Spiridon Gopčević
| Spiridon Gopčević | |
|---|---|
 Spiridon Gopčević (Leo Brenner) | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 9. jul 1855. |
| Mesto rođenja | Trst, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 1928. |
| Mesto smrti | Berlin, Vajmarska republika |
Spiridon Gopčević, pseudonim Leo Brener (nem. Leo Brenner; 9. jul[1] 1855, Trst – 1928) bio je srpski istoričar, astronom, ratni izveštač, poliglota i pisac.
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Potiče iz srpske porodice (obitelji - po Dositeju) iz Trsta, koja se onamo doselila iz Herceg-Novog u vreme kada je taj grad bio duhovni centar Srba. Bili su iz bokeljskog mesta Podi.[2] Gopčević je porodica "crnogorska" koja je od strane "venecijanaca" u 17. veku na stepen grofstva "uzvišena". Tu se kod tršćanskog milionera, grofa Gopčevića u Trstu u gostima rado bavio i veliki Njegoš, njegov srodnik.[3] Novosadski časopis "Danica" je objavio Njegoševu pesmu pod nazivom "Pirovanje", za koju stoji u napomeni da je nastala "U Trijestu, 7. dekembrija 1850. kod g. Spiridona Gopčevića".[4]
Spiro je rođen je u leto 1855. godine u "Gopčevića palati" na Velikom kanalu u Trstu.[5] Otac Spiridon bio je "prvi" trgovac (velikokupac[6])u Trstu, a majka Lujza rodom Emanova bila je Bečlijka. Bez oca je mali Spiridon ostao kad mu je bilo šest godina, a bez majke u osamnaestoj. Otac imenjak "prvi pritežilac lađa" i veliki trgovac austrijski - propao je tokom jednog velikog špekulantskog poduhvata. On je nakon finansijskog sloma iz 1856. godine, kada su mu tokom rata stradale 32 lađe sa kupljenom hranom (žitom) u Azovskom moru[7], poludeo i u bečkom sanatorijumu izvršio samoubistvo. Mladi Špiro je završio gimnaziju u Melku, a u Beču trgovačku školu i konzervatorijum. Zatim se za svoju dušu privatno školovao - "odao istorijskim, geografskim, militarskim (vojnim) i nautičkim (vojno-pomorskim) studijama". Afinitet pokazuje i prema lingvistici; navodno je učio 28 jezika, od kojih je taj poliglota govorio 13. Između 1872-1892. godine putovao je neprekidno; prošao je celu Evropu, Severnu Ameriku, Malu Aziju, bio u Siriji, Palestini, Misiru, Sibiriji itd. Veliki neumorni avanturist duha i tela bio je po mnogo čemu neprevaziđen. Godine 1892. živeo je on u Celju u Štajerskoj; bio je to mali predah pred pohod u Dalmaciju.[8]
Astronom[uredi | uredi izvor]
Život je u mladosti proveo burno kao ratni izveštač i novinar sa Balkanskih ratišta. U braku će dobiti novi polet ka drugačijim aktivnostima. Bio je oženjen austrijskom plemkinjom Fani Manora Plasković iz Moravske, te uz podršku njene porodice otvara 1893. godine privatnu ("zvezdarnicu") opservatoriju, na ostrvu Mali Lošinj (po Dositeju: ostrvu Malom Lošinju) koju naziva po njoj Manora.[9] Lošinj je izabran za lokaciju zbog izvanrednih klimatskih odlika koje uslovljavaju posebno vedro nebo nad tim ostrvskim mestom, što pogoduje opservaciji. Gopčević je bio upravnik te zvezdarnice u periodu 1893-1909. godine. Imala je ta ustanova najveći teleskop na Balkanu, koji se sačuvao. Pod pseudonimom „Leo Brener“ objavljuje mnoštvo opažanja Merkura, Venere, Marsa, Jupitera te Saturna. Kao priznanje za obiman posao jedan krater na Mesecu dobija ime po njemu Leo Brener. Špiro je propagirao astronomiju i tom cilju izdavao i svoj list sa tom tematikom "Astronomische Rundschau".
Stvaralaštvo[uredi | uredi izvor]
Spiridon je bio izuzetno plodan pisac, koji je za kratko vreme ispisao obimno i interesantno štivo. Prvo delo mu je objavljeno u Lajpcigu 1877. godine i to na nemačkom jeziku: "Montenegro und die Montenegriner". Knjigu je posvetio Darinki, udovici crnogorskog kneza Danila.[10] U tom spisu je inače kritikovao crnogorskog vladara kneza Nikolu Petrovića, sa kojim je bio u sukobu. Ubrzo je objavio istoriju crnogorsko-turskog ratovanja 1876-1878. godine. Posle bavljenja u Crnoj Gori, veliki avanturista je slično prošao među Albancima pa Bugarima. Nakon dolaska u sukob sa vladajućim krugovima tih zemalja, Gopčević bi ih pisanjem razobličavao. Usledila su zatim druga u dobroj meri intrigantna dela o Albancima i Bugarima, poput: "Oberalbanien und seine Liga" (Lajpcig 1881) i "Bulgarien und Ostrumelien" (Lajpcig 1886). U Beču je 1889-1890. godine izdavao jedan časopis i jedan dnevni list (Wiener Tagespost).[5] Za petnaest godina Gopčević je objavio dvadeset opsežnih dela i brošura (poput "Istina o Makedoniji"[11] iz 1890), jedan roman ("Beata"), šest novela, 250 "militantnih i maritimskih" članaka, 30 naučnih radova, 85 beletrističnih članaka, te 1350 političkih i rasprava u čak 76 raznih časopisa.[12]
Ostali rad[uredi | uredi izvor]
Nakon "razlaza" sa Bugarima, zbog pisanja o bugarskim zločinima u Pirotu, Spiridon se najzad okreće svom srpskom rodu. Od tada on je sa strašću kakva se retko sreće, ispisao mnogo sjajnih stranica braneći srpstvo, naročito u Makedoniji. Između ostalog rad Spiridona Gopčevića po Južnoj Srbiji i Makedoniji tek sada dolazi do izražaja te mu se pridaje veliki značaj, u kojem detaljno opisuje stanovništvo tog područja od Skoplja do Soluna, te od Prištine do Verije, običaje srpskog naroda u tom području, razgovore sa lokalnim stanovništvom, ispovesti Srba i Cincara te islamizaciju, pojelinjenje, bugarizaciju i albanizaciju istih, a pre svega uz pomoć Sionskih 'ćeri, organizaciju, koja je finansirana s'polja, te otvaranje bugarskih gimnazija za opismenjavanje srpskog stanovništva, odricanje od slavljenja krsnih slava i sl. Najznačajnije delo iz ove tematike je "Stara Srbija i Makedonija".[13] Napisao je i knjigu "Crna Gora i Crnogorci", koju je žestoko kritikovao Bernhard Švarc zbog navodne pristrasnosti na štetu Crnogoraca.
Iako u Trstu, Spiridonu je uvek bilo blisko Srpstvo, Crna Gora i Srbija, njegova je porodica bila veliki dobrotvor srpskog naroda, te ga je pomagala u ustancima.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Zvezda", Beograd 27. februar 1900. godine
- ^ "Matica", Novi Sad 1868. godine
- ^ Vuk St. Karadžić: "Srpske narodne pjesme...", Beč 1865. godine
- ^ "Danica", Novi Sad 1863. godine
- ^ a b "Zvezda", Beograd 1900. godine
- ^ "Serbska pčela", Segedin 1832. godine
- ^ "Šumadinka", Beograd 1856. godine
- ^ "Stražilovo", Novi Sad 23. februar 1892. godine
- ^ "Marulić", časopis, Zagreb 37/2004. godine
- ^ "Srpska Zora", Beč 1877. godine
- ^ "Male novine", Beograd 1890. godine
- ^ "Stražilovo", Novi Sad 1892. godine
- ^ Bajić, Sanja (2017-09-26). „Spiridon Gopčević u svom delu Stara Srbija i Makedonija”. RASEN (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-02-01.
