Temišvarski pašaluk
| Temišvarski pašaluk Eyālet-i Temešvār | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1552.—1716. | |||||||||
 Temišvarski pašaluk sredinom 17. veka | |||||||||
| Glavni grad | Temišvar, Jenopolje | ||||||||
| Regija | Srednja Evropa | ||||||||
| Zemlja |  Osmansko carstvo | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Bivša pokrajina | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | Pašaluk | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1552. | ||||||||
• Ukinuto | 1716. | ||||||||
| |||||||||
Temišvarski pašaluk ili Temišvarski ejalet (osm. tur. Eyālet-i Temešvār) je bio administrativna jedinica prvog stepena (pašaluk) u Osmanskom carstvu. Osnovan je 1552. godine, a postojao je sve do 1716. godine. Ovaj pašaluk je obuhvatao ceo Banat i donje Pomorišje, kao i južni deo Krišane. Danas je ova teritorija podeljena između tri države: Mađarske, Rumunije i Srbije. Na području ovog pašaluka živeli su Mađari, Rumuni i Srbi. Stanovništvo je bilo rimokatoličke, protestantske i pravoslavne veroispovesti, a u većim mestima bilo je i muslimana.[1][2]
Naziv[uredi | uredi izvor]
Pašaluk je dobio ime po administrativnom sedištu Temišvaru.
- Ime pašaluka na staroturskom jeziku je bilo Eyâlet-i Temeşvar i Eyâlet-i Tımışvar,
- Na današnjem turskom jeziku Temeşvar Eyaleti i Tamışvar Eyaleti
- Na rumunskom jeziku Eialetul Timişoarei i Paşalâcul Timişoara
- Na mađarskom jeziku Temesvári ejálet
Istorija[uredi | uredi izvor]
Temišvarski ejalet je osnovan 1552. godine, kada je region osvojen od strane Osmanskog carstva. Ovo područje je u ime Osmanskog carstva osvojio muslimanski Srbin Mehmed-paša Sokolović, a u osvajanju Banata su mu tada pomogli mesni banatski Srbi.
Ejalet je postojao sve do 1716. godine, kada su Turci isterani odatle i oblast je tada potpala pod vlast Habzburga. Habzburzi su 1718. godine od ove oblasti napravili novu pokrajinu koju su nazvali Tamiški Banat.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Stanovništvo ovog pašaluka je uglavom bilo sastavljeno od pravoslavaca Srba i Rumuna. Administrativno središte je bio grad Temišvar, danas u Rumuniji.
Administrativne jedinice[uredi | uredi izvor]
| Ovaj članak je deo serije o istoriji Vojvodine |
| Istorija Vojvodine |
|---|
  |
1552.[uredi | uredi izvor]
Pašaluk je svoj teritorijalni procvat imao 1552. godine i uključivao je sledeće sandžake:
- Sandžak Temišvar (Tamışvar)
- Sandžak Lipova (Lipva)
- Sandžak Čanad (Çanad)
- Sandžak Đula (Küle)
- Sandžak Moldava (Modava)
- Sandžak Jenova (Yanova)
- Sandžak Bešlek (Beşlek)
- Sandžak Bečkerek (Beçkerek)
- Sandžak Lugoš (Logoş)
- Sandžak Sebeš (Şebeş)
- Sandžak Varadin (Varat)
- Sandžak Kasaš (Kacaş)
Druga polovina 17. veka[uredi | uredi izvor]
Sandžaci Veliki Varadin (Varat), Lugoš (Logoş), Kasaš (Kacaş), Bešlek (Beşlek) i Janova (Yanova), su 1660. godine izdvojeni iz pašaluka i postali su deo novog Varadinskog pašaluka (ejaleta).
Pre turskog osvajanja Lugoško-karansebeške banovine (1658), Temišvarskom pašaluku je pridodat i novostvoreni Sandžak Lugoš (Logoş), a kasnje se pominju Sandžak Čakovo (Çakova) i Sandžak Pančevo (Pançova), 1695. godine.[3]
Nakon 1699.[uredi | uredi izvor]
Nakon sklapanja Karlovačkog mira 1699. godine, prema popisu iz 1701-1702. godine,[4] pašaluk se sastojao iz sledećih sandžaka:
- Sandžak Temišvar (Tamışvar)
- Sandžak Čanad (Çanad)
- Sandžak Sebeš-Lugoš (Şebeş)-(Logoş)
- Sandžak Moldava (Modava)
- Sandžak Oršava (İrşora)
- Sandžak Lipova (Lipva)
Beglerbezi temišvarskog pašaluka[uredi | uredi izvor]
- Kazim-beg (1552—1554).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Lugoška i karansebeška banovina
- Banatski ustanak
- Tamiški Banat
- Istorija Banata
- Istorija Vojvodine
- Istorija Srbije u Osmanskom carstvu
- Istorija Mađarske u Osmanskom carstvu
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Pejin 2010, str. 133-168.
- ^ Lemajić 2013, str. 7-27.
- ^ Zirojević 1970, str. 11-26.
- ^ Kılıç 1997, str. 48-49.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dávid, Géza (2000). „An Ottoman Military Career on the Hungarian Borders: Kasim Voyvoda, Bey, and Pasha”. Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Leden-Boston-Köln: Brill. str. 265—297.
- Đere, Zoltan (2002). „Od Mohačke bitke do smrti cara Jozefa II”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 184—380.
- Zirojević, Olga (1970). „Upravna podela današnje Vojvodine i Slavonije u vreme Turaka”. Zbornik za istoriju. Matica srpska. 1: 11—26.
- Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini od najstarijih vremena do osnivanja potisko-pomoriške granice (1703). Novi Sad: Matica srpska.
- Káldy-Nagy, Gyula (2000). A csanádi szandzsák 1567. és 1579. évi összeírása. Szeged: Csongrád Megyei Levéltár.
- Kılıç, Orhan (1997). 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin İdari Taksimatı: Eyalet ve Sancak Tevcihatı. Elazığ: Şark Pazarlama.
- Krešić, Ognjen (2012). „Petrovićev sandžak” (PDF). Istorijski časopis. 61: 129—143.
- Krstić, Aleksandar (2010). „Banat u srednjem veku”. Banat kroz vekove: Slojevi kultura Banata: Zbornik radova. Beograd: Vukova zadužbina. str. 65—90.
- Lemajić, Nenad (2013). „Srpsko stanovništvo Banata i Pomorišja u XV i XVI veku” (PDF). Srednjovekovna naselja na tlu Vojvodine: Istorijski događaji i procesi. Sremska Mitrovica: Istorijski arhiv Srem. str. 7—27.
- Pača, Arpad (2007). „Srbi i Mađari u Čanadskom sandžaku u drugoj polovini XVI veka”. Srpsko-mađarski odnosi kroz istoriju. Novi Sad: Filozofski fakultet. str. 87—103.
- Pejin, Jovan (2010). „Banat pod turskom okupacijom”. Banat kroz vekove: Slojevi kultura Banata: Zbornik radova. Beograd: Vukova zadužbina. str. 133—168.
- Popović, Dušan J. (1957). Srbi u Vojvodini. 1. Novi Sad: Matica srpska.
- Samardžić, Radovan (1993). „Srpski narod pod turskom vlašću”. Istorija srpskog naroda. 3 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 5—114.
- Samardžić, Radovan (1993). „Srbi u ratovima Turske do 1683”. Istorija srpskog naroda. 3 (1). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 115—424.
- Hegyi, Klára (2000). „The Ottoman Network of Fortresses in Hungary”. Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest. Leden-Boston-Köln: Brill. str. 163—193.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Temišvarski pašaluk 1600 — Mapa
- Temišvarski pašaluk 1700 — Mapa
- Temišvarski pašaluk — Mapa
- Temišvarski pašaluk — Mapa
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
.svg){kind=small}
