Odnosi Srbije i Grčke

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Odnosi Srbija-Grčka
Map indicating locations of Grčka and Srbija

Grčka
Srbija

Odnosi Srbije i Grčke su inostrani odnosi Republike Srbije i Helenske Republike.

Srpsko-grčko prijateljstvo[uredi | uredi izvor]

Srpsko-grčko prijateljstvo (grč. Ellinoserviki Filia, Ελληνοσερβική φιλία) je koncept posebnog odnosa između dva balkanska naroda koji je počeo da se formira u 19. veku, inspirisan zajedničkom borbom za oslobođenje od osmanske vlasti, a kulminirao je tokom građanskog rata na prostoru bivše Jugoslavije i bombardovanja SR Jugoslavije od strane NATO avijacije 1999. god. Iako su vlade Srbije i Grčke, svoje zajedničke interese formalno-pravno regulisale brojnim vojnim i ekonomskim sporazumima, srpsko-grčko prijateljstvo je odnos koji se razvijao u neposrednom kontaktu između dva naroda.

Istorijska pozadina[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Fanarioti, Pećka patrijaršija, Veliki turski rat i Istočno pitanje

Prvi ugovor između Srbije i Grčke potpisan je 1867. godine, knez Mihailo Obrenović i kralj Đorđe I su postavili temelje buduće saradnje.[1]

Kralj Aleksandar Obrenović je prisustvovao otvaranju prvih modernih olimpijskih igara održanih u Grčkoj 1896.

Balkanski ratovi[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Balkanski savez, Prvi balkanski rat, Ugovor o Savezu Srbije i Grčke iz 1913., Drugi balkanski rat i Bukureški mir 1913.
Promene granica Balkanskim ratovima 1912—1913.

Kraljevina Srbija i Kraljevina Grčka su bili vojni saveznici u oba Balkanska rata 1912−1913. U tim ratovima je uspostavljena zajednička granica između dve države (današnja granica Grčke i Severne Makedonije).

Prvi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Prvi svetski rat, Solunski front, Grčki nacionalni raskol, Plava grobnica, Gorničevska bitka, Osvajanje Kajmakčalana, Aleksandar Grčki i Solunsko primirje
Srbi na Krfu 1916-1918.

Posle trojne invazije i okupacije Srbije srpska vojska će se u zimu 1915/1916 povući preko Albanije na grčko ostrvo Krf.

Krf je postao „Srbija u malom“ ili „Srbija u egzilu“, jer se na jedno ostrvo preselila cela jedna država, organizovani su svi nivoi državne uprave i uspostavljen je rad državnih organa i ustanova. Lokalne vlasti ustupile su zgradu Nacionalnog teatra Narodnoj skupštini Kraljevine Srbije i u pomenutom zdanju održavane su sednice srpskog narodnog predstavništva (Narodna skupština na Krfu 1916. i Narodna skupština na Krfu 1918.). U hotelu „Bela Venecija“ nalazilo se sedište srpske vlade. Za potrebe Beogradske mitropolije ustupljena su tri hrama: Crkva svetog Arhanđela Gavrila, Crkva Svete Trojice, i Crkva Svetog Nikole.

Kralj Grčke Aleksandar i srpski regent Aleksandar na Solunskom frontu maja 1918.

Prebacivanje srpskih vojnika sa Krfa u Solun počelo je već u aprilu iste godine 1916. Nakon dvomesečne obuke, početkom jula 1916. godine srpski vojnici zaposedaju sektor na Solunskom frontu na teško pristupačnim Moglenskim planinama, koje su u tom periodu predstavljale međudržavnu granicu Kraljevine Grčke i Kraljevine Srbije. Solunski front je angažovao oko 600 hiljada vojnika sa obe strane linije fronta. Srpska vlada i oficirski krugovi sa teškom mukom su uspeli da obezbede postojanje „srpskog sektora“ na Solunskom frontu, čime je izbegnuta mogućnost da vojnici budu raštrkani po različitim savezničkim jedinicama.

Solunski proces je bio sudski proces 1916/1917. protiv pukovnika Dragutina Dimitrijevića Apisa i njegovih saradnika.

Krfska deklaracija je doneta jula 1917. po kojoj je predviđeno stvaranje buduće Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Septembra 1918. je počeo proboj Solunskog fronta.

Odnosi Jugoslavije i Grčke[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Nejski mirovni ugovor, Balkanska Antanta, Antihitlerovska koalicija, Grčki građanski rat, Grčka opština u Vojvodini i Balkanski pakt (1953)

Aleksandar Karađorđević je 1920. prisustvovao pogrebu grčkog kralja Aleksandra.[2]

Dana 9. februara 1934. u Atini je potpisan Pakt balkanskog sporazuma kojim su Jugoslavija, Grčka, Rumunija i Turska garantovale uzajamnu bezbednost svojih balkanskih granica.[3]

Dana 27. februara 1942. u Londonu je potpisan Sporazum o Balkanskoj uniji između Jugoslavije i Grčke.[4]

Kralj Petar II Karađorđević se pred kraj Drugog svetskog rata oženio sa grčkom princezom Aleksandrom 20. marta 1944.

Poseta predsednika Republike Josipa Broza Tita Grčkoj – u dvoru sa kraljem Pavlom i kraljicom Federikom, 2. jun 1954.

Novembra 1997. Predsednik SRJ Slobodan Milošević je učestvovao na balkanskom samitu na Kritu.

Januara 2001. Predsednik SRJ Vojislav Koštunica je posetio Grčku.

Maja 2002. Premijer Grčke Kostas Simitis je bio u zvaničnoj poseti SR Jugoslaviji.

Jugoslovenski ratovi[uredi | uredi izvor]

Rat u Bosni[uredi | uredi izvor]

Tokom Rata u Bosni, više desetina grčkih dobrovoljaca borilo se u ime pravoslavlja i grčko-srpskog prijateljstva na strani Vojske Republike Srpske protiv vojnih snaga vlade u Sarajevu. Nekoliko desetina Grka provelo je u redovima VRS više meseci pa i do dve godine u periodu od 1992. do 1995. god. Grčki dobrovoljci bili su grupisani u Grčku dobrovoljačku gardu koja je bila stacionirana u Vlasenici u centralnoj Bosni. Zabeleženo je da je ova jedinica učestvovala u borbenim dejstvima u okolini Srebrenice, gde je, nakon ulaska u grad na srušenom pravoslavnom hramu istaknuta grčka zastava.

Dobrovoljci su regrutovani u Beogradu, dok su u Atini i Solunu bili uspostavljeni centri za vezu. Prema izjavi dobrovoljaca, grčka vlada nije ometala regrutaciju i upućivanje dobrovoljaca u Bosnu, dok je Grčka obaveštajna služba bila u stalnom kontaktu sa njima. AFP je ovim povodom citirala i predsednika Republike Srpske, Radovana Karadžića koji je izjavio: „Srbi imaju samo dva prijatelja, Boga i Grke." [5]

NATO bombardovanje SR Jugoslavije[uredi | uredi izvor]

Samo nekoliko dana nakon početka NATO bombardovanja SR Jugoslavije, u Atini su 26. marta 1999. god. izbile demonstracije protiv akcije NATO. Masa od preko 10.000 demonstranata izvikivala je antiameričke parole ispred američke ambasade. Demonstrantima koji su nosili transparente sa natpisima koji su ukazivali na snažnu vezu između dva naroda zasnovanu na pripadnosti istoj pravoslavnoj veri, pridružila se i grupa Srba koji su se zatekli u grčkoj prestonici. Demonstranti su se sukobili sa policijom koja je upotrebila suzavac kako bi razbila demonstracije.[6] Istog dana grčka vlada je zatražila prestanak bombardovanja i povratak pregovorima.[7]

Osim učestvovanja u antiameričkim demonstracijama, pripadnici grčkog naroda bili su spremni i da pruže konkretnu pomoć prijateljskom srpskom narodu. U izveštaju Makedonske novinske agencije, od 26. marta 1999. god. govori se o 250 grčkih dobrovoljaca koji su se prijavili za odlazak u Srbiju kako bi, prema njihovim rečima „pomogli Srbima koje smatraju prijateljima i braćom“.[5]

Grčki narod nastavio je sa protestima protiv NATO bombardovanja SR Jugoslavije čak i nakon prestanka borbenih dejstava. Poseta američkog predsednika Bila Klintona Grčkoj, 19. novembra 1999. god. bila je povod za masovne antiameričke demonstracije. Preko 10.000 demonstranata okupilo se u Atini, na demostracijama koje su organizovale stranke levog bloka. Levičari su protestovali zbog učešća SAD u NATO bombardovanju SR Jugoslavije. Okupljeni građani su se uputili ka američkoj ambasadi spaljujući usput američke zastave. Grčka policija pokušala je da spreči demonstrante u njihovoj nameri što je dovelo do otvorenog sukoba demonstranata i policije. U sukobu, koji je potrajao do duboko u noć, korišćeni su suzavac, kamenje i Molotovljevi kokteli. Iako je nameravao da se zadrži u dužoj poseti grčkoj prestonici, Bil Klinton je iz bezbednosnih razloga skratio svoj boravak u Grčkoj.[traži se izvor]

Grčka humanitarna pomoć za Srbiju[uredi | uredi izvor]

Brojne grčke humanitarne organizacije i Grčka pravoslavna crkva su, tokom 90-ih godina 20. veka organizovale brojne akcije upućivanja humanitarne pomoći u Srbiju. Ove aktivnosti su naročito intenzivirane tokom NATO bombardovanja SR Jugoslavije. Tako je, 18. maja 1999. god., u Srbiju dopremljena humanitrna pomoć Grčke pravoslavne crkve namenjena radnicima bombardovane fabrike automobila „Zastava“. Preko 150 tona hrane i lekova podeljeno je zaposlenim i penzionisanim radnicima i članovima njihovih porodica.[8]

Akcije dopremanja humanitarne pomoći u Srbiju nastavile su se i nakon bombardovanja. Istaknutu ulogu u organizaciji humanitarnih akcija u kojima pomoć iz Grčke stiže u Srbiju ima princeza Katarina koja je poreklom Grkinja. 29. decembra 2004. god., grčka humanitarna organizacija "Lajflajn Helas", koja je pod patronatstvom princeze Katarine dopremila je pošiljku odeće, hrane i igračaka namenjenih deci bez roditeljskog staranja, deci ometenoj u razvoju i deci izbeglicama širom Srbije.[9] Humanitarna pomoć iz Grčke pronašla je svoj put i do srpske dece na Kosovu i Metohiji.[10]

Bilateralni odnosi[uredi | uredi izvor]

Srbija i Grčka su uspostavili zvanične diplomatske odnose 1879. godine.[11]

Kosovo i Metohija[uredi | uredi izvor]

Grčka je među nekoliko članica NATO i EU, koje nisu priznale jednostrano proglašenu nezavisnost Kosova i Metohije.

Grčka je bila uzdržana prilikom glasanja o prijemu Kosova u UNESKO 2015.

Posete[uredi | uredi izvor]

  • Premijer Grčke Micotakis je posetio Beograd 12. februara 2024.[12]
  • 31. januara i 1. februara 2017. premijer Grčke Aleksis Cipras je posetio Srbiju.
  • decembra 2016. predsednik grčkog parlamenta Nikos Vucis je posetio Srbiju.
  • aprila 2016. Predsednik Tomislav Nikolić je posetio Jonska ostrva Krf i Vido na stogodišnjicu iskrcavanja srpske vojske u Prvom svetskom ratu. Predsedniku Nikoliću je dodeljena titula počasnog građanina Opštine Krf.
  • 18. i 19. juna 2013. tadašnji predsednik Grčke Karlos Papuljas je učinio uzvratnu posetu Beogradu.
  • 9-11. novembra 2012. Predsednik Tomislav Nikolić je zvanično posetio Grčku.
  • 29. aprila 2011. predsednik Grčke je prisustvovao svečanom otvaranju rekonstruisane kule "Nebojša" sa memorijalom Rige od Fere.
  • 2010. premijer Grčke Jorgos Papandreu je posetio Srbiju.
Premijeri Jorgos Papandreu i Mirko Cvetković u Beogradu 2010.
  • 2008. premijer Srbije Mirko Cvetković je posetio Grčku.
  • septembra 2005. Predsednik državne zajednice SCG Svetozar Marović, je bio u tro­dnev­noj zva­nič­noj po­se­ti Ati­ni na poziv grčkog predsednika Karolosa Papuljasa.

Ekonomski odnosi[uredi | uredi izvor]

  • U 2020. godini ukupna robna razmena iznosila je 546 miliona USD. Od toga je izvoz Srbije bio 204 miliona, a uvoz 341 milion dolara.
  • U 2019. razmenjeno je ukupno roba u vrednosti od 533 miliona dolara. Izvoz iz naše zemlje vredeo je 208 miliona, a uvoz 325 miliona USD.
  • U 2018. godini ukupna robna razmena je iznosila 572 miliona USD. Iz RS je izvezeno za 211 miliona, a uvezeno za 361 milion dolara.[13][14]

Diplomatski predstavnici[uredi | uredi izvor]

U Beogradu[uredi | uredi izvor]

Ambasada Grčke u Beogradu
Venizelos i grčki poslanik u Beogradu Joanis Aleksandropulos izlaze iz srpskog ministarstva spoljnih poslova 1913.

U Atini[uredi | uredi izvor]

Ambasada Republike Srbije u Atini (Grčka) radno pokriva Jermeniju.[17]

Konzulati[uredi | uredi izvor]

Grčki konzulat u Nišu
Glavni članci: Srpski konzulat u Solunu i Grčki konzulat u Nišu

Grčki konzulat u Nišu je otvoren septembra 1998. a zatvoren decembra 2010.[21]

Društva srpsko-grčkog prijateljstva[uredi | uredi izvor]

Srbija[uredi | uredi izvor]

Spomenik Elefteriosu Venizelosu u istoimenoj ulici u Beogradu

Društvo srpsko-grčkog prijateljstva.[22]

Osnovano u dramatičnim vremenima Društvo se javlja kao nasušna potreba za razvijanjem i produbljivanjem vekovnih veza i saradnje utemeljenim na pravoslavnoj vizantijsko-slovenskoj hrišćanskoj ljubavi i bliskosti.

Društvo je osnovano 4. marta 1991. godine,[23] a već na prvoj Skupštini 19. aprila iste godine, sagledavaju se, iz prihvaćenog Statuta Društva, smernice njegovog rada, ciljevi i delovanje.

Na narednoj Skupštini održanoj 10. juna u sali Srpske akademije nauka i umetnosti, prisustvovao je impozantan broj naših uglednih ličnosti kao i mnogobrojni prijatelji grčkog naroda.

Pozdravnu reč uputio je tadašnji predsednik SANU akademik Dušan Kanazir koji je bio i prvi i dugogodišnji predsednik Društva srpsko-grčkog prijateljstva (1991—2000).

Govoreći o istorijskim vezama dvaju naroda, akademik je naglasio da će obaveza Društva biti da pokrene sve kreativne, poslovne i intelektualne snage naše zemlje radi trajnog razvijanja veza u sferi nauke, umetnosti, duhovnosti, privrede, turizma i sporta, napominjući da će glavni nosioci te saradnje biti i važne institucije nauke i kulture kao što su SANU sa njenim Arheološkim, Vizantološkim i Balkanološkim institutima, zajedno sa Maticom srpskom, Zajednicom univerziteta Srbije i Srpskom pravoslavnom crkvom.

Nadahnutom besedom prožetom duhovnošću i bliskošću dvaju naroda i dve crkve, prisutnima se obratio i vladika bački preosvećeni dr Irinej Bulović, tadašnji i sadašnji potpredsednik našeg Društva.

Novo društvo srpsko-grčkog prijateljstva

U Beogradu je, 3. oktobra 2001, u prostorijama Skupštine grada promovisano Novo društvo srpsko-grčkog prijateljstva čiji predsednik je Diogenis Valavanidis.[24] Promociji je pored ostalih zvanica prisustvovalo i Princeza Katarina.[25] Programom i statutom Novog društva srpsko-grčkog prijateljstva predviđeno je aktivno učešće društva u organizaciji izložbi, koncerata i drugih kulturno-umetničkih događaja, a sve u cilju daljeg unapređenja prijateljskih odnosa i kulturne saradnje između dva naroda.

Članovi ovog društva aktivno su učestvovali u više akcija dopremanja humanitarne pomoći u Srbiju tokom 1990-ih godina 20. veka. Svoje neslaganje sa NATO bombardovanjem SR Jugoslavije društvo je iskazalo organizacijom prijateljske fudbalske utakmice između AEK-a i Partizana, koja je odigrana na stadionu Partizana 7. aprila 1999. god.[26]

Na inicijativu ovog društva, nekadašnja ulica Đure Đakovića u Beogradu promenila je ime u ulicu Elefteriosa Venizelosa, predsednika grčke vlade iz vremena Prvog svetskog rata i velikog prijatelja srpskog naroda.[27]

Grčka[uredi | uredi izvor]

U Grčkoj je osnovano Društvo grčko-srpskog prijateljstva sa sedištem u Atini.[28]

Kultura i spomenici[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Grcizam, Sveta gora i Manastir Veliki Meteor

U Pirotu postoji grčko vojničko groblje na kom je sahranjeno 358 oficira, podoficira i vojnika.[29]

U Grčkoj se nalazi više spomenika srpskom stradanju na Solunskom frontu (mauzolej na ostrvu Vido, Srpsko vojničko groblje na Zejtinliku i Srpska kuća na Krfu).

Grad Novi Sad u Srbiji se popularno naziva srpska Atina.

Srbija i Grčka imaju raznovrsnu saradnju u oblasti kulture.[30]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Bratimljenje srpskih i grčkih gradova[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Spisak pobratimljenih gradova u Srbiji

Blizak odnos između dve države ogleda se i u broju gradova i mesta u Srbiji koji su se zbratimili sa gradovima i mestima u Grčkoj. Neki od njih su:

Poređenje[uredi | uredi izvor]

Grčka Grčka Srbija Srbija
Stanovništvo 10.816.286 9.024.734 (sa KiM)
Površina 131.957 km² 88.361 km²
Prestonica Atina - 3.686.371 Beograd - 1.233.796 (1.659.440 šire područje)
Oblik vladavine Parlamentarna republika Parlamentarna republika
Zvanični jezik Grčki Srpski

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Šta dva naroda čini bratskim, osim istorije i vere („Politika”, 27. januar 2018)
  2. ^ „Aleksandar prvi - kralj Jugoslavije : 1918-1934 / autor izložbe i kataloga Mitar Todorović. - Beograd : Arhiv Srbije i Crne Gore, 2006”. Arhivirano iz originala 27. 06. 2019. g. Pristupljeno 02. 07. 2017. 
  3. ^ Politika, 10. februar 1934[mrtva veza], Beograd
  4. ^ „JUGOSLAVIJA U MEĐUNARODNIM ODNOSIMA 1918–1992” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 15. 11. 2016. g. Pristupljeno 13. 01. 2017. 
  5. ^ a b http://maillists.uci.edu/mailman/public/mgsa-l/2005-July/005561.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. avgust 2007) Greek Helsinki Monitor
  6. ^ „BBC news: Greeks protest at Nato strikes, Friday, March 26, 1999”. Newsvote.bbc.co.uk. 26. 3. 1999. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  7. ^ „Greece calls for bombing halt, March 26, 1999”. CNN. 26. 3. 1999. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  8. ^ „Humanitarna pomoć za radnike „Zastave“ - GLAS Javnosti, 18.5.1999”. Arhiva.glas-javnosti.rs. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  9. ^ Family, Royal (25. 2. 2004). „saopstenje”. Royalfamily.org. Arhivirano iz originala 19. 8. 2012. g. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  10. ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 30. 09. 2007. g. Pristupljeno 26. 6. 2007. 
  11. ^ „Bilateralni odnosi sa Grčkom”. Arhivirano iz originala 27. 06. 2020. g. Pristupljeno 03. 02. 2015. 
  12. ^ „Micotakis stigao u Beograd, dočekao ga Dačić”. Politika Online. Pristupljeno 2024-02-12. 
  13. ^ „Serbia exports to Greece”. Trading Economics. Pristupljeno 26. 8. 2021. 
  14. ^ „Serbia imports from Greece”. Trading Economics. Pristupljeno 26. 8. 2021. 
  15. ^ [1], RTS, 8. sep 2016.
  16. ^ Nekadašnji ambasadori, Ambasada Grčke u Beogradu - Istorija
  17. ^ „Države pokrivene na nerezidencijalnoj osnovi”. Arhivirano iz originala 19. 02. 2015. g. Pristupljeno 18. 02. 2015. 
  18. ^ Tanjug (2024-02-02). „Imenovani ambasadori Srbije u nekoliko zemalja - Iranu, Grčkoj, Kataru, Belorusiji”. Euronews.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-02-02. 
  19. ^ „Iz istorije: Narodni heroj Radoš Jovanović - Selja”. Topličke vesti. 6. 3. 2018. Pristupljeno 7. 5. 2022. 
  20. ^ „BALKANSKI I PODUNAVSKI KONCEPT JUGOSLOVENSKE SPOLjNE POLITIKE (1925—1938)” (PDF). Srđan B. Mićić. 20. 11. 2017. Pristupljeno 9. 5. 2021. 
  21. ^ Grci zatvaraju konzulat u Nišu, RTS, 2010.
  22. ^ http://www.drustvosgp.rs/ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. avgust 2010) Društvo srpsko-grčkog prijateljstva
  23. ^ „Društvo srpsko-grčkog prijateljstva - Istorijat”. Arhivirano iz originala 14. 6. 2010. g. Pristupljeno 28. 4. 2010. 
  24. ^ „Biografija Diogenisa Valavanidisa”. Diogenis-valavanidis.org.rs. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  25. ^ Jeremic, Momir. „Saopštenje Kancelarije Prestolonaslednika Aleksandra - Princeza Katarina na promociji Novog društva srpsko-grčkog prijateljstva”. Royalfamily.org. Arhivirano iz originala 19. 8. 2012. g. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  26. ^ „Diogenis D. Valavanidis”. Diogenis-valavanidis.org.rs. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  27. ^ „Imenovanje Venizelosove ulice u Beogradu”. Diogenis-valavanidis.org.rs. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  28. ^ „Athens News - Imenik društvenih organizacija, pod S”. Athensguide.com. 23. 1. 2007. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  29. ^ V. Ć. „Opelo povodom 95 godina Solunskog fronta („Večernje novosti“, 20. septembar 2013)”. Novosti.rs. Pristupljeno 12. 1. 2014. 
  30. ^ Grčka podržava borbu Srbije za kulturno nasleđe („Politika”, 20. april 2017)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Односи_Србије_и_Грчке&oldid=27553275”