Stari grad (Novi Sad)

Stari grad
Stari grad;
	Pogled na Stari grad
Administrativni podaci
Grad	Novi Sad
Opština	Novi Sad
Stanovništvo
— 2010.	17.838
Geografske karakteristike
Koordinate	45° 15′ 24″ S; 19° 50′ 53″ I / 45.2566° S; 19.8480° I
	Stari grad Stari grad na karti Novog Sada

Stari grad (poznat i kao Centar) najstariji i centralni je deo Novog Sada. Nalazi se na bačkoj obali Dunava.

Granice i delovi Starog grada[uredi | uredi izvor]

Istočnu granicu Starog grada čini reka Dunav, odnosno ulice Kej žrtava racije i Beogradski kej; severnu granicu čine ulice Miloša Bajića, Trg republike, Daničićeva, Zlatne grede, Nikole Pašića, Matice srpske, Sterijina, i Hadžić Stevića; zapadnu granicu čine ulice Temerinska, Jovana Subotića, Uspenska, Jevrejska i Bulevar oslobođenja; dok južnu granicu čini Bulevar Cara Lazara.

Susedne gradske četvrti su: Petrovaradin (na istoku, preko Dunava), Podbara (na severu), Salajka, Rotkvarija i Grbavica (na zapadu) i Liman (na jugu).

Stari grad se deli na stari centar (severno od Bulevara Mihajla Pupina) i novi centar (južno od pomenutog bulevara). U administrativnom smislu, Stari grad je podeljen u tri mesne zajednice: MZ „Stari Grad“, MZ „Sonja Marinković“ i MZ „Prva vojvođanska brigada“.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Prema podacima preduzeća JKP Informatika Novi Sad, na području Starog grada živi 17.838 stanovnika (2010. godina), od čega u MZ „Stari Grad“ 4.153, u MZ „Sonja Marinković“ 6.162 i u MZ „Prva vojvođanska brigada“ 7.523. [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. maj 2010)

Istorija[uredi | uredi izvor]

Na lokaciji Biblioteke Matice srpske pronađen je deo nekropole iz bronzanog doba (2000-950. godina p. n. e.).

Između 13. i 17. veka, na području današnjeg Starog grada postojalo je naselje Bakša (Bakšić). Po turskim podacima iz 1554. godine, u Bakšiću su zabeležene 2 kuće koje su plaćale porez, dok je 1554. godine broj kuća koje su plaćale porez iznosio 10, a 1590. godine 17.

Naselje iz koga se razvio današnji Stari grad (i Novi Sad) osnovano je 1694. godine. Ovo naselje je bilo poznato kao Racka varoš ili Petrovaradinski Šanac i nalazilo se u sastavu Podunavske vojne granice. Prvobitno područje Petrovaradinskog Šanca prostiralo se u severozapadnom delu današnjeg Starog grada i jugozapadnom delu današnje Podbare. Do polovine 19. veka, naselje se uglavnom širilo prema zapadu, gde su formirane nove gradske četvrti — Rotkvarija, Salajka i Grbavica, a tek kasnije se širi prema istoku i jugu, tako da su neki delovi današnjeg Starog grada noviji po nastanku od nekih susednih gradskih četvrti.

Na planu iz 1845. godine, istočnu granicu gradskog područja činile su ulice Alekse Šantića, Železnička, Narodnih heroja i Zmaj Jovina. Značajnije širenje centra grada prema jugu i istoku nastupilo je tek posle Prvog i Drugog svetskog rata, kada Stari grad dobija današnju fizionomiju. Jugoistočni deo današnjeg Starog grada u prošlosti se nazivao Mali Liman, a postojao je i Veliki Liman, koji se nalazio na području današnjeg Limana. Sve do početka tridesetih godina 20. veka, na Malom Limanu su bile bare, peščani sprudovi, vodeno bilje, vrbe i livade.

Mali Liman je obuhvatao današnji Dunavski park i područje uz Dunav do nekadašnjeg železničkog nasipa, ispod kojeg su bili podvožnjaci kao saobraćajna veza sa Velikim Limanom. Područje Malog Limana bilo je uokvireno Dunavom, Dunavskom ulicom, Zmaj Jovinom ulicom, ulicom kralja Aleksandra i nasipom za železničku prugu (današnji Bulevar cara Lazara). Po Malom Limanu se lovila riba iz čamaca, a uz Dunav, prema Tvrđavi, postojao je skup zgrada zvanih Brukšanac, malo utvrđenje kojim se obezbeđivao pontonski most. Koju stotinu metara uzvodno bilo je kupalište, s drvenom zgradom na vodi. Ovo kupalište je kasnije zamenjeno Štrandom. Naziv Mali Liman se sasvim izgubio kad je teren potpuno izgrađen i time centralno gradsko jezgro povezano sa Dunavom.

Između 1980. i 1989. godine, Stari Grad je bio jedna od sedam opština Novog Sada. Ova opština je uključivala Stari grad, deo Rotkvarije i deo Limana.

Srednjovekovno naselje Bakša na području današnjeg Starog grada (13-16. vek)
Naselje Bakšić na području današnjeg Starog grada tokom turske uprave (16-17. vek)
Stari grad 1920. godine

Ustanove[uredi | uredi izvor]

Na području Starog grada nalaze se mnoge značajne političke i kulturne ustanove.

Političke i javne ustanove[uredi | uredi izvor]

Vlada Autonomne Pokrajine Vojvodine
Skupština Autonomne Pokrajine Vojvodine
Gradska uprava Novog Sada
Skupština Grada Novog Sada
Mesna zajednica „Stari Grad“
Mesna zajednica „Sonja Marinković“
Mesna zajednica „Prva vojvođanska brigada“
Okružni sud
Opštinski sud
Okružno javno tužilaštvo
Opštinsko javno tužilaštvo

Kulturne ustanove[uredi | uredi izvor]

Privredne ustanove[uredi | uredi izvor]

Razvojna banka Vojvodine

Obrazovne ustanove[uredi | uredi izvor]

Fakultet fizičke kulture
Fakultet za sport i turizam
Viša škola za vaspitače
Novosadski otvoreni univerzitet
Gimnazija Jovan Jovanović Zmaj
Gimnazija Isidora Sekulić
Gimnazija Svetozar Marković
Srednja škola Svetozar Miletić (ekonomija, trgovina, ugostiteljstvo, turizam)
Srednja muzička škola Isidor Bajić
Srednja baletska škola

Matica srpska
Srpsko narodno pozorište
Televizija Novi Sad (Radio-televizija Vojvodine)
Razvojna banka Vojvodine

Značajne građevine[uredi | uredi izvor]

Gradska kuća
Zgrada banovine
Vladičanski dvor (sedište bačkog vladike)
Sportsko-poslovni centar SPENS
Stadion Karađorđe (stadion fudbalskog kluba Vojvodina)
Zgrada hotela Vojvodina
Tanurdžićeva palata
Poslovni centar „Apolo“ (u okviru kojeg se nalazi gradska televizija TV Apolo)

Banovina — sedište vlade AP Vojvodine
Gradska kuća i Trg slobode
Sportsko-poslovni centar SPENS
Stadion Karađorđe

Verski objekti[uredi | uredi izvor]

Saborna pravoslavna crkva
Uspenska pravoslavna crkva
Nikolajevska pravoslavna crkva
Adventistička crkva
Adventistički molitveni dom
Protestantsko-evanđeoska crkva (Pentekostna crkva)
Katolička crkva imena Marijinog (katedrala)
Unijatska (rusinska) crkva
Sinagoga
Jermenska crkva (porušena 1965. godine)

Saborna pravoslavna crkva
Uspenska pravoslavna crkva
Nikolajevska pravoslavna crkva
Adventistička crkva
Adventistički molitveni dom
Protestantsko-evanđeoska crkva (Pentekostna crkva)
Katolička crkva imena Marijinog
Sinagoga
Unijatska (rusinska) crkva

Ulice i saobraćaj[uredi | uredi izvor]

Neke od značajnijih ulica u Starom gradu su:

Beogradski kej
Bulevar Mihajla Pupina
Bulevar oslobođenja
Bulevar cara Lazara
Vojvođanskih brigada
Gimnazijska
Dunavska
Železnička
Zlatne grede
Zmaj Jovina
Jevrejska
Jovana Subotića
Kej žrtava racije
Kralja Aleksandra
Laze Telečkog
Maksima Gorkog
Modene
Njegoševa
Pašićeva
Radnička
Svetozara Miletića
Stražilovska
Temerinska
Uspenska
Šafarikova

Kroz naselje ili pored njega prolaze sledeće linije gradskog i prigradskog saobraćaja: 1, 2, 3, 3A, 4, 5, 5N, 6, 7, 8, 9, 10, 10A, 10B, 11A, 11B, 12, 14, 15, 15A, 16A, 61, 62, 64, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 76, 77, 78, 79, 81, 82, 83 i 84.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Jovan Mirosavljević, Brevijar ulica Novog Sada 1745-2001, Novi Sad, 2002.
Jovan Mirosavljević, Novi Sad - atlas ulica, Novi Sad, 1998.
Milorad Grujić, Vodič kroz Novi Sad i okolinu, Novi Sad, 2004.
Zoran Rapajić, Novi Sad bez tajni, Beograd, 2002.
Melhior Erdujhelji, Istorija Novog Sada, Veternik, 2002.
Dr Slobodan Ćurčić, Naselja Bačke - geografske karakteristike, Novi Sad, 2007.
Đorđe Randelj, Novi Sad - slobodan grad, Novi Sad, 1997.
Dragomir Ljubinac, 30 godina Mesne zajednice "7. juli“ u Novom Sadu 1974-2004, monografija, Novi Sad, 2004.
Milan Paroški, Novi Sad - stara varoš 7.000 godina, Novi Sad, 2008.
Dr Jovan Romelić, Liman, Enciklopedija Novog Sada, knjiga 13, Novi Sad, 1999.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] Naselje čija je gradnja u planu.

[Делимично-2] v Delom gradsko, a delom prigradsko naselje.

[Посебно-3] Statistički posebno naselje, ali se smatra delom građevinskog područja Grada Novog Sada.

[n 1]

[n 2]

[n 3]

p r u Gradske četvrti i prigradska naselja Novog Sada
Bački deo grada (južno od kanala DTD)	Avijatičarsko naselje Adamovićevo naselje Adice Almaški kraj Banatić Bulevar Vragova bašta Grbavica Depresija Detelinara Železnička kolonija Jugovićevo Kameničko ostrvo Kamenjar Kampus novosadskog univerziteta Liman Lipov gaj Mali Satelit (Tozinovac) Novi Sad na vodi^{[n 1]} Novo naselje (Bistrica) Pervazovo naselje Podbara Ribarsko ostrvo Rotkvarija (Žitni trg) Savina Sajlovo^{[n 2]} Sajmište Salajka (Slavija) Satelit Stari grad (Centar) Telep Tozin sokak Šarengrad Šonsi
Bački deo grada (severno od kanala DTD)	Veliki rit Vidovdansko naselje Gornje livade Klisa Mali Beograd Mišin salaš Rimski šančevi^{[n 2]} Slana bara Šangaj
Sremski deo grada	Petrovaradin^{[n 3]} (Alibegovac Bukovački plato Vezirac Karagača Mišeluk Novi majur Petrovaradinska tvrđava Podgrađe Petrovaradina Ribnjak Sadovi Stari majur Tekije Trandžament Širine Široka dolina) Sremska Kamenica^{[n 3]} (Artinjeva Bocke Donja Kamenica Glavica Gornja Kamenica Grigovac Mala Kamenica Paragovo Popovica Staroiriški put Tatarsko brdo Čardak)
Prigradska naselja	Bangladeš Begeč Budisava Bukovac Veternik Veternička rampa^{[n 2]} Kać Kisač Kovilj Ledinci Nemanovci Pejićevi salaši Rumenka Stari Ledinci Stepanovićevo Tankosićevo Futog Čenej
Industrijske zone	Industrijske zone u Novom Sadu
^ Naselje čija je gradnja u planu. ^ ^a ^b ^v Delom gradsko, a delom prigradsko naselje. ^ ^a ^b Statistički posebno naselje, ali se smatra delom građevinskog područja Grada Novog Sada.