Sijad Bare

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Sijad Bare
Lični podaci
Datum rođenja(1919-10-06)6. oktobar 1919.
Mesto rođenjaŠilavo, Italijanski Somaliland
Datum smrti2. januar 1995.(1995-01-02) (75 god.)
Mesto smrtiLagos, Nigerija
ReligijaIslam
Profesijavojno lice, političar
Politička karijera
Politička
stranka		Revolucionarna socijalistička partija Somalije
3. predsednik Somalije
21. oktobar 1969 — 26. januar 1991.
PrethodnikMoktar Mohamed Husein
NaslednikAli mahdi Mohamed

Mohamed Sijad Bare (som. Maxamed Siyaad Barre, arap. محمد زياد بري; Šilavo, 6. oktobar 1919 — Lagos, 2. januar 1995) bio je vojni diktator[1][2], general-major i treći predsednik Somalije (tada Demokratska Republika Somalija), u periodu od 1969. do 1991. godine. Tokom svoje vladavine, Sijad Bare sebi je dao titulu Jale Sijad (somalski: Drug Sijad).[3]

U vreme sticanja nezavisnosti 1960, Zapad je Somaliju video kao uzoran primer ruralne demokratije. No, izraženi tribalizam i porodične veze bili su naglašeni socijalni problemi s kojima se civilna vlast nije znala obračunati. Bareova vojna hunta obećala je, posle državnog udara, prilagoditi naučni socijalizam potrebama Somalije, a glavni uzor bila im je NR Kina. Došlo je do stvaranja dobrovoljnih radnih grupa, koje su radile u zemljoradnji i gradile puteve i bolnice, gotovo sva industrija je nacionalizovana, a poticane su kooperativne farme. Tribalizam je u potpunosti zabranjen, a vlast je zahtevala odanost centralnoj vlasti. Uveden je potpuno novi sistem pisma, a 1974, kako bi se ideje revolucije i prosvetne reforme proširile zemljom, zatvorene su sve srednje škole te je oko 25.000 školaraca u dobi od 14 do 16 godina, uz dodatnih 3 000 vojnih i civilnih službenika, poslano u ruralne delove zemlje kako bi obrazovalo nomadsko stanovništvo.[4]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 6. oktobra 1919. u blizini mesta Šilavo, provincija Ogaden.[5][6] U dobi od 10 godina izgubio je roditelje[6], a nakon što je završio osnovnu školu, otišao je u Mogadišu[6], glavni grad Italijanske Somalije, gde je upisao srednju školu. Ubrzo se zaposlio u italijanskoj kolonijalnoj policiji (za to je morao da laže o mestu rođenja[7]), a kasnije se pridružio britanskim policijskim snagama tokom britanske uprave. Po završetku Drugog svetskog rata na dve je godine otišao u Italiju gde je vežbao s karabinjerima, da bi se po povratku u Somaliju vratio u policiju. Godine 1960, nakon nezavisnosti, postao je do-zapovednik Somalske vojske, a uskoro je otišao u Sovjetski Savez gde je, nakon učestvovanja u zajedničkim vojnim vežbama, postao pobornik marksističkog ustrojstva vlasti.

Predsednik[uredi | uredi izvor]

Godine 1969, nakon što je u atentatu ubijen somalski predsednik Abdirašid Ali Šermarke, vojska je 21. oktobra organizovala državni udar (dan nakon Šermarkeove sahrane) i preuzela vlast. Sijad Bare je bio postavljen za predsednika Vrhovnog revolucionarnog veća[8], a time i za predsednika države, a njegovi prvi pomoćnici bili su general-major Salad Gabejre Kedije i šef policije Jama Koršel. Veće je ubrzo promenilo ime države u Demokratska Republika Somalija[9][10], započelo progone funkcionera bivše vlasti[11], ukinulo političke stranke i Ustav, raspustilo parlament i ukinulo Vrhovni sud.[12]

Po dolasku na vlast, Sijad Bare se nazvao Pobedonosnim vođom (Guulwade) i negovao je kult ličnosti. Njegov sistem vladavine bio je poseban oblik naučnog socijalizma temeljen na kombinaciji načela Kurana i marksizma uz snažno naglašen somalski nacionalizam.

Bareom predvođeno Vrhovno revolucionarno veće započelo je temeljite reforme poljoprivrede, forsiralo je javne radove i započelo je kampanju pismenosti koja je uveliko povećala pismenost u toj afričkoj zemlji. Održavane su čvrste veze s arapskim svetom, ali i celom Afrikom, tako da je Bare služio kao predsednik Organizacije afričkog jedinstva[13], preteče Afričke unije, tokom 1974. godine, kada je zemlja postala članica Arapske lige[6] što je još više pojačalo veze s Arapskim svetom. U julu 1976, Veće se raspustilo i vlast prepustilo Revolucionarnoj socijalističkoj partiji Somalije koja je naglašavala povezanost tradicionalne državne religije, islama, s marksističkom ideologijom. Privreda je bila uglavnom planska, uz slabašni priliv privatnih investicija koje su takođe bile pod državnim nadzorom.[12] Godine 1979, donesen je novi ustav kojim je otvoren put ka izborima za Narodnu skupštinu, ali je RSPS zadržala vlast sve do 1980, kada se raspustila. Tada je ponovo utemeljeno Vrhovno revolucionarno veće koje je, tako, ponovo preuzelo vlast.[12]

Jezik i antiklanizam[uredi | uredi izvor]

Jedna od prvih stavki veća bila je jezična reforma koju je Bare izveo uvodeći somalski jezik (Af Soomaali) kao zvanični jezik, a modifikovano latinično pismo koje je razvio lingvista Šire Jama Ahmed kao zvanično državno pismo. U školama i državnim institucijama somalski je uveden kao jedini zvanični, a 1972. svi koji to nisu, dobili su šestomesečni rok da nauče jezik. Time je Bare doskočio velikom rascepu koji se stvarao među onim činovnicima koji su govorili kolonijalne jezike (engleski i italijanski) i onima koji su govorili somalski. Isto tako, vrlo se brzo obračunao s problemom klanizma, koji je u Somaliji predstavljao ozbiljan socijalni problem. Dekretom koji je definisao i zabranjivao klanističke radnje rešio je i taj problem i tako nastavio s brzim reformama kojima je učvršćivao svoju vlast.

Nacionalizam i Velika Somalija[uredi | uredi izvor]

Ipak, Bareov nacionalizam temeljio se na ideji stvaranja Velike Somalije (Soomaaliweyn), područja na Rogu Afrike koji bi u jednu državu ujedinio sva područja u kojima žive Somalijci i u kojima su, istorijski, predstavljali većinsku populaciju. Njegov plan bio je, tako, proširiti teritoriju na područje Džibutija, Ogadena i kenijske Severnoistočne provincije.[14][15][16] Plan je u praksu pokušao da sprovede 1977, kada je izbio Ogadenski rat, ali je izvorni uspeh propao kada je 1978. Sovjetski Savez, a time i sve socijalističke zemlje, pružio podršku Etiopiji. Iste godine, rat se završio povlačenjem somalskih trupa iz Ogadena.

Spoljašnji odnosi[uredi | uredi izvor]

Nikolaje Čaušesku i Sijad Bare 1976. godine.

Na spoljnopolitičkom planu, Bare je bio jedan od tipičnih afričkih primera koji su menjali saveznike. Somalija je, uz sve to, bila strateški važna i Istoku i Zapadu zbog povoljnog geografskog položaja. Iako prvobitno saveznik Istoka, Bare je nakon Ogadenskog rata isterao sve sovjetske saveznike, raskinuo Ugovor o prijateljstvu i otvoreno se okrenuo prema Sjedinjenim Državama, koje su sve do 1989. davale otvorenu podršku njegovu režimu i pružale mu pozamašnu finansijsku pomoć.

Tokom 17. i 18. oktobra 1977, Narodni front za oslobođenje Palestine oteo je Lufthansin Boing 737-230 Adv koji je leteo za Mogadišu i uzeo 86 talaca. Bare je uspešno pregovarao s nemačkim kancelarom Helmutom Šmitom oko intervencije protivterorističke jedinice GSG-9 u Mogadišu. Operacija Fojercauber završila je pobedom GSG-a uz manji broj povređenih, dok je komandant NFOP-a, Zohair Akače, ubijen prilikom akcije.

Unutrašnja politika[uredi | uredi izvor]

Na polju unutrašnje politike, Bareov režim se uglavnom bazirao na ulaganja u primarne i sekundarne delatnosti. Dolazilo je do otvaranja kolektivnih farmi i podsticanja poljoprivrede, dok je na polju industrije došlo do nacionalizacije firmi, a gradili su se brojni putevi, gradovi i bolnice.[17] Jedan od primera takve politike bila je i masivna sadnja drveća diljem zemlje[18]. Isto tako, državna intervencija tokom velike suše koja je 1974. i 1975. zahvatila sever zemlje, dovela je do stvaranja novih, kolektivnih naselja u kojima su se novonaseljene porodice bavile novim delatnostima (ribarstvo, poljoprivreda).

Bareova ekonomska politika nije imala velikog uspeha. Nacionalizacija svih firmi i strogo planska privreda doveli su do velikih finansijskih poteškoća tokom 1970-ih, a dodatan udarac bilo je i javno nezadovoljstvo takvom politikom. Korumpiranost državnih službenika, veliki troškovi Ogadenskog rata i prevelika ulaganja u vojsku dovela su do enormnog povećanja spoljnog duga koji je u jednom trenutku iznosio 4 milijarde šilinga, što je iznos kojeg bi zemlja zaradila izvozom banana u periodu od 75 godina[19]. Nakon raskida odnosa sa Sovjetskim Savezom, Bare se okrenuo MMF-u, ali su sporazumi, koji su zahtevali ukidanje državnih monopola i smanjenje ulaganja u vojsku, ubrzo raskinuti zbog nezadovoljstva vojnih krugova. Ta je politika tokom 1989. i 1990. dovela do velike finansijske krize i povećanja siromaštva u zemlji.

Saobraćajna nesreća[uredi | uredi izvor]

U maju 1986, predsednik Bare je zadobio ozbiljne ozlede u skoro fatalnoj automobilskoj nesreći u blizini Mogadišua. Automobil, u kojem je vožen, udario je u stražnji deo autobusa tokom velike kiše[20]. Ozlede glave, slomljena rebra i šok bile su posledice zbog kojih je mesec dana boravio na lečenju u Saudijskoj Arabiji.[21][22] General-pukovnik Mohamed Ali Samatar, tadašnji potpredsednik, preuzeo je de fakto vođenje države tokom sledećih par meseci. Ipak, Bare se uspeo oporaviti dovoljno da bude ponovno izabran, kao jedini kandidat, na novi sedmogodišnji mandat 23. decembra 1986. godine. Ipak, njegovo slabo zdravlje dovelo je do brojnih špekulacija oko njegovog naslednika već u tom periodu.[20][21]

Kršenje ljudskih prava[uredi | uredi izvor]

Ipak, dobar deo Bareova režima obeležila je represivna diktatura i nemilosrdno kršenje ljudskih prava. Dolazilo je do progona, hapšenja i ubijanja oponenata, neistomišljenika i kritičara, demokratija je bila na izrazito slabim temeljima, a silovanja, mučenja i ograničavanja slobode bile su česte pojave koje su izazvale reakcije brojnih svetskih organizacija, kao što su Amnesti internašonal i Ujedinjene nacije (koje su Bareovu diktaturu opisali kao najgori oblik kršenja ljudskih prava u Africi[23]). Primer toga bio je i Zakon o nacionalnoj sigurnosti br. 54 iz septembra 1970. godine. Naime, taj je zakon državi omogućio hapšenje i privođenje svakog kritičara državne politike, bez sudskog procesa, a Veću je davalo ovlasti da uhapsi i smakne bilo koga ko predstavlja pretnju nacionalnoj bezbednosti[24]. Takvi zakoni doveli su do velikog pada Bareove popularnosti i brojnih oblika protesta unutar same Somalije. Režim se sa tim protivnicima obračunao preko elitnih jedinica, Crvenih beretki (Duub Cas) i paravojne postrojbe Pioniri pobede, koji su vršili najprljavije poslove, naročito protiv klanova, kojima su ukidali dovode vode, što je rezultovalo odlaskom brojnih Somalijaca u izbeglištvo u Etiopiju, ali česte su bile i smrti, mučenja i silovanja.[25][26]

Pad s vlasti, egzil i smrt[uredi | uredi izvor]

Pred sam kraj, Bareova administracija se suočavala sa sve većim brojem problema. Klanovi su počeli da stvaraju sopstvene pobunjeničke grupe (kao SNP ili DFSS) kojima su pokušali da napadnu vlast. Uporište im je bilo na severu, a dobijali su podršku od Etiopije, čiji je cilj takođe bio svrgavanje Barea. Iako se Bare relativno uspešno obračunavao sa većim delom pobunjenika, krajem 1980-ih došlo je do znatnog napredovanja pobunjenika, posebno u severnom Somalilandu. Te su skupine dobijale oružanu potporu Etiopije kako bi svrgnule Barea, što je 1991. dovelo do početka Somalskog građanskog rata. Iste godine, komandant Mohamed Farah Aidid sa svojim jedinicama ulazi u Mogadišu. Aidid se borio protiv vlasti i Bareovih jedinica te je uspeo, tokom popodneva 26. januara 1991, svrgnuti Barea s vlasti. Na mestu predsednika ga je, do novembra iste godine, nasledio biznismen Ali Mahdi Mohamed. Iako je nova vlada međunarodno priznata, nije uspela da uspostavi vojnu i političku kontrolu u državi, a ubrzo je došlo i do internog sukoba među klanovima koje je predvodio predsednik Ali Mahdi i komandant Aidid.

Bare je, nakon što je u januaru 1991. napustio Mogadišu, našao utočište na jugozapadu zemlje, gde je započeo formiranje vlastite vojske. Dva je puta pokušao da vrati vlast i osvoji Mogadišu, ali je nakon poraza u maju 1991. bio prisiljen na egzil. Prvobitno je pobegao u Najrobi, ali tamo je naišao na nezadovoljstvo kenijske javnosti zbog čega je ubrzo pobegao u Nigeriju. Preminuo je u Lagosu, 2. januara 1995. od posledica srčanog udara. Njegovi posmrtni ostaci položeni su na jugozapadu Somalije.

Citati[uredi | uredi izvor]

Kada sam došao u Mogadišu, bila je samo jedna cesta koju su sagradili Italijani. Ako me naterate da odstupim, otiću kako sam i došao. Na vlast sam došao oružjem, jedino tako ću s nje i sići.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ George James "Somalia's Overthrown Dictator, Mohammed Siad Barre, Is Dead" New York Times (1/3/1995)
  2. ^ Immigration & Refugee Board of Canada "The Horn of Africa: Somalis in Djibouti, Ethiopia and Kenya" UNHCR (1/2/1991)
  3. ^ Jale se takođe može prevesti i kao Gospodin
  4. ^ Apostolopoulos, Yiorgos, The Sociology of Tourism, str. 41 
  5. ^ Laitin, David D.; Samatar, Said S. (1987). Somalia: Nation in Search of a State. Boulder: Westview Press. str. 79. 
  6. ^ a b v g Benjamin Frankel, The Cold War, 1945-1991: Leaders and other important figures in the Soviet Union, Eastern Europe, China, and the Third World, (Gale Research: 1992). str. 306.
  7. ^ President Siad Barre life (German) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. jul 2011), Pristupljeno 25. 4. 2013.
  8. ^ Adam 1997, str. 226
  9. ^ J. D. Fage, Roland Anthony Oliver, The Cambridge history of Africa, Volume 8, (Cambridge University Press: 1985). str. 478.
  10. ^ The Encyclopedia Americana: complete in thirty volumes. Skin to Sumac, Volume 25, (Grolier: 1995). str. 214.
  11. ^ Metz, Helen C. (ed.) (1992), „Coup d'Etat”, Somalia: A Country Study, Washington, D.C.: Library of Congress, Pristupljeno 20. 10. 2012 
  12. ^ a b v Peter John de la Fosse Wiles, The New Communist Third World: an essay in political economy, (Taylor & Francis: 1982). str. 279.
  13. ^ Oihe Yang, Africa South of the Sahara 2001, 30th Ed., (Taylor and Francis: 2000). str. 1025.
  14. ^ The 1994 national census was delayed in the Somali Region until 1997. FDRE States: Basic Information - Somalia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. maj 2005), Population (accessed 12 March 2006)
  15. ^ Francis Vallat, First report on succession of states in respect of treaties: International Law Commission twenty-sixth session 6 May-26 July 1974, (United Nations: 1974). str. 20.
  16. ^ Africa Watch Committee, Kenya: Taking Liberties, (Yale University Press: 1991). str. 269.
  17. ^ National Geographic Society (U.S.), National Geographic, Volume 159, (National Geographic Society: 1981). str. 765.
  18. ^ Hadden, Robert Lee. 2007. "The Geology of Somalia: A Selected Bibliography of Somalian Geology, Geography and Earth Science." Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. mart 2009) Engineer Research and Development Laboratories, Topographic Engineering Center
  19. ^ Metz, Helen C. (ed.) (1992), „The Socialist Revolution After 1975”, Somalia: A Country Study, Washington, D.C.: Library of Congress, Pristupljeno 20. 10. 2012 
  20. ^ a b World of Information (Firm), Africa review, (World of Information: 1987). str. 213.
  21. ^ a b Arthur S. Banks, Thomas C. Muller, William Overstreet, Political Handbook of the World 2008, (CQ Press: 2008). str. 1198.
  22. ^ National Academy of Sciences (U.S.). Committee on Human Rights, Institute of Medicine (U.S.). Committee on Health and Human Rights, Scientists and human rights in Somalia: report of a delegation, (National Academies: 1988). str. 9.
  23. ^ UNDP, Human Development Report 2001-Somalia, (New York: 2001). str. 42.
  24. ^ National Academy of Sciences (U.S.) Committee on Human Rights & Institute of Medicine (U.S.) Committee on Health and Human Rights, Scientists and human rights in Somalia: report of a delegation, (Washington D.C.: National Academy Press) (1988). str. 16.
  25. ^ Metz, Helen C. (ed.) (1992), „Persecution of the Majeerteen”, Somalia: A Country Study, Washington, D.C.: Library of Congress, Pristupljeno 20. 10. 2012 
  26. ^ Metz, Helen C. (ed.) (1992), „Oppression of the Isaaq”, Somalia: A Country Study, Washington, D.C.: Library of Congress, Pristupljeno 20. 10. 2012 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Sijad Bare na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сијад_Баре&oldid=26191378”