Slikarstvo baroka
U baroknom slikarstvu su karakteristične jake boje, snažni svetlosni kontrasti i iluzija dubokog prostora koja se dobija primenom radikalnih perspektivnih rešenja. Tematski preovlađuju sakralne i mitološke kompozicije u kojim se prepliću religiozno patetični zanos i senzualnost nagih aktova. Pejzaži i mrtve prirode postaju samostalne slikarske teme, a određenim grafičkim delima se postiže savršenstvo likovnog izraza.
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
Barokni način izražavanja najlakše je objasniti u njegovoj suprotnosti s renesansom. Za renesansu je tipično jasno ocrtavanje linija (linearnost) dok se to u baroku zamenjuje stapanjem i mekanim obrisima i renesansno površinsko oblikovanje se menja u barokno dubinsko, sa zatvorenim i mnogolikim kompozicijama a otvoreno i jedinstveno, jasno oblikovanje postaje nejasno.
Najpoznatiji predstavnici Baroknog slikarstva[uredi | uredi izvor]
Italija
- Karavađo (Caravaggio)
- porodica Karači (Carraci)
- Artemizija Đentileski (Artemisa Gentileschi)
- Đovani Batista Gauli (Giovanni Battista Gaulli)
- Đovani Batista Pjaceta (Giovanni Battista Piazzetta)
- Frančesko Gvardi (Francesco Guardi)
- Pjetro da Korona (Pietro da Cortona)
Francuska
- porodica Le Nen (Le Nain)
- Žan Kajo (Jean Callot)
- Nikola Pusen (Nicolas Poussin)
- Klod Loren (Claude Lorain)
- Žorž de Latur (Georges de la Tour)
Španija
- Dijego Velaskez (Diego Velázquez)
- Bartolomeo Muriljo (B. E. Murillo)
- Husepe de Ribera (Jusepe de Ribera)
- Fransisko Zurbaran (Francisco Zurbarán)
Flandrija i Holandija
- Rembrant (Rembrandt)
- Peter Paul Rubens (Peter Paul Rubens)
- Frans Hals (Frans Hals)
- Antonis van Dajk (Anthonis van Dyck)
- Johanes Vermer (Jan Vermeer)
- Jakob van Rojsdal (Jacob van Ruisdael)
- Hermen Stenvik (Hermen Steenwyck)
Nemačka i Austrija
- porodica Asam (Asam)
- Adam Elshajmer (Adam Elsheimer)
- Johan Mihael Rotmair (Johann Michael Rottmayr)
Barokno slikarstvo se razvilo najprije u Italiji, a za naglo širenje zidnog slikarstva najzaslužniji su bili Isusovci koji su, boreći se za pobedu protivreformacije, osnivali brojne manastire i gradili uz njih blistave i raskošne crkve po celoj Evropi. Čak, Vatikan i katolička crkva su odredili stroga ikonografska pravila u slikarstvu i zahtevali su da se na slikama izrazi snažan verski zanos ili skrušena pobožnost.
Iluzionizam[uredi | uredi izvor]
Prvo pravilo su za ideal uzeli slikari iluzionističkih kompozicija na svodovima crkava. To su bile slike koje su težile za pokretom, senzualnošću i spektakularnošću; slike koje su „otvarale“ zidove, svodove i kupole i sugerisale su da se unutrašnji prostor crkve ili dvora preliva i stapa sa spoljašnjim prostorima. Uz kombinaciju odgovarajuće arhitekture i slikanih skulptura i ponekad je taj iluzionizam bio tako uspešan da je kod posmatrača izazivao optičku varku, kao da se meša stvarnost i naslikano.
Vrhunac iluzionističkog slikarstva nalazimo u delu Pjetra da Kortone „Veličanje vladavine Urbana VIII”. u palati Barberini u Rimu. Naslikana i stvarna arhitektura se mešaju, sve je uznemireno vrtlogom likova koji se uzdižu ka beskkonačnom nebu. Neki likovi kao da lebde unutar dvorane. Da Kortonino slikarstvo je epska poezija pokreta, gesta i izraza koji se lako čitaju.
Intimizam[uredi | uredi izvor]
Umetnik kojeg zovemo prvim baroknim slikarom, Mikelanđelo Merisi da Karavađo, pristao je uz drugi princip – skrušenu pobožnost. Karavađo je uneo krajnji realizam u slikarstvo – njegove likove na slikama ocrtava neobično svetlo i tama intimne senke u koje su uronjeni. Biblijske likove je prikazivao kao obične ljude, obično na osnovu posmatranja ljudi sa ulice, pa i u slučaju likova apostola i samog Hrista, što je proizvodilo negodovanje i prezir rimske publike prema njegovim delima.
Takvi likovi su i na njegovim prvim religioznim radovima: Pozivanje Sv. Mateja i Sveti Matej i anđeo. Na prvoj slici su likovi Mateja i prijatelja čak prikazani u odeći iz vremena kad je slika nastala, a svetost Hristovog lika postigao je prikazom svetlosne trake koja kao da dolazi s nekog prozora pored slike. Upravo ta ležerna religioznost je odgovarala Protiv- reformatorskim težnjama (kao kod Francuza Žorž de Latura), ali i protestantskim slikarima kao što je bio Nizozemac Rembrant. Slike su mu često bile i autobiografske (Golijat na slici David s Golijatovom glavom). Svojim slikama je uneo svojevrsnu revoluciju u slikarstvo koja se proširila izvan granica Italije, do Španije, Francuske i naravno Flandrije i Holandije.
Individualizam[uredi | uredi izvor]
U Baroku osobito važan postaje subjektivni utisak, tako se ličnini stilovi nekih umetnika razlikuju i upravo je u tome bogatstvo barokne umetnosti. To je najočitije u slikama dvojice slikara koji su poreklom iz istog područja i slikali su u gotovo isto vrieme, ali potpuno različitim stilom.
Tako je veliki flamanski slikar Peter Paul Rubens, slikar barokne pokrenutosti, neumerenog bogatstva i raskoši, jarkih boja, usmeren ka spoljašnjim i ka često pretrpanim kompozicijama istorijskih, alegorijskih, mitoloških ili religijskih tema. Posledicom živopisnog puta, Rubens, dete iz protestantske porodice, postao je revnosan katolik koji je svakim svojim delom veličao veru. Istinski protiv- reformator, Rubens je svet doživljavao kao pozornicu i njegove slike su prepune drame. Tako njegovo delo Podizanje krsta izgleda kao piramida tela koja talasaju i kao da izlaze izvan slike, uključujući i posmatrača u svoju dramu.
Dok Holanđanin Rembrant, najveći je genije nizozemskog slikarstva, istražuje unutrašnje duhovno bogatstvo, večitu ljudsku dramu, podjednako u portretima i autoportretima, kao i u biblijskim prizorima, a njegovo glavno izražajno sredstvo su plemenite zlatno- smeđe boje i dramatičan odnos probijanja zraka svjetlosti u pretežno mračan prostor slike. Jedan od najplodonosnijih slikara svih vremena slikao je nebrojene teme iz Biblije, izradio mnoga grafička dela, a zanimljivi su i njegovi brojni autoportreti po kojima tačno možemo videti kako se čovek menja od mladosti do najdublje starosti. Njegova najveća slika Noćna straža je jedno od najuspelijih baroknih dela s pokretom i svetlošću koje mu daje nikad pre viđenu dramu. Upravo po toj tami i senzualnoj svetlosti se uveliko razlikovao od svog savremenika Rubensa kojeg je doživljavao kao rivala. Pred kraj života slika najdirljivije slike, kao što je Povratak bludnog sina koja je tako jaka u osjećaju nježne tišine da se posmatrač spontano intimno veže sa grupom na slici. U ovoj slici bogatstvo ljudskog razumevanja kroz celokupno životno iskustvo slikara se pretače u jedinstven izraz tuge i oproštaja. Možda najintimnije delo u istoriji umetnosti do toga vremena.
Samostalnost[uredi | uredi izvor]
U baroku se osamostaljuju brojne slikarske teme, kao što su portret, akt, pejzaž ili mrtva priroda. Čak se neki slikari opredjeljuju i specijalizuju za samo jednu od tih tema, ili unutar njih još uže. Tako se Francuz Žorž de Latur bazirao na kontrastnu igru svetlosti i senke u noćnoj rasveti, Holanđanin Frans Hals je hvatao ljudske emocije na lepršavim portretima, a Johanes Vermer je opevao lepotu intimnosti ljudskog doma.
Najpoznatiji Španski slikar je Dijego Velaskez. Njegova rana „žanrovska dela“ (npr. Vodonoša iz Sevilje) koja su prikazivala siromašne posedovala su više duha i emocija od njegovih kasnih dela kada je postao kraljevski slikar u Madridu. Ipak je bio najbolji slikar svetla, što se vidi na njegovim tečnim i bogatim slikama (npr. Las meninas - Princeza i sluškinje).
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Istorija umetnosti H.W. JANSON, Beograd 1982.
- Opšta istorija umenosti ĐINA PIKSEL, Beograd 1974.
- Istorija slikarstva Fernand Hazar, Beograd 1973.
