Taurus

Koordinate: 37° 30′ 00″ S; 35° 00′ 00″ I / 37.5000° S; 35.0000° I / 37.5000; 35.0000
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Tavor
Vrh Demirkazik u provinciji Nigde
Geografske karakteristike
Najviša tačkaDemirkazik
Koordinate37° 30′ 00″ S; 35° 00′ 00″ I / 37.5000° S; 35.0000° I / 37.5000; 35.0000
37° 30′ 00″ S; 35° 00′ 00″ I / 37.5000° S; 35.0000° I / 37.5000; 35.0000
Geografija
Taurus na karti Turske
Taurus
Taurus
Države Turska
OblastJužni deo Male Azije i Jermenska visoravan

Taurus ili Tavor (turski: Toros Dağları) je planinski sistem u južnoj Turskoj, gde izviru Tigar i Eufrat nastavljajući dalje svoj tok ka Siriji i Iraku. Taurus razdvaja Mediteransku regiju Turske od visoravni Anadolije.

Ime[uredi | uredi izvor]

Bik je bio simvol drevnih bliskoistočnih bogova oluje, zbog kojih su drevni Grci i dali nazviv planinama — Ταύρου, u prevodu Bik. Na planinama su bili mnogobrojni hramovi boga oluje.

Planinski venac pod sadašnjim imenom pominje se u Polibijevim Istorijama kao Ταῦρος (Taûros). Hajnrih Kipert piše u Lehrbuch der alten Geographie da je ime pozajmljeno u starogrčkom iz semitskog (staroaramejskog) korena טורא ṭūrā, što znači „planina“.[1][2]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Najbrojniji stanovnici ovih planina od kraja I milenijuma pre n. e. i u I milenijumu n. e. bili su kilikijski Jermeni na istoku, a na krajnjem zapadu Grci. U današnje vreme na tim teritorijama žive uglavnom Turci i na nekoliko mesta Kurdi.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Zapadni, Centralni i Istočni Tavor na fizičko-geografskoj karti Turske.

Planinski sistem se pruža od jezera Egirdir na zapadu do Tigra i Eufrata na istoku. Veliki broj vrhova ja na preko 3000 m nadmorske visine, a izdvajaju se četiri planinska lanca[3]:

  • Bejdaglari, zapadni, najviši vrh Kizlarsivrisi (3086 m)
  • Aladaglar, centralni, najviši vrh Demirkazik (3756 m)
  • Bolkar, jugoistočni, najviši vrh Medetsiz (3524 m)
  • Munzur, severoistočni, najviši vrh Akbaba (3462 m)

Najviši vrh Taurusa je Demirkazik.[3]

Zapadni Taurus[uredi | uredi izvor]

Reljef planine Taurus

Zapadne planine Taurus formiraju luk oko Antalijskog zaliva. Uključuje planine Akdaglar, Bej, Katrančik, Kujučak i Gejik. Visoravan Istočni Tašeli i reka Goksu dele ga od centralnih planina Taurus. Ima mnogo vrhova koji se uzdižu iznad 3.000–3.700 m. Planina Kizlarsivrisi, 3.086 m (10.125 ft), u Bej planinama je najviši vrh u zapadnom Taurusu.[3]

Centralni Taurus[uredi | uredi izvor]

Planine Centralnog Taurusa su grubo definisane tako da obuhvataju severnu provinciju Mersin i severozapadnu provinciju Adana. Najviša tačka u Centralnom Taurusu je planina Demirkazik (3.756 m).[3] Kilikijske kapije ili prolaz Gulek su od davnina glavni prolaz kroz Istočni Taurus, povezujući obalsku ravnicu Kilikije sa Centralnom Anadolijom. Kroz njega prolazi autoput Tarsus-Ankara (E90, O-21).

Jugoistočni Taurus[uredi | uredi izvor]

Planine Jugoistočni Taurus čine severnu granicu regiona Jugoistočne Anadolije i Severne Mesopotamije. One obuhvataju planine Nurhak, planine Malatija, Mejden, Genč i Bitlis. One se nalaze u slivovima reka Eufrat i Tigar.

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima je pretežno suva, primorska, bez prejakih vetrova. Planine imaju mediteransku klimu, sa suvim letima i kišnim zimama. Temperature variraju u zavisnosti od nadmorske visine, sa toplim zimama na nižim obalnim padinama i hladnim zimama na visokim planinama iu unutrašnjosti.[9] Temperatura u ovim predelima dostiže preko 40 °C. Najhladniji mesec je januar, a najtopliji jul.[9]

Geologija[uredi | uredi izvor]

Planine Taurus su nastale sudarom Afričke i Evroazijske tektonske ploče. Preovlađujuća osnovna stena je krečnjak. U planinama Aladaglar i Bolkar, krečnjak je erodirao i formirao kraške pejzaže vodopada, podzemnih reka i nekih od najvećih pećina u Aziji. Reka Manavgat izvire na južnim padinama lanca Bejdaglari.[10]

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Na nižim nadmorskim visinama, preovlađujuća vegetacija šuma zimzelenih hrastova i turskog bora (Pinus brutia), i oblasti makije. Iznad 1200 metara nadmorske visine nalaze se planinske šume crnog bora (Pinus nigra), libanskog kedra (Cedrus libani), jele (Abies cilicica) i kleke (Juniperus spp). Visoki vrhovi su dom alpskih livada.[9]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Planine Amanus u blizini Iskog i Antiohijskog zaliva

Praistorija i rani rimski period[uredi | uredi izvor]

Bik je obično bio simbol i prikaz drevnih bliskoistočnih bogova oluje, otuda bik Taurus, a otuda i naziv planina. Planine su mesto mnogih drevnih hramova bogova oluje.[11] Drevni Sirijci su smatrali da su bujične oluje u ovim planinama delo boga oluje Adada da bi naterao reke Tigar i Eufrat da porastu i poplave i na taj način oplode njihovu zemlju.[12] Huri, verovatno začetnici raznih bogova oluje na drevnom Bliskom istoku, bili su narod koji savremeni naučnici smeštaju u planine Taurus u njihovom najranijem poreklu.

Arheološko nalazište iz bronzanog doba, gde su pronađeni rani dokazi o kopanju kalaja, nalazi se u Kestelu.[13] Prelaz poznat u antici kao Kilikijske kapije prelazi kroz lanac severno od Taurusa.

Lanac Amanus u južnoj Turskoj je mesto gde se planine Taurus uzvisuju dok se tri tektonske ploče spajaju. Aman je prirodna granica: na zapadu je Kilikija, na istoku Sirija. Postoji nekoliko prevoja, poput Amanijske kapije (Bahče prolaz), koji su od velikog strateškog značaja. Godine 333. p. n. e. u Vici kod Isa, Aleksandar Veliki je pobedio Darija III u podnožju duž obale između ova dva prevoja.[14] U periodu Drugog hrama, jevrejski autori koji su nastojali da sa većom preciznošću utvrde geografsku definiciju Obećane zemlje, počeli su da tumače planinu Hor kao referencu na Amanus lanac planina Taurus, koji je označavao severnu granicu Sirijske ravnice.[15]

Kasnorimski period do danas[uredi | uredi izvor]

Tokom Prvog svetskog rata, nemački i turski železnički sistem kroz planine Taurus pokazao se kao glavni strateški cilj saveznika. Ovaj region se posebno pominje kao strateški kontrolisan cilj predviđen za predaju saveznicima u primirju, čime su okončana neprijateljstva protiv Otomanskog carstva.[16]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Toros”. Index Anatolicus (na jeziku: turski). Pristupljeno 1. 2. 2023. 
  2. ^ İçel Sanat Külübü Aylık Bülteni, Ekim 1995 – 40. Sayı
  3. ^ a b v g "Mountaineering in Turkey" All About Turkey, Pristupljeno 25. 4. 2013.
  4. ^ http://muze.gov.tr/termessos-en Arhivirano 2016-12-01 na sajtu Wayback Machine Retrieved April-30-2013
  5. ^ Antalya and Termessos
  6. ^ „Arşivlenmiş kopya”. 10. 3. 2018. Arhivirano iz originala 12. 6. 2018. g. Pristupljeno 10. 6. 2018. 
  7. ^ „Antalya: Capital of Turkish tourism, world's open-air museum”. Daily Sabah. 16. 8. 2020. 
  8. ^ {cite web|url=http://www.dsi.gov.tr/baraj/detayeng.cfm?BarajID=104%7Ctitle=General[mrtva veza] information on Karakaya Dam, Turkey|access-date=2009-03-04|author=State Hydraulic Works (DSİ), Turkey|author-link=State Hydraulic Works (Turkey)|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140702211458/http://www2.dsi.gov.tr/baraj/detayeng.cfm?BarajID=104%7Carchive-date%3D2014-07-02%7D%7D
  9. ^ a b v „Southern Anatolian montane conifer and deciduous forests”. Terrestrial Ecoregions. World Wildlife Fund. 
  10. ^ „Manavgat River Water as a Limited but Alternative Water Resource for Domestic Use in Middle East” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2008-02-27. g. Pristupljeno 2008-02-16. 
  11. ^ Ravinell, Alberto and Green, Whitney. The Storm-god in the Ancient Near East. str. 126. ISBN 1-57506-069-8. 
  12. ^ Saggs, H.W.F. The greatness that was Babylon: a survey of the ancient civilization of the Tigris-Euphrates Valley, Sidgwick & Jackson, 2nd Revised edition. 1988. ISBN 0283996234. str. 380.
  13. ^ Yener, K.A (2000). The Domestication of Metals: The Rise of Complex Metal Industries in Anatolia Brill, Leiden. str. 91. ISBN 90-04-11864-0. 
  14. ^ „Amanus Mountains”. Livius - Places. Livius.org - Jona Lendering. 26. 3. 2014. Pristupljeno 21. 7. 2015. 
  15. ^ Bechard, Dean Philip (1. 1. 2000). Paul Outside the Walls: A Study of Luke's Socio-geographical Universalism in Acts 14:8-20. Gregorian Biblical BookShop. str. 203—205. ISBN 978-88-7653-143-9. „In the Second Temple period, when Jewish authors were seeking to establish with greater precision the geographical definition of the Land, it became customary to construe "Mount Hor" of Num 34:7 as a reference to the Amanus range of the Taurus Mountains, which marked the northern limit of the Syrian plain (Bechard 2000, p. 205, note 98.)” 
  16. ^ Price, Ward (16 December 1918) "Danger in Taurus Tunnels" New York Times

Literatura[uredi | uredi izvor]


Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Taurus na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Таурус&oldid=27558093”