Staro kraljevstvo

Staro kraljevstvo je termin kojim se naziva period u 3. milenijumu p. n. e. kada je stari Egipat dostigao svoj prvi civilizacijski vrh. To je prvo od tri takozvana carstva koja označavaju epohe visokih dostignuća civilizacije iz doline donjeg toka Nila.^[1] Preostala dva su: Srednje kraljevstvo i Novo kraljevstvo. U ovom periodu u Egiptu su vladale dinastije od treće do šeste (2686. p. n. e. – 2181. p. n. e). Neki istoričari tu uključuju sedmu i osmu dinastiju jer su i njihovi vladari upravljali zemljom iz Memfisa.

Egipatskoj hronologiji termin „Staro kraljevstvo“ nametnuli su istoričari 19. veka, pa njegove konotacije mogu odvesti na pogrešan put.^[2] On odražava jedan pristup periodizaciji istorije prema kojoj se danas mogu imati ozbiljne rezerve. Stari Egipćani se njom nikada nisu služili, pa bi razlika između ranodinastičkog perioda (3000.- 2686. godine p. n. e) i Starog kraljevstva (2686.- 2160. godine p. n. e) njima bila teško pojmljiva. I poslednji kralj ranodinastičkog perioda i prvi vladari Starog kraljevstva bili su u srodstvu sa kraljicom Nimaathap, koja je u Hasemhevijevo doba označavana kao „majka kraljeve dece“, a u Džoserovo doba (2667.- 2648. p. n. e.) kao „majka kralja Gornjeg i Donjeg Egipta“. Egipćanima je još značajnija bila činjenica što se mest kraljevske rezidencije ne menja, već ostaje u Belom zidu (Ineb-hedžu), na zapadnoj obali Nila, južno od današnjeg Kaira. Egipćani su shvatali i uvažavali doprinos koji su graditelji Džosera dali vladarskoj nadgrobnoj arhitekturi. Veliki graditeljski poduhvati neposredno su uticali na razvoj privrede i društva i upravo to se smatra glavnim opravdanjem za podelu na ranodinastičko doba i Staro kraljevstvo.^[3]

Džoserova vladavina[uredi | uredi izvor]

Osnivač Treće egipatske dinastije je kralj Džoser. On je uspeo ponovo uspostaviti jedinstvenu državu slamajući pobune koje su izbile u Delti i Libiji. Prema svedočanstvima istoričara Manetona, Libijci su se uplašili uvećanog mesečevog diska i napustili bojno polje. Smatrajući to za loš znak, pristali su da se bez borbe pokore Egipćanima. Kralj je ratovao i na Sinaju zauzimajući bogate bakarne rudnike. Zemlje južno od Elefantine poklonio je hramu Hnuma u Elefantini. Nubija je bila pokorena, ali opasnost od upada Nubijaca nije bila otklonjena. Stoga je Džoser podigao veliki odbrambeni zid od Asuana do File.

Svoju grobnicu Džoser je podigao dubeći stenu u blizini Abidosa i spolja je ogradivši ciglama. Takav tip grobnica bio je uobičajan za egipatske kraljeve i nazivao se mastaba. Međutim, u Delti je Džoser podigao do tada neuobičajenu grobnicu. Ona se nalazila u Sakari, nedaleko od Memfisa. Činile su je šest mastaba od kamena naslaganih jedna na drugu (gornje su bivale sve manje). Grobnica je nazvana "stepenasta piramida". Prva je građevina svoje vrste. Bila je visoka oko 60 m. Sagradio ju je veliki egipatski arhitekta Imhotep.

Faraoni Treće dinastije[uredi | uredi izvor]

Četvrta dinastija[uredi | uredi izvor]

Džoserovi naslednici, vladari Četvrte egipatske dinastije, nastavili su sa širenjem i jačanjem Egipatskog carstva. Zabeleženo je i darivanje zemlje zasluženim velikašima. Ova činjenica upućuje na postojanje jake aristokratije. Još jedan dokaz za snagu aristokraja jesu i bogate mastabe koje su sebi podizali. Osnivač Četvrte dinastije, Snofru, pripojio je Egiptu mnoštvo sinajskih rudnika. Vojsku je slao u fenički Gebel po potreban materijal - kedar. Sem sa Fenikijom, Snofru je trgovao i sa zemljom Punt (današnja Etiopija i Somalija) nabavljajući tamjan i ostalu luksuznu robu.

Snofru je ratovao u Libiji i Nubiji. Prema Palermskom kamenu iz Nubije, Snofru je u Egipat doveo 7000 živih zarobljenika i više od 200.000 krupne i sitne stoke. Pominje se i podizanje velikog zida kao zaštita od upada Nubijaca. Snofruov naslednik bio je Kufu, poznatiji po grčkom izgovoru "Keops". Gradnja piramida postala je pravilo za vladare Četvrte dinastije. Snofru je podigao dve piramide (običaji ranijih tradicija). Smatra se poslednjim vladarem koji je poštovao običaj izgradnje dve grobnice. Keops je poznat po izgradnji svoje piramide, najvećeg spomenika Starog sveta. Nedaleko od Memfisa, na levoj obali Nila kod Heliopolisa, Keops je sagradio piramidu dimenzija 147,80 m sa osnovicom od 232,16 m (visinom svake strane od 186 m). Izgrađena je od 2.300.000 kamenih blokova veličine od 1,10 m kubnih. Piramidu je 20 godina gradilo oko 100.000 radnika radeći po tri meseca. Pored ove velike, Keops je izgradio i pokajnički hram i tri male piramide za svoje rođake i kraljicu.

Herodot navodi da je Keops vladao 50 godina, a njegov brat Kefren 56 godina. Prema spomenicima se može zaključiti da je Keops vladao 23, a nakon njega kralj Džedefra/Tetefra još 8 godina. Njega je nasledio Keopsov sin Khauf-re (Kefren). Kefrenova piramida je nešto manja od Keopsove, ali je bolje očuvana. Pored Keopsove i Kefrenove piramide bilo je više manjih grobnica, a nešto južnije i sfinga-grob kraljice. Herodot navodi da su Keops i Kefren mučili svoje podanike radi izgradnje svojih piramida. Zbog toga su ih Egipćani nakon smrti izbacili iz piramida. To objašnjava prazne sarkofage koji su nađeni u grobnicama. Mikeren, Keopsov sin i faraon, sagradio je treću grobnicu. Bila je skromnija od piramida svojih prethodnika, svega 66 m². Ove tri piramide čine kompleks Piramida u Gizi, jedno od Sedam svetskih čuda starog sveta.

Poslednji kralj Četvrte dinastije bio je Šepseskaf. Prema Diodoru, on je bio jedan od pet velikih zakonodavaca Egipta, pokretač proučavanja zvezda i osnivač geometrije.

Vladari Četvrte dinastije[uredi | uredi izvor]

Peta dinastija[uredi | uredi izvor]

Veliki građevinski poduhvati Treće i Četvrte egipatske dinastije predstavljali su veliko opterećenje za narod. Zbog toga Egipćani dižu pobunu i nakon Šepseskafove smrti uspostavljaju vlast nove dinastije. Peta dinastija vladala je Egiptom u periodu od 2494. do 2345. godine p. n. e. Prva tri kralja su, prema papirusu Vestkaru, bili blizanci boga Ra Onskog. Bili su to Userkaf (7 godina), Sahura (12 godina) i Neferirkae Kakaj (nešto iznad 10 godina). Bog Ra postao je dinastički bog zamenjujući Horusa koji postaje njegov sin. Vladari ove dinastije započeli su sa izgradnjom obeliska kojima su želeli dotaći samog boga. Druga karakteristika Pete dinastije jeste degradacija kralja od boga na sina koji u božije ime vlada narodima. Sahura je dovršio osvajanje Sinaja i vodio ratove sa Libijcima. Poslednji vladar dinastije bio je Unas.

Vladari Pete dinastije[uredi | uredi izvor]

Šesta dinastija[uredi | uredi izvor]

Šesta dinastija vladala je od 2345. do 2181. godine p. n. e. Karakteristično za ovu dinastiju jeste slabljenje centralne vlasti i jačanje moći lokalnih vladara - nomarha. Kraljevi su održavali prisniji kontakt sa svojim nomarsima dozvoljavajući im da grade mastabe i dodeljujući im zemljišne posede. Zaslužni činovnici mogli su čak zaveštati zemlju naslednicima. Značajan vladar bio je Pepi II kome drevni istoričari pripisuju preko 94 godina vladavine. Poznat je po hramovima koje je podizao u Tanisu, Bubastisu, Abidosu, Denderi i Koptu. Vladavina Pepijevog naslednika Merenra predstavlja vrhunac moći Starog kraljevstva. Egipat je bila božanska feudalna monarhija. Nakon njegove smrti dolazi do sve većeg rasta moći nomarha. Jedan od uzroka pada Starog kraljevstva jeste i suša koja je Egipat pogodila u 22. veku p. n. e. Nomarsi su se već toliko osamostalili da je samo nominalno postojala kraljevska vlast u Memfisu.

Vladari Šeste dinastije[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „Old Kingdom of Egypt”. Ancient History Encyclopedia. Pristupljeno 4. 12. 2017.
^ Schneider, Thomas (27. 8. 2008). „Periodizing Egyptian History: Manetho, Convention, and Beyond”. Ur.: Klaus-Peter Adam. Historiographie in der Antike. Walter de Gruyter. str. 181—197. ISBN 978-3-11-020672-2. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Malek, Jaromir. 2003. "The Old Kingdom (c. 2686–2160 BC)". In The Oxford History of Ancient Egypt, edited by Ian Shaw. Oxford and New York. . Oxford University Press. pp. 83. ISBN 978-0192804587.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Istorija starog veka 1 - dr Momir Jović(198—207)
Brewer, Douglas J. Ancient Egypt: Foundations of a Civilization. Harlow, UK: Pearson, 2005.
Callender, Gae. Egypt In the Old Kingdom: An Introduction. South Melbourne: Longman, 1998.
Kanawati, Naguib. Governmental Reforms In Old Kingdom Egypt. Warminster: Aris & Phillips, 1980.
Kanawati, Naguib., and Alexandra Woods. Artists of the Old Kingdom: Techniques and Achievements. 1st English ed. Egypt. . Supreme Council of Antiquities Press. 2009. .
Lehner, Mark. The Complete Pyramids. London: Thames and Hudson, 1997.
Málek, Jaromír., and Werner Forman. In the Shadow of the Pyramids: Ancient Egypt During the Old Kingdom. Norman. . University of Oklahoma Press. 1986. .
McFarlane, A., and Anna-Latifa Mourad. Behind the Scenes: Daily Life In Old Kingdom Egypt. North Ryde, N.S.W.: Australian Centre for Egyptology, 2012.
Metropolitan Museum of Art. Egyptian Art in the Age of the Pyramids. New York: Metropolitan Museum of Art, 1999.
Papazian, Hratch. Domain of Pharaoh: The Structure and Components of the Economy of Old Kingdom Egypt. Hildesheim: Gerstenberg, 2012.
Ryholt, Kim S. B. The Political Situation in Egypt during the Second Intermediate Period c. 1800–1550 BC. Copenhagen: Museum Tusculanum, 1997.
Sowada, K., and Peter Grave. Egypt In the Eastern Mediterranean During the Old Kingdom: An Archaeological Perspective. Fribourg. . Academic Press. 2009. .
Strudwick, Nigel. The Administration of Egypt In the Old Kingdom: The Highest Titles and Their Holders. London: KPI, 1985.
Warden, Leslie Anne. Pottery and Economy In Old Kingdom Egypt. Boston: Brill, 2013.
Wilkinson, Toby. Early Dynastic Egypt. London: Routledge, 2001.
Grimal, Nicolas (1994). A History of Ancient Egypt. Wiley-Blackwell (July 19, 1994). str. 85.
Steven Snape (16. 3. 2019). „Estimating Population in Ancient Egypt”. Pristupljeno 5. 1. 2021. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Dodson, Hilton, The Complete Royal Families of Ancient Egypt, 2004
Aidan Dodson: The Layer Pyramid of Zawiyet el-Aryan: Its Layout and Context. In: Journal of the American Research Center in Egypt (JARCE), No. 37 (2000). American Research Center (Hg.), Eisenbrauns, Winona Lake/Bristol 2000, ISSN 0065-9991

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Old Kingdom of Egypt- Aldokkan
Middle East on the Matrix: Egypt, The Old Kingdom — Photographs of many of the historic sites dating from the Old Kingdom
The Fall of the Egyptian Old Kingdom from BBC History

[:0-1] „Old Kingdom of Egypt”. Ancient History Encyclopedia. Pristupljeno 4. 12. 2017.

[2] Schneider, Thomas (27. 8. 2008). „Periodizing Egyptian History: Manetho, Convention, and Beyond”. Ur.: Klaus-Peter Adam. Historiographie in der Antike. Walter de Gruyter. str. 181—197. ISBN 978-3-11-020672-2. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[3] Malek, Jaromir. 2003. "The Old Kingdom (c. 2686–2160 BC)". In The Oxford History of Ancient Egypt, edited by Ian Shaw. Oxford and New York. . Oxford University Press. pp. 83. ISBN 978-0192804587.

[1]

[2]

[3]

Normativna kontrola
Državne	Nemačka Izrael Sjedinjene Države
Ostale	Enciklopedija Britanika