Habzburška monarhija

Habzburška monarhija; Habsburgermonarchie
	Zastava Grb
	; Teritorija Monarhije 1789.
Geografija
Kontinent	Evropa
Regija	srednja Evropa, Balkan, zapadna Evropa
Prestonica	Beč, Prag
Društvo
Službeni jezik	latinski, njemački
Religija	katolicizam, protestantizam, pravoslavlje, judaizam
Politika
Oblik države	monarhija
— Car	Ferdinand I
Istorija
Istorijsko doba	novi vek
— Osnivanje	1526.
— Ukidanje	1804. (1918)
— Status	bivša država
Zemlje prethodnice i naslednice; Habzburške monarhije
Prethodnice:	Naslednice:
	Kraljevina Ugarska

Habzburška monarhija (njem. Habsburgermonarchie), nekad i Austrijska monarhija (njem. Österreichische Monarchie) ili Dunavska monarhija (njem. Donaumonarchie), nezvaničan je naziv koji koriste istoričari za zemlje i pokrajine kojim je vladao mladi austrijski ogranak dinastije Habzburg do 1780. godine, a zatim njen nasljednik dinastija Habzburg-Loren sve do 1918. Zbog boja zastave, često je kolokvijalno nazivana i „Crno-žuta monarhija”.

Monarhija je bila složena država sastavljena od teritorija unutar i izvan Svetog rimskog carstva, ujedinjena samo pod jednim monarhom. Dinastički glavni grad je bio Beč, osim od 1583. do 1611. godine,^[1] kada je bio premješten u Prag. Od 1804. do 1867. Habzburška monarhija je bila formalno ujedinjena kao Austrijsko carstvo, a od 1867. do 1918. kao Austrougarska monarhija.^[2]^[3]

Glava austrijske grane dinastije Habzburg je često bio izabrani Sveti rimski car sve do raspada carstva 1806. godine; od 1415. do raspada carstva 1806. samo Karlo VII nije bio habzburški vladar Austrije.^[4]^[5] Dva entiteta nikada nisu bila pogranična, Habzburška monarhija je pokrivala mnoge zemlje izvan Svetog rimskog carstva, a većinom Carstva su vladale druge dinastije. Habzburška monarhija obično nije uključivala sve teritorije kojim su vladali Habzburzi. Starija grana dinastije je vladala Španijom do 1700, ali se obično nije uključivala u definiciju „Habzburške monarhije” nakon vladavine Karlo V, koji je podijelio dinastiju između austrijskih i španskih grana nakon svoje abdikacije 1556. godine.

Značaj Habzburške monarhije[uredi | uredi izvor]

Carevina Habzburga, koja je zvanično nestala 1918. godine, je bila jedinstvena što se samog uređenja tiče. Skup teritorija kojima je vladala kuća Habzburga nikad nije u potpunosti definisan. Najšire granice određene su 1526. godine, kada je Ferdinand, koji je već imao brojne titule kao vladar alpsko-nemačkih zemalja, postao je kralj Češke i kralj Ugarske, pa ipak te teritorije skoro tri stotine godina nisu imale zajedničko ime. Bile su to "zemlje pod kućom Habzburga" ili "zemlje svetog rimskog cara". Između 1740. i 1745, kada su Habzburzi ispustili iz ruku carsku titulu, Marija Terezija je sebe mogla nazvati samo "kraljicom Ugarske", mada njena carevina, nije bila Ugarska carevina. 1804. je Franc II, poslednji sveti rimski car, doživeo da vidi kako njegovu carsku titulu ugrožava Napoleonova ambicija, pa je sebi izmislio titulu "car Austrije". To je, takođe, dinastičko ime. Carevina je pripadala kući Habzburga, a ne Austrijancima. 1867. mađarska nacija je izrazila želju za partnerstvom sa carem, i tako je Carevina dobila ime "Austrougarska".^[6] Sami Habzburzi su po poreklu nemačka dinastija. Dodali su svojoj lozi prvo španski, a kasnije i italijanski element, a da pri tom nisu ostali ukorenjeni ni u jednom posebnom regionu ili narodu. Nijedna porodica nije toliko dugo opstala niti je ostavila tako dubok trag u Evropi, Habzburzi su bili najveća dinastija moderne istorije. Istorija cele srednje Evrope se vrti oko njih i oni su uz Osmanlije, dinastija koja se najduže održala na vlasti u Evropi.^[7] Habzburzi su, u svoje vreme, izvršili mnoge zadatke. U 16. veku su branili Evropu od Turaka, u 17. veku su izvojevali pobedu nad protivreformacijom, u 18. veku su propagirali ideju prosvećenosti, u 19. veku su bili brana stvaranju velike nemačke nacionalne države.