Francuska Indokina

Francuska Indokina Indokineska federacija Fédération indochinoise (francuski) សហភាពឥណ្ឌូចិន (kmerski) Liên bang Đông Dương (vijetnamski)
Zastava Grb
Himna:  "La Marseillaise"
Glavni grad	Sajgon (1887–1902) Hanoj (1902–1945) Sajgon (1945–1954)
Vladavina
Istorija
‍
Geografija
Površina	‍
— ukupno
Stanovništvo	‍
—
— gustina
Ekonomija
Ostale informacije
Vremenska zona	UTC

Francuska Indokina (franc. Indochine française, vij. Đông Dương thuộc Pháp) je bila deo Francuske kolonijalne imperije u jugoistočnoj Aziji. Osnovana je 1887. kao federacija tri vijetnamska regiona: Tonkin (sever), Anam (centar), i Kočinčina (jug), kao i Kambodže.

Laos je uključen 1893, a Kvangčouvan 1900. Prestonica je premeštena iz Sajgona (u Kočinčini) u Hanoj (Tonkin) 1902. godine. Tokom Drugog svetskog rata, kolonijom je upravljala Višijevska Francuska i bila je pod japanskom okupacijom. Počev od maja 1941, Vijetmin, komunistička vojska pod vođstvom Ho Ši Mina, je započela pobunu protiv Francuza, poznatu kao Prvi rat u Indokini.

U Sajgonu, antikomunistička Država Vijetnam pod vođstvom bivšeg cara Bao Đaija je dobila nezavisnost 1949. Nakon Ženevskog sporazuma iz 1954, Vijetmin je preuzeo vlast nad Severnim Vijetnamom, a vlada Bao Đaija je nastavila da vlada u Južnom Vijetnamu.

Istorija

Indokina 1891. godine (iz Le Monde illustré).

Ekspanzija Francuske Indokine (plavo)

Administrativna podela Francuske Indokine.

Tu Duk iz dinastije Ngujen, od 1848. car Vijetnama, odlučno je odbio da potpiše trgovinske ugovore s Francuskom koja je, u vreme regenstva Napoleona III, pokušavala učvrstiti svoj položaj u jugoistočnoj Aziji. Nakon toga, 1856. Francuska otpočinje vojnu ekspediciju: 1856. napadaju Da Nang, 1858. glavni grad Hue, a 18. februara 1859. osvajaju Sajgon (danas Ho Ši Min. Iz Sajgona vojno zaposedaju jug zemlje s deltom Mekonga.

Vijetnam je 1863. bio prisiljen da ustupi jug zemlje Francuskoj koja ga anektira kao svoju koloniju pod imenom Kohinhin. Po završetku Francusko-kineskog rata (1884. - 1885) Francuzi zauzimaju i ostatak Vijetnama osnivajući protektorate Anam i Tonking koje ostavljaju pod formalnom vlašću vijetnamskog cara u Hueu. Indokineska unija ili Francuska Indokina sjedinjavala je Anam, Tonking i Kohinhin (koji su danas delovi državnog područja Vijetnama) i Kmersko kraljevstvo, današnju Kambodžu.

Tom kolonijalnom carstvu 1893. pripojen je i Laos, a od 1900. pa do februara 1943, kad ga zauzimaju Japanci, pod upravom francuske Indokineske Unije bio je i Kvang-Čou-Van, područje na jugu Kine koje je bilo u francuskom najmu.

Tokom decembra 1940. i januara 1941. vodio se rat između Francuske i Tajlanda u kojem je pobedio Tajland. U vreme Drugog svetskog rata Japanci preuzimaju vlast, ali francuske trupe ostaju u zemlji sve do marta 1945.

Borba za oslobađanje od kolonijalne vlasti vodila se tokom svog vremena francuske kolonijalne vladavine, da bi vrhunac doživela krajem Drugog svetskog rata, kada je oslobodilački pokret, predvođen komunističkim Vijetminom, koji je vodio Ho Ši Min, a zbog borbe protiv Japanaca imao je podršku SAD, nakon kapitulacije Japana prerastao u opštenarodni ustanak protiv kolonijalnih vlasti. Ustanak je poznat kao Kolovoška revolucija. U Hanoju je 2. septembra 1945. proglašena Demokratska Republika Vijetnam, a za predsednika je proglašen Ho Ši Min.

To je izazvalo intervenciju kineskih snaga Kuomintanga u severnom, te britanskih i francuskih u južnom Vijetnamu. Da bi uništili novouspostavljenu državu, Francuzi su od 1945. do 1954. vodili borbe protiv vijetnamske vojske. Nakon poraza kod Dijen Bijen Fua 1954. godine Francuska je pristupila mirovnim pregovorima koji su okončani na konferenciji u Ženevi u julu 1954. Tada su zaraćene strane potpisale akt o prekidu vatre, a Francuska je priznala Demokratsku Republiku Vijetnam. Iste godine Francuska Indokina izdvaja se iz Francuske unije, a 20. juna Indokineska konferencija (poznata i pod imenom Ženevska indokineska konferencija) potvrđuje puni suverenitet Kambodže, Laosa i Vijetnama.

Nasleđe

Tokom francuske vladavine povedena je energična borba protiv brojnih epidemijskih i endemičnih bolesti, izgrađeno je gotovo 3 000 km željezničkih pruga i još daleko veći broj kilometara puteva. Podignut je savremeni univerzitet i višestruko je uvećana proizvodnja riže. Amerikanac Kejlis procenjuje 1938. da su u Indokini stranci uložili 464 000 000 američkih dolara, od čega su 384 000 000 otpadala na zapadni kapital, koji je 95% bio francuski. U razdoblju između dva svetska rata Francuska Indokina postala je treći izvoznik riže i kaučuka na svetu. Svake su se godine u Francusku odlivali golemi prihodi francuskih banki i kompanija. Vijetnamci su snosili teške terete, dok su francuske kompanije bile oslobođene obaveze plaćanja poreza. Glavni guverner Paskvier naručio je od jedne kompanije 450 000 t soli po ceni od 4,5 pijastera za 100 kg, dok je istovremeno uprava plaćala vijetnamskim proizvođačima određenu najvišu moguću cenu od 2,6 pijastera za 100 kg.

Kako bi uravnotežili indokineski budžet, koji je hranio preterano velik broj francuskih činovnika, Francuzi su zaveli monopol opijuma, alkohola i soli. Jedan prefekt izdao je pismeno naređenje da se u njegovom okrugu svakog meseca obvezno potroši 800 l alkohola. Selima koja puno troše bila je predviđena nagrada, a onima koja nedovoljno troše kazna. Dok su se Francuzi bogatili iscrpljujući bogatstva, domoroci su živeli u izrazitoj bedi. Gotovo sve njihove naseobine bile su jednostavne kolibe, izgrađene od drva ili blata, pokrivene slamom. Trake crvenog ili žutog papira s natpisom na kineskom pismu visile bi na zidovima, a drveni ili katkad bronzani ukrasi bili su tragovi nestalog blagostanja. Od 1900. do 1937. godine potrošnja riže po stanovniku Indokine pala je s 262 kg na 182 kg godišnje. Samo u Kohinhinu od 1880. do 1928. proizvodnja riže porasla je od 650 000 t na 2 750 000, ali istovremeno se i izvoz iz tog dela Vijetnama više nego ušesterostručio, s 300 000 na 19 000 000 t. Korist od proizvodnje imali su prvenstveno francuski eksploatatori, a mase naroda su gladovale. Raskošne zgrade oko Malog jezera u Hanoju bile su upravne zgrade ili vile francuskih činovnika, a dve trećine gradskog prostora pripadalo je sirotinji. Bilo je 10 000 vodovodnih slavina u gradu od 400 000 stanovnika.

Dok su Francuzi upravljali Hajfongom, iz te su se luke masovno odnosila prirodna bogatstva. Godine 1938. kroz Hajfong je bilo uvezeno 207 907 t razne robe; uglavnom za francuske jedinicee, činovnike i imućnije domoroce, te nešto riže za opštu potrošnju. Iste je godine kroz istu luku bilo izvezeno više od 2 000 000 t vijetnamskih proizvoda. Od 218 preduzeća, koja su se te godine bavila spoljnom trgovinom, 161 je bilo francusko, 24 kineskih, 20 indijskih, a svega 13 vijetnamska. Već 1890-ih počeli su Francuzi u blizini Hajfonga da iskopavaju antracit, 7 500 do 8 000 kalorija po kilogramu. Rezerve su se nakon odlaska Francuza procenjivale na oko 300 000 000 t.

U Đueng Jenu nalazila se rafinerija cinka. Hongajski ugalj kopao se uz samu obalu u zalivu Ha Long. Francuska Indokina trošila je veoma malo uglja, a izvozilo se oko 9/10 proizvodnje, koja je godine 1938. dostigla 2 300 000 t. Pretpostavlja se da su Francuzi ukupno iskopali oko 60 000 000 t. Tokom francuske vladavine zemlja veleposjednika ne računajući plantaže obuhvatala je 50% vijetnamske teritorije, opštinska zemlja koju su većinom prigrabili veleposednici 10%, zemlja u posedu 9/10 poljoprivredne populacije 30%, zemlja u rukama kolonista i misija 10%. Ovi se podaci odnose na 5 000 000 ha rižinih polja, ali ne i na kolonijalne plantaže.

Celi Vijetnam je potkraj kolonijalnog doba brojio svega 4 500 nastavnika svih stepena, na više od 20 000 000 stanovnika. 95% ljudi bilo je nepismeno. Francuzi su samo u najnižim razredima narodnih škola dopuštali nastavu na vijetnamskom, a u gimnazijama je već samo francuski bio nastavni jezik. Prosečni Vijetnamac koji je uspeo da pođe u školu učio bi prve tri godine na svom maternjem jeziku, zatim popola na vijetnamskom i francuskom, da bi u uzrastu od 14 godina polagao završni ispit isključivo na francuskom jeziku. Na Indokineskom univerzitetu, koje je u Hanoju otvorio Albert Sarot, nikad nije bilo više od 700 studenata. Od toga su oko 600 bili Vijetnamci. S tog univerziteta godišnje bi izlazilo 10 do 15 lekara, nešto pravnika i filozofa. Kvalitet nastave je bio kolonijalan, apsolventi nisu smeli konkurisati - specijalistima iz metropole. Viša pedagoška škola davala je 20 nastavnika godišnje, dok 1935. nije bila sasvim ukinuta. U poslednjoj kolonijalnoj predratnoj godini u višim razredima gimnazije u celom Vijetnamu nalazilo se 465 učenika.

Glad je tokom 1944. i 1945. samo u Tonkinu pokosila gotovo 2 000 000 ljudi. Na području delte Crvene reke oko 62% seljačkih porodica posedovalo je manje od 0,36 ha zemlje, a 20% imalo je manje od 0,18 ha. Seljaci su bili prisiljeni na težak rad u rudnicima, plaćen jako niskim nadnicama. Hongajski rudnici pre Drugog svetskog rata proizvodili su više od 2 000 000 t godišnje, od kojih se preko 80% izvozilo. Za radni dan bivola plaćalo se 4 franka, a za radni dan čoveka 2 franka. Nadnica rudara u okrugu Dong Trieu pala je s 0,7 pijastera godine 1930. na 0.38 pijastera 1936, a nadnica nekvalifikovane ženske radnice u Hajfongu s 0,31 na 0,17 pijastera u istom razdoblju.

Cena riže u Sajgonu pala je s 13,1 pijastera za 100 kg u aprilu 1930. na svega 3,2 pijastera u novembru 1933. godine. Izvoz riže srozao se od 1928. do 1931. od 1 900 000 na 960 000 t. Cene kaučuka pale su za dve godine na svega jednu petinu, a s cenama su padali ili praktično nestajali mršavi prihodi izgladnelih indokineskih seljaka. Godine 1931. francuske vlasti povele su najokrutniju represiju protiv domorodaca koji su se zalagali za nezavisnost. Comité de Défense des Indochinois, koji su u Parizu pokrenuli Romenn Roland i Fransis Žordan, beleži 1930. godine 699 streljanja: 50 u doba Jen Baja, 30 na 1. maj, 40 na godišnjicu Oktobarske revolucije, 115 prilikom protesta na godišnjicu Kantonske komune. Iste godine bilo je 2 963 hapšenja: 83 ugapšenih su osuđeni na smrt, 546 na doživotni zatvor, 795 na vremenske kazne. Od januara do aprila iduće godine došlo je do 1 419 novih hapšenja. Godine 1932. bilo je oko 10 000 indokineskih političkih zatvorenika u zatvorima Hanoja, Hajfonga, Vinha, Sajgona, u robijašnicama na ostrvu Paolo Kondor i u Son La, u logorima smrti u Francuskoj Gvajani.

Dana 20. novembra 1946. francuska vojska otvara artiljerijsku vatru na Hajfong, ubija u njemu 6 000 civila i osvaja ga. Istog dana stavlja pod nadzor i grad Langson.

Literatura

• Brocheux, Pierre, and Daniel Hemery. Indochina: An Ambiguous Colonization, 1858–1954 (University of California Press;) 2010 490 stranica; istorija Francuske Indokine.
• Chandler, David (2007). A History of Cambodia (4. izd.). Boulder, Colorado:: Westview Press. ISBN 978-0-8133-4363-1. 
• Duiker, William (1976). The Rise of Nationalism in Vietnam, 1900-1941. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 978-0-8014-0951-6. 
• Edwards, Penny (2007). Cambodge: The Cultivation of a Nation, 1860–1945. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-2923-0. 
• Evans, Grant (2002). A Short History of Laos. Crow's Nest, Australia: Allen and Unwin. ASIN B000MBU21O. 
• Marr, David (1971). Vietnamese Anticolonialism, 1885–1925. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-01813-6. 
• Marr, David (1982). Vietnamese Tradition on Trial, 1920–1945. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-04180-6. 
• Marr, David (1995). Vietnam 1945: The Quest for Power. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-07833-8. 
• McLeod, Mark (1991). The Vietnamese Response to French Intervention, 1862–1874. New York: Praeger. ISBN 978-0-275-93562-7. 
• Murray, Martin J. (1980). The Development of Capitalism in Colonial Indochina (1870–1940). Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-04000-7. 
• Osborne, Milton (1969). The French Presence in Cochinchina and Cambodia: Rule and Response (1859–1905). Ithaca, New York: Cornell University Press. ASIN B000K13QGO. 
• Perkins, Mandaley (2006). Hanoi, Adieu: A bittersweet memoir of French Indochina. Sydney, Harper Perennial. ISBN 978-0-7322-8197-7. 
• Stuart-Fox, Martin (1997). A History of Laos. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-59235-2. 
• Tarling, Nicholas (2001). Imperialism in Southeast Asia: "A Fleeting, Passing Phase". London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-23289-0. 
• Tully, John (2003). France on the Mekong: A History of the Protectorate in Cambodia, 1863–1953. Lanham, Maryland: University Press of America. ISBN 978-0-7618-2431-2. 
• Woodside, Alexander (1976). Community and Revolution in Modern Vietnam. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 978-0-395-20367-5. 
• Zinoman, Peter (2001). The Colonial Bastille: A History of Imprisonment in Vietnam, 1862–1940. Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0-520-22412-4. 

Spoljašnje veze

• The Colonization of Indochina, from around 1892
• Indochina, a tourism book published in 1910