Una

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Una (višeznačna odrednica).

Una
Prirodni park Rijeka Una kod Novog Grada
Opšte informacije
Dužina	270 km
Pr. protok	32 ​m3⁄s
Sliv	Crnomorski
Vodotok
Ušće	Sava
Geografske karakteristike
Država/e	Bosna i Hercegovina Hrvatska
Oblast	Republika Srpska Federacija Bosne i Hercegovine
Pritoke	vidi
Reka na Vikimedijinoj ostavi

ušće

ušće Une u Savu kod Donje Gradine (Jasenovac) u Republici Srpskoj

Una je reka u zapadnom delu Bosne i Hercegovine; u donjem delu svog toka protiče kroz Republiku Srpsku, i ona je granična reka sa Hrvatskom. Una je desna pritoka Save. Njen basen zauzima površinu od 10.400 km², a u njemu živi oko milion ljudi.

Porijeklo naziva

Ime rijeke Une nastalo je od latinske riječi una (lat. una), koja znači „jedna” ili „jedina”.

Izvor i ušće

Ukupna dužina toka Une iznosi oko 212,5 km, a izvire u Lici (Hrvatska) u blizini naselja Donja Suvaja kod Srba, ispod planine Stražbenice. Uliva se u rijeku Savu na teritoriji Republike Srpske pored Jasenovca u koju godišnje donese gotovo osam milijardi kubnih metara vode.

Gradsko kupalište u Kozarskoj Dubici

Ušće reke Une (levo) u Savu (desno) kod Donje Gradine. U pozadini je granični most.

Naselja

Plodna zemlja i pristupačan teren su glavni razlozi što se u porječju Une (9.368 km²) nastanilo preko 700.000 stanovnika. Izvor rijeke se nalazi na oko 450 m nadmorske visine i podsjeća na jezerce okruženo krečnjačkim stijenama. Izvor ima status zaštićenog geografsko - geološkog spomenika prirode. Od manjih pritoka treba izdvojiti Studeni potok, Srebrenicu, Sredicu i Lalinovac. Una protiče kroz sljedeće gradove i naselja: Martin Brod, Kulen Vakuf, Ripač, Bihać, Krupu na Uni, Bosansku Otoku, Novi Grad, Kostajnicu, Kozarsku Dubicu.

Pritoke

Od većih desnih pritoka treba izdvojiti Srebrenicu, Unac, Krušnicu, Mlječanicu, Moštanicu, Sanu a od lijevih Klokot i Žirovac. U Unu se, od njenog izvora do Bihaća, ulijeva i velik broj podzemnih voda i manjih kraških vrela. Sliv Une nalazi se između slivova Kupe i Save na sjeveru, Krke i Zrmanje na jugu, Korane na sjeverozapadu, Vrbasa na istoku te Save na sjeveroistoku. Klima unskog sliva je umjerena kontinentalno-planinska sa prosječnom godišnjom temperaturom od oko 9,5 °C. U vrijeme sušnih ljetnih mjeseci vodostaj Une je karakteristično nizak, a od novembra do kraja proljeća vodostaj je visok a rijeka nerijetko zna i da poplavi.

Tok

U početnom toku Una ima sve osobine planinske rijeke i sve do Martin Broda kvalitet njene vode je prve kategorije. Sve do Bihaća Una teče dinarskim smjerom tj. od jugoistoka prema sjeverozapadu, a zatim rijeka skreće u pravcu sjeveroistoka i dalje teče duboko usječenom, širokom i prostranom dolinom gdje je kvalitet vode druge kategorije. Najnovijim istraživanjima i ronjenjem u izvor dostignuta je dubina od 205 m, ali dno nije pronađeno. Istraživanje će se nastaviti.

Vodopadi i znamenitosti

Prvi veliki unski vodopad nalazi se kod Martin Broda, naselja smještenog na dnu kanjona u kojem Uni pritiče rijeka Unac. Upravo na ovom dijelu Una je najatraktivnija jer je sedra stvorila mnoštvo kanala, brzaka i ostrvaca te nekoliko većih vodopada od kojih visina najvećeg iznosi približno 55 m.

Kod Martin Broda se održava i tradicionalna Unska regata (međunarodna turistička kajak regata) koja je bila prekinuta početkom devedesetih ali je obnovljena prije nekoliko godina. Martin Brod je poznat širom Evrope po raftingu, sportu kojem pogoduje nemiran tok rijeke, tako da svake godine na Unu dolaze sportisti iz mnogih evropskih zemalja. Uz Unu se, u neposrednoj blizini Martin Broda, nalaze i nekoliko spomenika kulture kao što su manastir Rmanj te Milančeva kula, građevina iz rimskog doba.

Drugi veliki vodopad je Štrbački buk koji se nalazi u Republici BiH kod sela Donji Štrbci, u neposrednoj blizini Hrvatske granice. Štrbački buk se sastoji od nekoliko vodopada koji su veoma blizu jedan drugom a najveći je visok oko 25 m.

Fauna i flora

U rijeci Uni, prema podacima ribolovnih društava živi 28 različitih vrsta riba koje znaju dostići i preko 30 kilograma težine. Pored rijeke raste i gotovo dvije stotine različitih vrsta ljekovitih biljaka a rijetka biljka „unska zvončica“ dobila je ima upravo po rijeci Uni.

Literatura

• Mala enciklopedija (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. 
• Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3. 

Vidi još

• Manastir Rmanj

Spoljašnje veze

• Agencija Republike Srpske za vode oblasnog riječnog sliva Save: Sliv Une (jezik: srpski)
• Rijeka Una Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. mart 2005)
• "Politika", 22. mart 1937