Toma Akvinski

Toma Akvinski
Toma Akvinski
Lični podaci
Puno ime	Toma Akvinski
Datum rođenja	oko 1225
Mesto rođenja	Akvino, Kraljevstvo Sicilija
Datum smrti	7. mart 1274. (48/49 god.)
Mesto smrti	Lacio, Papska država
Obrazovanje	Univerzitet Sorbona
Filozofski rad
Epoha	Srednji vek
Regija	Hrišćanska filozofija
Škola filozofije	aristotelizam, sholastika, tomizam
Interesovanja	metafizika, teologija, epistemologija, logika, etika, politika
Ideje	Dokazi za postojanje Boga
Uticaji od	Boetije, Mojsije Majmonid, Marko Tulije Ciceron, El Kindi, Jovan Skot Eriugena, Ibn Rušd, Anselmo Kenterberijski, Albert Veliki, Ibn Sina, Avgustin Hiponski, Platon, Aristotel, Apostol Pavle, El Gazali

Toma Akvinski (ital. Tommaso d'Aquino; oko 1225 — 7. mart 1274) je bio italijanski^[3]^[4] dominikanski filozof i teolog sholastističke tradicije, poznat kao Doctor Angelicus, Doctor Universalis. Akvinski je bio jedan od najvažnijih katoličkih teologa.^[5]^[6] Poznat je po svom kapitalnom, ali nedovršenom delu Summa Theologica ili Summa Theologiae. Ono kao i „Protiv zabluda nevjernika“ (Summa contra Gentiles) su priznati kao vrhunska dostignuća srednjovekovne sistematske teologije. Toma Akvinski je u svom celokupnom opusu nastojao da protivrečnosti hrišćanske dogmatike prevlada putem stvaranja koherentne religijske dogme. On se u izgradnji hrišćanske logike oslanja na Aristotelov Organon, a prihvata i Platonovu filozofiju o dominirajućoj ideji nad materijom.^[7] Kao teolog polazi od dve temeljne hriščanske dogme: praroditeljskom grehu i večnom ispaštanju. Kao rezultat toga temelj njegove teološko filozofske antropologije je spas i put prema spasenju. Takođe, zastupa kolektivitet, dominaciju nad ljudskim rodom, a ne individualni život pojedinca.

Akvinski se bori protiv neoplatonskih tvrdnji o svetu koje su potekle od Avgustina i Ibn Sine, koji svode čovečanstvo na posmatrače sveta u kojem je sve propisano i gde je sve izraz Božije volje. Akvinski se zalaže za Aristotelove tvrdnje da je čovek glavni autor svojih dela. Njegova sinteza aristotelovog učenja i hrišćanskog učenja postaće glavna okosnica filozofije katoličke crkve.^[8]

Učenje[uredi | uredi izvor]

Toma Akvinski je živeo i pisao svoja dela u vreme razvijenog feudalizma. Taj period se odlikuje razvojem trgovine i novčane privrede, dostupnošću tekovina drugih naroda i opadanjem dominantnog uticaja katoličke crkve.

Akvinski je delovao u Parizu, Rimu i Napulju. Bio je najčuveniji klasični pobornik prirodne teologije. Za Akvinskog, teologija kao nauka o nužnom biću boga nadređena je filozofiji kao nauci o konačnom biću stvorenih stvari. Toma Akvinski smatra Aristotela vrhuncem znanja u svim pitanjima spoznaje prirode (naziva ga jednostavno Filozof), a izvan njega ostaju samo pitanja o natprirodnim stvarima. Toma želi prilagoditi njegovu filozofiju kako bi ona bila primerena za objašnjenja istina objave i dogmi crkve. Izgradio je strog logički sistem primeren hrišćanskom tumačenju sveta. Tomin sistem predstavlja vrhunac skolastike. On obnavlja jedinstvo uma i vere, znanja i objave, tvrdeći da istina ne može protivrečiti istini, istina uma ne može protivrečiti istini vere. Osnovao je tomističku školu filozofije. Prvobitno je njegovo učenje naišlo na optužbe, no kasnije su sve povučene - dominikanci ga prvo prihvataju za svog učitelja, a kasnije postaje i priznati učitelj Katoličke crkve. Tomizam je dugo vremena predstavljao primarni filozofski pristup Katoličke crkve.

Toma Akvinski je bio veliki poznavalac i poštovalac Aristotelovog učenja. Smatrao je da je monarhija najbolji oblik državnog uređenja jer je najefikasnija, dok je tiranija najgora. Stoga je narodu priznavao mogućnost i pravo na pobunu protiv tiranije, pa i ubistvo tiranina (tiranicid). Pošto svetovna vlast može da se izopači, on je prednost dao duhovnoj, tj. crkvenoj vlasti.

Katolička crkva ga smatra svojim najvećim teologom, i jednim od trideset i tri doktora crkve.^[9]^[10] Mnoge institucije su nazvane po njemu. Kasnije je proglašen za svetitelja.^[11]

Gnoseologija[uredi | uredi izvor]

U svojoj gnoseologiji (teoriji spoznaje), Toma Akvinski se zalaže za Aristotelove tvrdnje da saznanje podrazumijeva izvjesnu sličnost između onoga koji saznaje i onoga što se saznaje, iz čega sledi da saznanje počinje čulnom percepcijom.

Socijalna misao[uredi | uredi izvor]

Toma Akvinski je u potpunosti valorizirao grčku filozofiju, posebno Aristotelovu logiku, teoriju Platona i Plotina o opštem dobru i nepokretnom pokretaču, te to prilagodio hrišćanskom učenju. Njegova stajališta dala su poseban doprinos u profiliranju hrišćanskih dogmi koje je stvorio u 13. veku. U epohi zrelog feudalizma njegovo učenje će postati zvanično učenje Katoličke crkve 1870 godine.

Takođe je razvio, kada je riječ o državi, teoriju suvereniteta, gde narod dobrovoljno prenosi određena ovlašćenja na suverenog kralja, monarha. Ovu njegovu teoriju narodnog suvereniteta, preuzeće neki teolozi, franjevci i protestanti i razviće je u politički sistem, u jedan koherentan teoretijsko-politički sistem. Mada se zalagao za teoriju narodnog suvereniteta u borbi između rimskog papinstva i svetovnih vladara, Toma je stajao na strani papinstva, teokratskog apsolutizma.

Za razliku od Aurelija Augustina, on društvo posmatra kao statičan, zatvoren sistem ponavljanja jednog te istog. Ako je na delu društvo kao zatvoren sistem, nepromenjiv, ono nema određenu perspektivu, te je njegova vizija sveta romantičarsko-pesimistički obojena.

Analogno Aristotelu on čoveka posmatra kao društveno biće, on je kauzalno i nužno po svojoj prirodi vezan za društvo, a njegova društvenost se ispoljava kroz sferu jezika, kulture, običaja i tradicije. Analogno Aristotelu, prema njemu fundament, zadatak države je da proizvodi vrline, iz ovog temeljnog zadatka proizilaze sve druge funkcije države.

Ovozemaljska država nije ništa drugo nego priprema pojedinaca, hrišćana za onozemaljsku državu. Država je, dakle, sredstvo za realizaciju neke više svrhe, a to jest put spasenja.

Iz ovog se da izvući zaključak, da Toma Akvinski daje primat i vladavinu crkve nad državom. U stvari kod njega, pošto je sve do renesanse, religija totalno vladala celokupnim svetom socijalnog života, država i religija se izražavaju kao druga strana ili oblik same države. Država nije ništa drugo, nego samo jedna od teoloških formi religije. Tako država ima prevashodno religijsko, teološko određenje i svrhu.

Dela[uredi | uredi izvor]

Glavna dela su mu:

Summa theologiae
Summa contra Gentiles

Počasti[uredi | uredi izvor]

Dana 18. jula 1323. godine papa Jovan XXII proglasio ga je svecem u Avinjonu.
Dana 15. aprila 1567. godine papa Pije V proglašava Tomu naučiteljem crkve (Doctor ecclesiae).
Dana 4. avgusta 1880. godine papa Lav XIII proglašava Tomu nebeskim zaštitnikom filozofskih i teoloških nauka.
Dana 13. septembra 1980. godine papa Jovan Pavle II proglašava Tomu naučiteljem čovečnosti (Doctor Humanitatis).

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Torrell 2005, str. 3. sfn greška: više ciljeva (2×): CITEREFTorrell2005 (help)
^ Brown 2014, str. 12
^ Conway 1911
^ Vaughan 1871
^ Benedict XV Encyclical Fausto appetente die 29 June 1921, AAS 13 (1921), 332; Pius XI Encyclical Studiorum Ducem §11, 29 June 1923, AAS 15 (1923), cf. AAS 17 (1925) 574; Paul VI, 7 March 1964 AAS 56 (1964), 302 (Bouscaren, vol. VI. str. 786–88).
^ Aquinas 1993.
^ „Saint Thomas Aquinas, First published Mon Jul 12, 1999; substantive revision Fri May 23, 2014”. Stanford Encyclopedia of Philosophy.
^ Marie-Dominique Chenu. „St. Thomas Aquinas, Italian Christian theologian and philosopher”. Encyclopeadia Britannica.
^ See Pius XI, Studiorum Ducem 11 (29 June 1923), AAS, XV ("non modo Angelicum, sed etiam Communem seu Universalem Ecclesiae Doctorem"). The title Doctor Communis dates to the fourteenth century; the title Doctor Angelicus dates to the fifteenth century, see Walz, Xenia Thomistica, III. str. 164 n. 4. Tolomeo da Lucca writes in Historia Ecclesiastica (1317): "This man is supreme among modern teachers of philosophy and theology, and indeed in every subject. And such is the common view and opinion, so that nowadays in the University of Paris they call him the Doctor Communis because of the outstanding clarity of his teaching." Historia Eccles. xxiii, c. 9.
^ Code of Canon Law, Can. 252, §3 „Archived copy”. Arhivirano iz originala 08. 05. 2011. g. Pristupljeno 22. 03. 2011.
^ Saint Thomas Aquinas – CatholicSaints.Info

Literatura[uredi | uredi izvor]

Aquinas, Thomas (1993). Selected Philosophical Writings. Oxford University Press. str. Xi. ISBN 978-0-19-283585-7. |access-date= zahteva |url= (pomoć)
Rev. Vaughan, Roger Bede (1871). The Life and Labours of St. Thomas of Aquin: Vol.I. London.
Conway, John Placid (1911). Saint Thomas Aquinas. London.
Torrell, Jean-Pierre (2005). Saint Thomas Aquinas: the person and his work. CUA Press. str. 3—. ISBN 978-0-8132-1423-8.
A. C. Brown, Jonathan (2014). Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. Oneworld Publications. str. 12. ISBN 978-1780744209. „Thomas Aquinas admitted relying heavily on Averroes to understand Aristotle.”
Aquinas, Thomas (2000). Clark, Mary T., ur. An Aquinas Reader: Selections from the Writings of Thomas Aquinas. Fordham University Press. ISBN 978-0-8232-2029-8.
——— (2002). Aquinas's Shorter Summa. Manchester, New Hampshire: Sophia Institute Press. ISBN 978-1-928832-43-0.
Davies, Brian (1993). The Thought of Thomas Aquinas. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-826753-9.
——— (2004). Aquinas: An Introduction. Continuum. ISBN 978-0-8264-7095-9.
Geisler, Norman, ur. (1999). Baker Encyclopedia of Christian Apologetics. Grand Rapids, Michigan: Baker Academic.
Gordon, Barry (2009) [1987], „Aquinas, St Thomas”, The New Palgrave: A Dictionary of Economics, 1 .
Hampden, Renn Dickson (1848). „The Life of Thomas Aquinas: A Dissertation of the Scholastic Philosophy of the Middle Ages”. Encyclopædia Metropolitana. London: John J. Griffin & Co.
Healy, Nicholas M. (2003). Thomas Aquinas: Theologian of the Christian Life. Ashgate. ISBN 978-0-7546-1472-2.
Kreeft, Peter (1990). Summa of the Summa. Ignatius Press. ISBN 978-0-89870-300-9.
Küng, Hans (1994). Great Christian Thinkers. New York: Continuum Books. ISBN 978-0-8264-0848-8.
McInerny, Ralph M. (1993). Aquinas Against the Averroists: On There Being Only One Intellect. Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-029-5.
Nichols, Aidan (2003). Discovering Aquinas: An Introduction to His Life, Work, and Influence. Wm. B. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-0514-0.
Russell, Bertrand (1967). A History of Western Philosophy. Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-20158-6.
Schaff, Philip (1953). „Thomas Aquinas”. The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge. 126. Grand Rapids, Michigan: Baker Book House. str. 422—23. Bibcode:1930Natur.126..951G. doi:10.1038/126951c0.
Stump, Eleonore (2003). Aquinas. Routledge. ISBN 978-0-415-02960-5.
Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom vlasništvu: Chisholm, Hugh, ur. (1911). „Thomas Aquinas”. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski) (11 izd.). Cambridge University Press.
Copleston, Frederick (1991). Aquinas: An Introduction to the Life and Work of the Great Medieval Thinker. Penguin Books. ISBN 978-0-14-013674-6.
Faitanin, Paulo (2008). A Sabedoria do Amor: iniciação à filosofia de Santo Tomás de Aquino [Love's philosophy: initiation to Saint Thomas Aquinas's philosophy] (na jeziku: Portuguese). Instituto Aquinate. ISSN 1982-8845.
——— (2008). O Ofício do Sábio: o modo de estudar e ensinar segundo Santo Tomás de Aquino [The wise's profession: the way of studying & learning after Saint Thomas Aquinas] (na jeziku: Portuguese). Instituto Aquinate. ISSN 1982-8845.
Paterson, Craig & Matthew S. Pugh (eds.), Analytical Thomism: Traditions in Dialogue. Ashgate, 2006. Introduction to Thomism
Porro, Paquale (2015). Thomas Aquinas: A Historical and Philosophical Profile. Washington, D.C.: Catholic University of America Press. ISBN 978-0-8132-2805-1.
Schmitz, Kenneth (2007). St. Thomas Aquinas (audiobook). Narrated by Charlton Heston. Ashland, Oregon; Boulder, Colorado: Knowledge Products; Blackstone Audiobooks; NetLibrary. ISBN 978-0-7861-6932-0. OCLC 78235338. Arhivirano iz originala 16. 12. 2011. g. Pristupljeno 07. 09. 2017.
Strathern, Paul (1998). Thomas Aquinas in 90 Minutes. Chicago: I.R. Dee. 90 pp. ISBN 978-1-56663-194-5.
Thomas Aquinas (1952), edd. Walter Farrell, OP, and Martin J. Healy, My Way of Life: Pocket Edition of St. Thomas – The Summa Simplified for Everyone, Brooklyn: Confraternity of the Precious Blood.
Torrell, Jean-Pierre (2005). Saint Thomas Aquinas (Rev. izd.). Washington, D.C.: Catholic University of America Press. ISBN 978-0-8132-1423-8. OCLC 456104266.
Wallace, William A (1970). „Thomas Aquinas, Saint”. Ur.: Gillispie, Charles. Dictionary of Scientific Biography. 1. New York: Scribner & American Council of Learned Societies. str. 196—200. ISBN 978-0-684-10114-9.
Weisheipl, James (1974). Friar Thomas D'Aquino: his life, thought, and work (1st izd.). Garden City, New York: Doubleday. ISBN 978-0-385-01299-7.
Eugene F. Rogers Jr., Aquinas and the Supreme Court: Biblical Narratives of Jews, Gentiles and Gender [1 ed.], 1118391160, 9781118391167 Wiley-Blackwell 2013

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

p r u Etika
Teorije	Kazuistika Konsekvencijalizam Deontologija Kantovska etika Etika brige Egzistencijalistička etika Metaetika Partikularizam Pragmatika Etika uloga Etika vrlina
Koncepti	Autonomija Aksiologija Verovanje Svest Pristanak Jednakost Briga Slobodna volja Dobro i zlo Sreća Ideal Pravda Moral Norma Sloboda Principi Patnja/bol Upravništvo Simpatija Poverenje Vrednost Vrlina Pogrešno puni indeks...
Filozofi	Lao Ce Platon Aristotel Diogen Valuvar Ciceron Konfučije Avgustin Hiponski Mencije Moci Sjuen Kuang Toma Akvinski Baruh Spinoza Dejvid Hjum Imanuel Kant Georg Vilhelm Fridrih Hegel Artur Šopenhauer Džeremi Bentam Džon Stjuart Mil Seren Kirkegor Henri Sidžvik Fridrih Niče Džordž Edvard Mur Karl Bart Paul Tilih Ditrih Bonhefer Filipa Fut Džon Rols Džon Djui Bernard Vilijams Dž. L. Maki Elizabet Enskom Vilijam Frankena Alaster Makintajer Ričard Her Piter Singer Derek Parfit Tomas Nejgel Robert Merihju Adams Čarls Tejlor Hose Azurmendi Kristin Korsgard Marta Nusbaum Spisak etičara
Primenjena etika	Bioetika Poslovna etika Etika diskursa Etika okruženja Pravna etika Etika medija Medicinska etika Etika nege Profesionalna etika Seksualna etika Etika jedenja mesa Etika tehnologije
Povezano	Hrišćanska etika Deskriptivna etika Etika u religiji Evoluciona etika Feministička etika Istorija etike Ideologija Islamska etika Jevrejska etika Normativna etika Filozofija prava Politička filozofija Socijalna filozofija Insekti u etici
Kategorija Ostava

Normativna kontrola
Međunarodne	FAST ISNI VIAF WorldCat
Državne	Norveška Čile Španija 2 Francuska BnF podaci Argentina Katalonija Nemačka Italija Izrael Finska Sjedinjene Države Švedska Letonija Japan Češka Australija Grčka 2 Koreja Hrvatska Holandija Poljska Portugalija Vatikan
Akademske	CiNii zbMATH
Umetničke	MusicBrainz ULAN
Ljudi	Italian People Deutsche Biographie Rodovid Trove
Ostale	COBISS.SR COBISS.AL COBISS.BG COBISS.SI Enciklopedija Britanika RISM SNAC IdRef