Solana
 | Ovom članku potrebni su dodatni izvori zbog proverljivosti. (april 2020) |
Solana je pogon za industrijsko dobivanje morske soli. Morska so se iz vode izdvaja isparavanjem u sistemu velikih plitkih bazena. Proces isparavanja započinje u prvom bazenu u kojem je koncentracija NaCl najmanja, a završava u zadnjem, u kojem je morska voda toliko prezasićena da se so taloži na dnu bazena. Proces se započinje u proljeće, a završava u jesen kada se so kupi u procesu koji se zove berba soli.
Proces proizvodnje soli[uredi | uredi izvor]
Solana se puni vodom iz mora. Jake pumpe početkom proleća počinju iz mora da izvlače vodu i morske organizme u svim njihovim stadijumima razvića. Voda se preliva po plitkim bazenima, prosečne dubine 20-30 cm. Voda koja je po salinitetu ravna morskoj, prevodi se iz bazena u bazen uglavnom gravitacijom. Od ulaza u solanu do kristalizacije, pređe više desetina kilometara, tokom čega, pod uticajem sunca i vetra isparava. Od početnih (u Ulcinjskoj solani) 3.8 grama soli po litru, na kraju proizvodnje, u kristalizacionim bazenima voda dostiže koncentraciju iznad 235 g. Posle proizvodnje soli bazeni ostaju suvi i pripremaju se za narednu godinu.[1]
Proizvodnja soli u Ulcinjskoj solani[uredi | uredi izvor]
Morska voda, visoke čistoće i kvaliteta, saliniteta većeg od 29 g/l krajem aprila se upumpava u solanu sa dve pumpe jačine 3.000 l/s. Zahvat je na Rtu Đerani, blizu ulivanja kanala Port Milena u more. Kanalom dugim 3 km voda se dovodi do prvih bazena površine 4,2 km². Ovim bazenima potrebno je 15 dana da bi se ispunili vodom. Dubina ovih bazena je od 20-60 cm, a najviše 1 m. Voda se u njima kreće gravitacijom. Ovi su bazeni napravljeni 1980. godine i čine „novu solanu”. Stari deo bazena i isparenja čine Štojski i bazeni 1 i 2 koji zahvataju površinu od 3,20 km². U njima je dubina vode 30 cm.
Na ispustu iz 1. isparenja koncentracija soli u vodi je duplana i iznosi do 55 g/l. Nakon 1. isparenja, voda se prevodi u bazene 2. isparenja, koji se u tehnološkom postupku zovu Zogajsko jezero i pokrivaju 3,24 km². Voda u ovim bazenima ostaje 12 do 15 dana. U njima koncentracija soli, u vodi dubine do 30 cm, iznosi 115 g/l. Već u bazenima 3. isparenja, koji pokrivaju 0,55 km², koncentracija narasta do 172 g/l. Posle toga voda se prevodi i razliva po bazenima 4. isparenja, koji pokrivaju 0,20 km² i gde je salinitet 218 g/l. U oba isparenja dubina vode varira od 10 do 20 cm. Iz bazena 4. isparenja voda se pumpama prevodi do kristalizacionih bazena koji pokrivaju 0,76 km² i gde je koncentracija soli iznad 235 g/l. Voda je u bazenima kristalizacije plitka, svega nekoliko cm i pod uticajem jakog sunca i vetra so se brzo taloži. So se bere u prvoj polovini septembra.
Tokom procesa proizvodnje, upumpavanje vode iz mora u solanu traje neprekidno i prekida se samo tokom kiša. Ciklus proizvodenje, kada su svi bazeni na solani preliveni vodom startuje krajem aprila. Od juna nadalje, površina vode i njen salinitet varira po bazenima. Na severnom obodu solane postoje dva akumulaciona kompleksa bazena i u njima se čuva voda koja nije iskorišćena tokom poslednje berbe soli i koristi se za brzi početak kristalizacije, tako što se sa već uvećanim salinitetom u odnosu na morsku vodu razliva na početku proizvodnje po bazenima 3. isparenja Tokom proizvodnje cilj je da se obezbedi što duža putanja vode. Ukupna dužina užih solanskih nasipa je 130 km, a onih širih od 2 metra ima 78,6 km. Na solani ima 16,6 km kanala širih od 2 metra.[2]
-
Glavni kanal Port Milena -
Nekadašnji bazeni solane -
Ostaci vagona za prenos soli -
Upravna zgrada Solane -
Skladište soli -
Skladište soli
Industrija soli[uredi | uredi izvor]
Industrija soli je industrijska djelatnost koja se bavi istraživanjem, eksploatacijom, preradom, proizvodnjom i distribucijom soli, kao i proizvodnjom srodnih začina. U Crnoj Gori se nalaze dvije solane, kod Ulcinja i Tivta. U Hrvatskoj postoje solane kod Stona (jedna od najstarijih u ovom dijelu Evrope), Nina i na Pagu. U Bosni i Hercegovini se nalazi kraj Tuzle rudnik kamene soli, tj. solana, kako se na ovim prostorima najčešće naziva. Na obalama Albanije, Grčke, Bugarske i Rumunije, postoje brojna polja soli. Među najpoznatijim solanama na svijetu spadaju one u San Francisku, zatim na obali Mrtvog mora i „Jusles Lup“ u Australiji.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Ulcinjska solana”. Zvanični veb-sajt. Centar za zaštitu i proučavanje ptica Crne Gore. Pristupljeno 15. 4. 2020.
- ^ STUDIJA ZAŠTITE 2015, str. 19-20
Literatura[uredi | uredi izvor]
- STUDIJA ZAŠTITE PODRUČJA „ULCINJSKA SOLANA“ (PDF). Podgorica: Agencija za zaštitu životne sredine. 2015. Arhivirano iz originala (PDF) 15. 06. 2020. g. Pristupljeno 20. 4. 2020.
