[1][2]
 Indija
RegulišeIndijski institut sindilogije (Indija)
Sindi jezička uprava (Pakistan)
Jezički kodovi
ISO 639-1sd
ISO 639-2snd
ISO 639-3snd

Sindi (سنڌي, सिन्धी)[3] je indoevropski jezik, iz podgrupe indoiranskih jezika. To je jezik stanovnika provincija Sind i Beludžistan u južnom Pakistanu. Tamo se ovim jezikom služi oko 53,5 miliona ljudi. Govori se još i u Indiji gde ima oko 5,8 miliona govornika. To su uglavnom hinduističke izbeglice koje su napustile Pakistan posle deobe Indije i Pakistana 1947.

Jezik Sindi je jedan od zvaničnih jezika Indije. U Pakistanu je priznat kao jezik provincije Sind, ali nema status na državnom nivou. Sindi se zapisuje arapskim pismom, a u Indiji još i pismom devanagari. Jezik sindi ima 46 suglasničkih fonema i 16 samoglasnika. Većinu rečnika čine reči iz sanskrita, uz neke koje su preuzete iz arapskog i persijskog jezika.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Korica knjige koja sadrži epski Dodo Čanesar napisan na hatvanki sindiju ili kudabadskim pismom.

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Naziv „Sindi” potiče od sanskritskog síndhu, prvobitnog naziva reke Ind, duž čije delte se govori sindi.[4]

Kao i drugi jezici indoarijevske porodice, sindi vodi poreklo od staroindoarijevskog (sanskrita) preko srednjeg indoarijevskog (pali, sekundarni prakrit i apabhramša). Zapadni naučnici iz 20. veka, kao što je Džordž Abraham Grirson, verovali su da sindi potiče upravo iz vrakadskog dijalekta apabhramše (koji je Markandeja opisao kao da se govori u Sindu-deši, što odgovara modernom Sindu), ali kasniji radovi su pokazali da je to malo verovatno.[5]

Rani sindi (10—16 vek)[uredi | uredi izvor]

Sindi je ušao u novu indoarijevsku fazu oko 10. veka nove ere. Međutim, književna potvrda o sindiju iz ovog perioda je oskudna; rana ismajlitska verska literatura i poezija u Indiji, koja potiče iz 11. veka nove ere, koristila je jezik koji je bio blisko povezan sa sindskim i gudžaratskim. Veliki deo ovog rada je u formi ginana (neka vrsta himne posvećenja).[6][7]

Sindi je bio prvi indoarijevski jezik koji je bio u bliskom kontaktu sa arapskim i persijskim nakon Omejadskog osvajanja Sinda 712. ne. Prema sindskoj tradiciji, prvi prevod Kurana na sindi započet je 883. u Mansuri, Sind. Ovo potvrđuju izveštaji El-Ramormuzija, ali je nejasno da li je jezik prevoda zapravo bio prethodnik sindiju, a tekst nije sačuvan.[8]

Srednjovekovni sindi (16—19 vek)[uredi | uredi izvor]

Srednjovekovna sindi religiozna književnost obuhvata sinkretičku sufijsku i advajtsku vedantsku poeziju, potonju u predanoj bakti tradiciji. Najraniji poznati sindski pesnik sufijske tradicije je Kazi Kadan (1493—1551). Drugi rani pesnici bili su Šah Inat Rizvi (oko 1613—1701) i Šah Abdul Karim Bulri (1538—1623). Ovi pesnici su imali mistični poriv koji je duboko uticao na sindsku poeziju tokom većeg dela ovog perioda.[6]

Još jedan poznati deo srednjovekovne sindske književnosti je bogatstvo narodnih priča, koje su mnogi bardovi u različito vreme prilagodili i preradili u stihove. To uključuje romantične epove kao što su Sasui Punhun, Sohni Mahival, Momal Rano, Nori Džem Tamači, Lilan Čanesar i drugi.[9] Najveći sindski pesnik bio je Šah Abdul Latif Bitaj (1689/1690—1752), čije su stihove njegovi sledbenici pribrali u Šah Džo Risalo. On je utkao sindske narodne priče sa sufijskim misticizmom.

Prvi potvrđeni sindski prevod Kurana uradio je Akund Azaz Alah Mutalavi (1747—1824) i objavljen ga u Gudžaratu 1870. Prvi koji se pojavio u štampi bio je Muhamed Sidik 1867. godine.[10]

Moderni sindi (1843 — danas)[uredi | uredi izvor]

Sind je okupirala Britanska armija i pripojen je predsedništvu Bombaja 1843. Ubrzo nakon toga, 1848. godine, guverner Džordž Klerk je uspostavio sindi kao službeni jezik u pokrajini, uklonivši književnu dominaciju persijskog. Ser Bartl Frer, tadašnji komesar Sinda, izdao je naređenje 29. avgusta 1857. godine, savetujući državne službenike u Sindu da polože ispit u sindu. Takođe je naredio da se sindi koristi u zvaničnim dokumentima.[11] Bombajsko predsedništvoe 1868. dodelilo Narajanu Džaganat Vajdju da zameni Abdžad koji se koristi u Sindiju kudabadskim pismom. Predsedništvo Bombaja proglasilo je to pismo standardnim, čime je podstaklo anarhiju u regionu sa većinskim muslimanskim stanovništvom. Usledili su snažni nemiri, nakon kojih su britanske vlasti uvele dvanaest vojnih zakona. Dodeljivanje zvaničnog statusa sindiju, zajedno sa reformama pisma, pokrenulo je razvoj moderne sindske književnosti.

Prva štampana dela na sindiju proizvedena su u Muhamadi Presu u Bombaju počevši od 1867. godine. Među njima su bile islamske priče koje je u stihovima postavio Muhamed Hašim Tatvi, jedan od renomiranih religioznih učenjaka Sinda.[9]

Podela Indije 1947. godine dovela je do toga da je većina onih koji govore sindi završila u novoj državi Pakistan, započevši napor da se uspostavi snažan podnacionalni jezički identitet za sindi. To se manifestovalo u otporu nametanju urdua i na kraju sindskim nacionalizmom tokom 1980-ih.[12]

Jezik i književni stil savremenih sindskih spisa u Pakistanu i Indiji primetno su se razlikovali do kasnog 20. veka; autori iz prve zemlje su u velikoj meri pozajmljivali iz urdua, dok su oni iz druge zemlje bili pod velikim uticajem hindija.[13]

Službeni status[uredi | uredi izvor]

Sindi je zvanični jezik pakistanske provincije Sind[1][2] i jedan od registrovanih jezika Indije, gde nema status na državnom nivou.[14]

Pre nastanka Pakistana, sindi je bio nacionalni jezik Sinda.[15][16][17][18] Pakistanska skupština Sinda naredila je obavezno učenje sindi jezika u svim privatnim školama u Sindu.[19] Prema pravilima obrasca B za privatne obrazovne institucije Sinda (Propisi i kontrola) iz 2005. godine, "Sve obrazovne institucije su obavezne da uče decu sindi jeziku.[20] Sindski ministar obrazovanja i pismenosti Sied Sardar Ali Šah i sekretar za školsko obrazovanje, Kazi Šahid Pervajz, naredili su zapošljavanje sindi nastavnika u svim privatnim školama u Sindu kako bi se ovaj jezik lako i široko predavao.[21] Sindi se uči u svim provincijskim privatnim školama koje prate matrični sistem, a ne u onima koje slede Kembridž sistem.[22]

Povodom festivala „Dana maternjeg jezika” 2023. godine, Skupština Sinda pod ministrom kulture Sardarom Ali Šahom, donela je jednoglasnu rezoluciju o proširenju upotrebe jezika na primarni nivo[23] i povišenju statusa sindija kao nacionalnog jezika Pakistana.[24][25][26]

Indijska vlada je zakonski odredila sindi kao registrovani jezik u Indiji, što ga čini opcijom za obrazovanje. Uprkos nedostatku statusa na državnom nivou, sindi je i dalje istaknuti jezik manjine u indijskoj državi Radžastan.[27]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Majeed, Gulshan. „Ethnicity and Ethnic Conflict in Pakistan” (PDF). Journal of Political Studies. Pristupljeno 27. 12. 2013. 
  2. ^ a b „Encyclopædia Britannica”. Sindhi Language. Pristupljeno 29. 12. 2013. 
  3. ^ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student’s Handbook, Edinburgh
  4. ^ „Sindhi”. The Languages Gulper. Pristupljeno 29. 1. 2013. 
  5. ^ Wadhwani, Y. K. (1981). „The Origin of the Sindhi Language” (PDF). Bulletin of the Deccan College Post-Graduate and Research Institute. 40: 192—201. JSTOR 42931119. Pristupljeno 9. 4. 2021. 
  6. ^ a b Christopher Shackle, Sindhi literature na sajtu Enciklopedija Britanika
  7. ^ „Sacred Literature-Ginans”. Ismaili.NET. Heritage Society. Pristupljeno 2. 8. 2022. 
  8. ^ Schimmel, Annemarie (1963). „Translations and Commentaries of the Qur'ān in Sindhi Language”. Oriens. 16: 224—243. JSTOR 1580264. doi:10.2307/1580264. Pristupljeno 30. 7. 2022. 
  9. ^ a b Schimmel, Annemarie (1971). „Sindhi Literature”. Mahfil. 7 (1/2): 71—80. JSTOR 40874414. 
  10. ^ „The Holy Qur'an and its Translators – Imam Reza (A.S.) Network”. Imamreza.net. Arhivirano iz originala 15. 1. 2016. g. Pristupljeno 29. 3. 2015. 
  11. ^ Memon, Naseer (13. 4. 2014). „The language link”. The News on Sunday. Arhivirano iz originala 13. 4. 2014. g. Pristupljeno 13. 4. 2014. 
  12. ^ Levesque, Julien (2021). „Beyond Success or Failure: Sindhi Nationalism and the Social Construction of the „Idea of Sindh””. Journal of Sindhi Studies. 1 (1): 1—33. doi:10.1163/26670925-bja10001 Slobodan pristup. Pristupljeno 2. 8. 2022. 
  13. ^ „Sindhi language | Britannica”. Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 6. 10. 2022. 
  14. ^ „Languages Included in the Eighth Schedule of the Indian Constution”. Department of Official Language, Ministry of Home Affairs. Pristupljeno 2018-04-09. 
  15. ^ Language and Politics in Pakistan. „The Sindhi Language Movement”. academia.edu. Pristupljeno 12. 9. 2015. 
  16. ^ „The Imposition Of Urdu”. NAWAIWAQT GROUP OF NEWSPAPERS. 10. 9. 2015. Arhivirano iz originala 11. 9. 2015. g. Pristupljeno 12. 9. 2015. 
  17. ^ „Microsoft Word – Teaching of Sindhi & Sindhi ethnicity.doc” (PDF). Apnaorg.com. Pristupljeno 2018-08-13. 
  18. ^ „The Sindhi Language Movement” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2014-09-05. g. Pristupljeno 2015-09-12. 
  19. ^ Samar, Azeem (13. 3. 2019). „PA resolution calls for teaching Sindhi as compulsory subject in private schools”. The News International (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-10-06. 
  20. ^ PakistanToday (25. 9. 2018). „Sindhi to be made compulsory in all private schools across province | Pakistan Today”. Pakistan Today (na jeziku: engleski). Arhivirano iz originala 26. 03. 2023. g. Pristupljeno 2022-10-06. 
  21. ^ „Private schools directed to make Sindhi compulsory subject”. Dawn (na jeziku: engleski). 2018-09-25. Pristupljeno 2022-10-06. 
  22. ^ „Sindh private schools told to teach Sindhi as compulsory subject”. Samaa TV (na jeziku: engleski). 2018-09-24. Pristupljeno 2022-10-06. 
  23. ^ „Call for using local languages at primary level”. The Express Tribune (na jeziku: engleski). 2023-02-20. Pristupljeno 2023-02-28. 
  24. ^ „Members decry delay in declaring Sindhi a national language”. The Express Tribune (na jeziku: engleski). 2023-02-21. Pristupljeno 2023-02-23. 
  25. ^ Siddiqui, Tahir (2023-02-22). „Govt, opposition demand national language status for Sindhi”. DAWN.COM (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-02-23. 
  26. ^ „Pakistan: Members of Sindh Assembly demand national language status for Sindhi”. ANI News (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-02-23. 
  27. ^ „National Committee for Linguistic Minorities” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2012-05-13. g. Pristupljeno 2018-08-13. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Sindi (jezik) na Vikipediji.
Sindi na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Синди_(језик)&oldid=27558360”