Srednjovekovna umetnost

Srednjovekovnom umetnošću naziva se umetnost koja se razvijala u Evropi kao i u novostvorenim i jakim civilizacijama, između starog i novog veka i datirana je padom zapadnog Rimskog carstva 476. godine na jednoj strani i otkrićem Amerike 1492. godine.

Istorija i karakteristike[uredi | uredi izvor]

U vreme pojavljivanja hrišćanstva kovitlao se tu začarani krug koji je razorno delovao kao točak koji se ne može zaustaviti. Rob je bio potpuno nezainteresovan za rad. U vreme invazije varvarskih plemena ova velika država se raspala. Formira se feudalni sistem kada je kmet imao više sloboda. Od 5. pa sve do 10. veka doba naturalne privrede; proizvede se – potroši se! Ne postoje rezerve i viškovi. Od 11. veka pojavljuju se viškovi u proizvodnji, i u Evropi se formiraju gradovi i razvijaju se zanati. Gradovi postaju žarišta kulture.

U južnim oblastima (Italija) može se pratiti uticaj Vizantije, postoje radionice koje isključivo rade na vizantijski način kao i radionice koje su slikale na grčki način “pictores graeci”. Za rani srednji vek jeste karakteristično da ima isto tako razvijeno slikarstvo kao i skulpturu, i za razliku od Vizantije gde je skulptura bila vrlo malo razvijena i prihvatana.

Tokom 9. i 11. veka vrši se urbanizacija i stvaraju se gradovi i naselja u Evropi. Umetnost iz manastira prelazi u gradove. Mladi zanatlijski stalež ide za tim da umetnost dovede u realne okvire. Umetnost se sve više humanizuje. Tema se menja. Bila je vezana za religiju i za mistične spise i imala je zadatak da vernike drži u pokornosti a motiv strašnoga suda često se ponavlja i susreće. U gotici se tema strašnog suda takođe javlja ali su rasprostranjene i druge i optimističkije teme. Javljaju se teme koje u sebi nose i poetičnije kvalitete. Bogorodica postaje nasmešena i sve više koketna.

Umetnički pravci u srednjovekovnoj umetnosti[uredi | uredi izvor]

U srednjovekovnoj umetnosti razlikujemo pravce kojih ima više nego tehnika. Tako razlikujemo:

Rano- hrišćansku umetnost– hrišćanstvo je doprinelo obrazovanju ideologije, pa i estetike i slobodnijeg načina mišljenja i shvatanja života srednjovekovnog sveta. Osnovne ideje koje je donelo hrišćanstvo bile su opasne i strane robovlasničkom društvu. Skupovi hrišćana u prvo su vreme bili tajni jer su hrišćani bili proganjani i skrivali su se i organizovali u katakombama.

Vizantijsku umetnost– Umetnik Vizantije se koristi ortogonalnom kompozicijom. Prisutna je i inverzna perspektiva u kojoj vidimo zakone perspektive primenjene na drugačiji način da bi se iskoristili za ukazivanje na idejni centar događaja, njegovo postavljanje i iprikazivanje, i ovaj se koristi kompoziciono. Svetlost i senka ne rasipa se na način koji odgovara stvarnosti i prostoru su namerno data određena irealna svojstva. Ova se umetnost ne zanima za telo koje uvek nestaje pod bogatim naborima tkanine, i oseće se prisutnost asketskog i bestelesnog, a kada treba prikazivati nago telo oseća se shematizacija koja se iz decenije u deceniju ponavlja i sa istim greškama koje su jednom učinjene. Naročita pažnja se poklanja glavi i očima- oči su prozori duše. Ova umetnost postaje sredstvo pomoću koga se uvodi misao iz sveta realnog u svet spiritualni. Tu se razvija slikarstvo i kao freska i kao mozaik a poznato je i rašireno i knjižno slikarstvo.

Islamsku umetnost, kao umetnički pravci koji su se pojavili na rubovima rimske imperije. Islamska umetnost nastala je na osnovu različitih uticaja (Persija, Vizantija, rano hrišćanstvo i antika). Naročiti značaj je davan ornamentu koji se mnogo upotrebljavao naročito u islamskoj arhitekturi.

Umetnost u ranom srednjem vekuU svom opštem konceptu ova umetnost je internacionalna i ima sveobuhvatni karakter a nastala je i razvijala se iz antičke tradicije čiji su elementi prerađeni i transformisani i upijeni. Tradicija varvarskih, geramanskih i slovenskih plemena uticala je na umetnost. Germani su bili tradicionalni majstori i umetnici u obradi metala. U južnim oblastima (Italija) može se pratiti uticaj Vizantije. Umetnik ranog srednjeg veka predstavlja motive ptica ili vegetativne motive koji su razvijeni i rasprostranjeni i uprošćeni i javljaju se motivi luka ili zavojnoce, dakle geometrijski motivi ili stilizovani arhitektonski elementi. (merovejska umetnost, karolinška umetnost, otonska umetnost)

RomanikuU romanskoj umetnosti dolazi do mešanja antičke i barbarske umetnosti iz doba seobe naroda. U arhitekturi romanske umetnosti je karakterističan polukružni luk.

GotikuGotika je uništila velike zidne površine koje su bile pogodne za oslikavanje. Skeletna gotička konstrukcija je uništila zidne slike i nema više mogućnosti da se razvijaju ali su ovu funkciju prihvatili otvori i prozori koji se ovde nalaze i omogućavaju jednu novu tehniku slikanja na staklu – vitraž. Slikarstvo gotike ne ume da realizuje dubinu slike. Za arhitekturu gotičke umetnosti karakterističan je izlomljeni luk.

kao i umetnosti koje mogu da se razlikuju i po izvesnim oblastima kao Francuska, Španija, Italija, Nemačka, Austrija, Švajcarska, Skandinavske zemlje, gde se naravno granice i uticaji ne poklapaju, a stilovi su raznovrsniji.

U srednjem veku u Evropi se spaja antička civilizacija Rimskog carstva sa varvarskom kulturom i umetnošću Germana, Kelta i Slovena.

Spomenici[uredi | uredi izvor]

Kultura srednjeg veka stvorila je spomenike kulture;

u arhitekturi (bazilike, katedrale, kule i gradove),
u slikarstvu (oltare, freske mozaike),
u skulpturi (aplikacije dekoracija katedrala i samostalne skulpture),
u primenjenoj umetnosti (tapiserije, tkanine, oružje, nakit, keramiku),
kao i u muzici i literaturi.

U smotri vrhunskih ostvarenja u umetnosti uporedo sa egipatskim piramidama srednjovekovna umetnost bi mogla biti predstavljena katedralama u Parizu ili Remsu. Do sada se radilo o promenama u okviru jednog istog shvatanja međutim sada se radi o promeni samog tog shvatanja tako da razvoj umetnosti završava kao jedna celina do tog doba razvoja ljudske civilizacije.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Literatura[uredi | uredi izvor]

Istorija umetnosti, H.W. Janson, Beograd, 1982.
Opšta istorija umetnosti, Đina Piskel, Beograd, 1974.
Kako prepoznati umetnost, Ljubljana, 1980.
Istorija slikarstva, Fernand Hazar, Beograd, 1973.
Dejiny umenia, Michael V, Altpatov, Martin 1976.
Umění, Hendrik Willem van Lon, Praha 1939.
Tvorivosť, tvar a farba M.C. Prette a A. Capaldo, Martin 1976.
Dejiny estetiky, Wladislaw Tatarkiewitz, Bratislava 1985.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]