Herbicidi
Herbicidi su različita hemijska jedinjenja, pretežno organskog porekla, namenjena za uništavanje biljaka.[1] Reč herbicid potiče od latinskih reči herbum (herbi) što znači trava, biljka i caedare što znači ubiti, uništiti. Sva jedinjenja sa fitocidnim osobinama mogla bi se označiti herbicidima. Međutim, u praktičnom smislu pod herbicidima se podrazumevaju samo ona jedinjenja koja se koriste u borbi protiv korovskog bilja, mada herbicidi mogu delovati i na gajene biljke, što zahteva dobro poznavanje delovanja svakog herbicida.[2]
Selektivni herbicidi suzbijaju određene vrste korova, dok željeni usev ostavljaju relativno neoštećenim. Neselektivni herbicidi (koji se ponekad nazivaju totalnim sredstvima za uništavanje korova u komercijalnim proizvodima) mogu se koristiti za čišćenje otpada, industrijskih lokaliteta i gradilišta, železnica i železničkih nasipa, jer oni ubijaju sav biljni materijal sa kojim dolaze u kontakt. Pored selektivnosti/neselektivnosti, druge važne razlike uključuju postojanost (poznatu i kao rezidualno delovanje: koliko dugo proizvod ostaje na mestu i ostaje aktivan), način preuzimanja (da ga apsorbuje samo nadzemno lišće, ili se apsorpcija odvija kroz korenje, ili na drugi način) i mehanizam delovanja (kako funkcioniše). Istorijski gledano, proizvodi kao što su obična so i druge metalne soli korišćeni su kao herbicidi, međutim postepeno je opadala potražnja za njima, a u nekim zemljama je deo njih zabranjen zbog postojanosti u tlu i zabrinutosti zbog toksičnosti i zagađenja podzemnih voda. Herbicidi su takođe korišćeni u ratovanju i sukobima.
Savremeni herbicidi su često sintetički oponašivači prirodnih biljnih hormona koji ometaju rast ciljnih biljaka. Termin organski herbicid poprimio je značenje herbicid namenjen za organsku poljoprivredu. Neke biljke proizvode i sopstvene prirodne herbicide, kao što je rod Juglans (orasi) ili kiselo drvo; takvo delovanje prirodnih herbicida i drugih srodnih hemijskih interakcija naziva se alelopatija. Zbog otpornosti na herbicide - što jedan od glavnih problema u poljoprivredi - brojni proizvodi kombinuju herbicide sa različitim načinima delovanja. Integrisano upravljanje štetočinama može koristiti herbicide zajedno sa drugim metodama suzbijanja štetočina.
U Sjedinjenim Državama 2012. godine, oko 91% celokupne upotrebe herbicida, utvrđeno prema težini, bilo je u poljoprivredi.[3]:12 U 2012. godini svetski izdaci za pesticide iznosili su skoro 24,7 milijardi dolara; herbicidi su činili oko 44% te prodaje i činili su najveći deo, zatim insekticidi, fungicidi i fumiganti.[3]:5 Herbicidi se takođe koriste u šumarstvu,[4] gde su pronađene određene formulacije za suzbijanje vrsta tvrdog drveta u korist četinara nakon seče,[5] kao i pašnjačkih sistema, i u upravljanju područjima izdvojenim kao staništa divljih životinja.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pre široko rasprostranjene upotrebe herbicida, za suzbijanje korova se koristila običajna kontrola, poput promene pH tla, slanosti ili nivoa plodnosti.[6] Mehanička kontrola (uključujući ratarstvo) takođe se koristila (i još uvek se koristi) za suzbijanje korova.
Prvi herbicidi[uredi | uredi izvor]
Iako su istraživanja herbicida započeta početkom 20. veka, prvi veliki proboj bio je rezultat istraživanja potencijalne ratne upotrebe herbicida obavljenog u Ujedinjenom Kraljevstvu i Sjedinjenim Državama tokom Drugog svetskog rata.[7] Prvi moderni herbicid, 2,4-D, prvi put je otkrio i sintetisao V. G. Templman iz Imperijalnim hemijskim industrijama. Godine 1940, on je pokazao da bi „Supstance za rast koje bi se primenjivale na odgovarajući način ubile određene širokolisne korove u žitaricama bez štete na usevima“. Njegov tim je do 1941. uspeo da sintetiše tu hemikaliju. Iste godine to je postigao i R. Pokorni iz SAD.[8]
Nezavisno od toga, tim pod rukovodstvom Jude Herš Kvastela, radeći na eksperimentalnoj stanici Rotamsted, došao je do istog otkrića. Kvastel je dobio zadatak od britanskog Saveta za poljoprivredna istraživanja (ARC) da otkrije metode za poboljšanje prinosa useva. Analizirajući tlo kao dinamički sistem, a ne kao inertnu supstancu, on je uspeo da primeni tehnike poput perfuzije. Kvastel je uspešno kvantifikovao uticaj različitih biljnih hormona, inhibitora i drugih hemikalija na aktivnost mikroorganizama u zemljištu i procenio njihov direktan uticaj na rast biljaka. Iako je kompletan rad ove jedinice ostao tajna, određena otkrića su razvijena za komercijalnu upotrebu nakon rata, uključujući jedinjenje 2,4-D.[9]
Podela[uredi | uredi izvor]
Po načinu delovanja na biljke, herbicidi se dele na:
- totalne, koji uništavaju sve biljke
- selektivne, koji uništavaju samo određene vrste biljaka, u prvom redu korovsko bilje
Prema načinu delovanja mogu se podeliti na:
- herbicide kontaktnog dejstva
- translokacione herbicide
Herbicidi kontaktnog dejstva deluju pri neposrednom kontaktu sa nadzemnim delovima biljaka, dok se translokacioni prenose po organizmu sprovodnim sistemima biljaka.[2]
Neka hemijska jedinjenja koja deluju kao herbicidi označavaju se kao:
- arboricidi (za uništavanje drveća i šiblja),
- defolijanti (za izazivanje opadanja lišća),
- desikanti (za izazivanje sušenja biljaka),
- silvicidi (za uništavanje kompleksa šuma).
Pregled herbicida[uredi | uredi izvor]
| Oznaka | Aktivnost protiv korova / Korovskih biljaka |
| ++++ | Odlična |
| +++ | Vrlo dobra |
| ++ | Dobra |
| + | Zadovoljavajuća |
| – | Neodgovarajuća |
| ? | Nije testirana |
NA= Zaštita od rizika posle tretmana VA= Zaštita od rizika pre tretmana
| ACC inhibitor | |
| VLCFA inhibitor | |
| Inhibitor sinteze celuloze | |
| Inhibitor fotosinteze (PS inhibitor) | |
| Totalni herbicid | |
| Mikrotubulski inhibitor | |
| Supstance rasta |
| Korov | Tepraloksidim | Glufozinat | Flufenacet | Napropamid | Isoksaben VA | Fluazifop-p-butil NA | Metamitron VA+NA[10] | Propizamid[11] | Fenmedifam[12] | Klopiralid | Glifosat | Kletodim NA | Hloridazon | Pendimetalin |
| Alopecurus myosuroides (crna trava) | + | ++++ | +++ | +++ | – | +++ | – | +++ | – | – | ++++ | ++ | ++ | + |
| Anagallis arvensis | ? | +++ | ? | ? | ? | – | – | ? | ? | – | +++ | – | ++ | ++ |
| Siliquastrum arvense | – | – | – | ++ | ++++ | – | ++ | – | + | – | ++++ | – | – | ++ |
| Arabidopsis thaliana | ? | +++ | – | ? | ? | – | ? | ? | + | – | ++++ | – | – | ++ |
| Myosotis arvensis | ? | ++++ | – | – | ++ | – | ? | ? | + | – | ++++ | – | ++ | ++ |
| Rod Amaranthus (štirovi) | ? | ++++ | – | ? | + | – | ++ | ? | – | – | ++++ | – | +++ | ++ |
| „Volonterske” žitarice | + | ++++ | – | ++ | – | +++ | – | ++++ | – | – | ++++ | ++ | – | – |
| „Volonterski” predstavnici roda Rapthus | – | +++ | – | – | – | – | – | – | – | – | ++++ | – | – | – |
| Jednogodišnja pasja trava | – | ++++ | – | ? | + | – | – | – | – | – | ++++ | – | ++ | +++ |
| Predstavnici roda Cardus (čičci) | – | ++ | – | – | – | – | – | – | – | ++ | +++ | – | ++ | – |
| Jednogodišnje metličaste trave | ++ | ++++ | ++++ | ++++ | – | – | – | ++++ | – | – | +++ | ++ | +++ | ++ |
| Inhibitori letenja (rasejavanja) | + | ++++ | +++ | +++ | – | ++ | – | +++ | – | – | ++++ | +++ | – | + |
| „Francuske” biljke | – | ++++ | – | – | ++ | – | – | – | +++ | – | ++++ | – | +++ | + |
| Divlje rotkve, rod Raphanus | – | +++ | +++ | ? | ? | – | – | + | +++ | – | ++++ | – | – | +++ |
| Predstavnici roda proso | + | +++ | ++ | ? | – | ++ | – | + | – | – | ++++ | ++ | +++ | + |
| Capsela pastoris pastirske torbice | – | ++++ | ++ | – | ++++ | – | ++++ | ? | ++ | – | ++++ | – | +++ | ++ |
| Predstavnici roda Petersilia (pasja petersilija) | ? | ++++ | – | ? | + | – | – | ? | – | – | ++++ | – | +++ | – |
| Predstavnici roda Chamomilla (kamilice) | – | ++++ | ++ | ++ | + | – | – | – | – | + | ++++ | – | ++ | + |
| Mala kopriva (rod Urtica) | – | ++++ | – | + | – | – | + | – | ++ | – | ++++ | – | ++ | – |
| Korovski redstavnici roda Calendula | – | ++ | + | – | – | – | – | – | + | – | +++ | – | + | + |
| Predstavnici kvrgavog korova | – | ++ | – | +++ | – | – | – | – | + | – | +++ | – | + | |
| Ambrozija, krstašice (rodovi Arthemisia i Senecio) | – | ++++ | + | + | +++ | – | ++ | – | +++ | + | ++++ | – | +++ | – |
| Ranunculus repens (ljutići) | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | ++ | – | ++ | – |
| Žablji rogoz | ? | +++ | ++ | ++ | + | ? | +++ | +++ | – | – | ++++ | ? | – | ? |
| Predstavnici roda Solanum | – | ++++ | – | +++ | ++++ | – | – | – | ++++ | – | ++++ | – | ++ | ++ |
| Veronica persica predstavnici roda čestoslavica) | ? | ++++ | – | + | +++ | – | – | ++ | + | – | ++++ | – | + | +++ |
| Elymus repens i srodne vrste | + | + | – | – | – | + | – | + | – | – | +++ | + | – | – |
| Solanum nigra (pomoćnice) | – | ++++ | + | – | ++ | – | – | ? | – | – | ++++ | – | ++ | + |
| Predstavnici roda Geranium | – | +++ | – | ? | ++++ | – | – | ? | – | – | ++++ | – | ? | – |
| Stellaria media | – | ++++ | + | + | +++ | – | – | +++ | +++ | – | ++++ | – | ++ | +++ |
| Pašnjački korovi | – | ++ | – | ? | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| Belo zelje, predstavnici roda Chenopodium | – | ++++ | – | ++++ | ++++ | – | – | – | ++++ | – | ++++ | – | ++ | ++ |
| Culmus communis i obične zimske stabljike | + | ++++ | +++ | +++ | – | ++ | ++ | ++ | – | – | ++++ | +++ | +++ | ++ |
Grupe herbicidnih supstanci[uredi | uredi izvor]
Značajni herbicidi[13] Grupa supstanci Aktivno jedinjenje grupe Prodaja u svetu (%)
(S-grupa, 2000)Aminokiselinski derivati 
Glifosat18,0 Sulfonilurea 
Amidosulfuron10,8 Triazin 
Atrazin8,5 Preparati ureje 
Monuron4,3 Dekopler 
2-Metil-4,6-dinitrofenol (DNOC)Anilid 
PropanilTriazinon 
MetamitronBenzotiadiazol 
BentazonFenilpiridazin 
PiridatCikloheksandion 
CikloksidimBipiridil 
DikvatdibromidZaštitnici semena 
Ciometrinil
propionamide_200.svg)
Galerija slika[uredi | uredi izvor]
-
Usevi nakon tretmana herbicidom -
Oštećena trava nakon posipanja herbicidom -
Zakržljali rast maslačka (Taraxacum officinale) usled tretmana herbicidom
.jpg)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ EPA. February 2011 Pesticides Industry. Sales and Usage 2006 and 2007: Market Estimates Arhivirano 2015-03-18 na sajtu Wayback Machine. Summary in press release here Main page for EPA reports on pesticide use is here.
- ^ a b Šimon Đarmati, Zagađenje vazduha, Viša politehnička škola, Beograd, 2005
- ^ a b Atwood, Donald; Paisley-Jones, Claire (2017). „Pesticides Industry Sales and Usage: 2008 – 2012 Market Estimates” (PDF). U.S. Environmental Protection Agency.
- ^ „Governments say glyphosate is safe, but some say 'poison' is being sprayed on northern forests”. CBC News. 2. 7. 2019.
- ^ „GLYPHOSATE AND THE POLITICS OF SAFETY”. Halifax Examiner. 7. 10. 2016.
- ^ Robbins, Paul (2007-08-27). Encyclopedia of environment and society. Robbins, Paul, 1967-, Sage Publications. Thousand Oaks. str. 862. ISBN 9781452265582. OCLC 228071686.
- ^ Andrew H. Cobb; John P. H. Reade (2011). „7.1”. Herbicides and Plant Physiology. John Wiley & Sons. ISBN 9781444322491.
- ^ Robert L Zimdahl (2007). A History of Weed Science in the United States. Elsevier. ISBN 9780123815026.
- ^ Quastel, J. H. (1950). „2,4-Dichlorophenoxyacetic Acid (2,4-D) as a Selective Herbicide”. Agricultural Control Chemicals. Advances in Chemistry. 1. str. 244—249. ISBN 978-0-8412-2442-1. doi:10.1021/ba-1950-0001.ch045.
- ^ Adama Produktinformation [http//www.adama-produkte.com/de/d/36#Wirkungsspektrum Goltix Gold]
- ^ „Propyzamide”.
- ^ Adama Produktinformation Kontakt 320 SC
- ^ Thomas Seitz,Michael G. Hoffmann, Hansjörg Krämer: Herbizide für die Landwirtschaft, Chemie in unserer Zeit, 2003, S. 112.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- A Brief History of On-track Weed Control in the N.S.W. SRA during the Steam Era Longworth, Jim Australian Railway Historical Society Bulletin, April, 1996 pp99–116
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- National Pesticide Information Center, Information about pesticide-related topics
- National Agricultural Statistics Service
- Best Weed Killer
- US EPA
- UK Pesticides Safety Directorate
- European Commission pesticide information
- pmra Pest Management Regulatory Agency of Canada
